اِبْن‌ِ رَجَبی، عنوان دو برادر از پزشکان و دانشمندان مشهور دمشق در سده‌های 6 و 7ق/12 و 13م: 1. جمال‌الدین عثمان بن یوسف بن حیدره (د 658ق/1260م). پدر وی رضی‌الدین الرجبی (ه م) از نامدارترین پزشکان عصر خود بود که آثاری نیز از او بر جای مانده است. جمال‌الدین در دمشق متولد شد و همانجا رشد یافت. نزد پدر و اساتید دیگر به تحصیل طب پ...
اِبْن‌ِ رَدّاد، شهاب‌الدین ابوالعباس احمد بن ابی بکر مکی قرشی (748-821ق/1347- 1418م)، قاضی‌القضاهٔ و صوفی شافعی مذهب زَبید. وی را از باب نسبت به نیایش، ابن ردّاد خوانده‌اند. ابن رداد در مکه به دنیا آمد و از کودکی به فراگیری و حفظ قرآن پرداخت و نزد پدرش و دیگر اساتید، فقه آموخت. از بعضی از بزرگان مکه نیز حدیث شنید و تنی چند از...
اِبْن‌ِ رَدْمیر، نک: آلفونسو. </p>
اِبْن‌ِ رَسّام، شهاب‌الدین ابوالعباس احمد بن ابی بکر بن احمد قادری حلبی (ح 773-844ق/1371-1440م)، محدث، فقیه و قاضی حنبلی. او در حماهٔ سوریه چشم به جهان گشود و هم در آنجا به تحصیل علوم مختلف پرداخت، از این رو به حَمَوی نیز شهرت یافت. پس از آن به دمشق، حمص، طرابلس، بعلبک و قاهره سفر کرد. در حماهٔ و شهرهای یاد شده، از عال...
اِبْن‌ِ رُسْتَم، نک: رستمیان. (رب) 30/6/77 </p>
اِبْن‌ِ رُستم، ابوجعفر احمد بن محمد بن یزد یار طبری، مقری و نحوی بغدادی در نیمهٔ دوم قرن 3ق/9م. با توجه به اینکه نُصَیر بن یوسف استاد وی در حدود 240ق وفات یافته (ابن جزری، غایهٔ، 2/341)، تولد او را باید در اوایل سدهٔ 3ق دانست. ابن رستم قرائت کسائی را از نصیر و هاشم بن عبدالعزیز شاگردان کسائی فرا گرفت (ابن مهران، 75-76؛ خطی...
اِبْن‌ِ رُستم طَبَری، ابوجعفر محمد بن جریر بن رستم آملی، متکلم امامی سدهٔ 3ق/9م. در مورد جزئیات زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست. با در نظر گرفتن اینکه تنها راوی شناخته شدهٔ او حسن بن حمزهٔ طبری در 358ق/969م وفات یافته است (نک: نجاشی، 64)، حیات او را باید در نیمهٔ دوم قرن 3 ق و شاید اوایل قرن 4ق دانست. قراین مختلف این...
اِبْن‌ِ رُسْته، ابوعلی احمد بن عمرِ رسته، جغرافی‌دان و مؤلف کتاب الاعلاق النفیسهٔ. برخی نام او را با تردید محمد نیز نوشته‌اند ( بستانی). سوسه (ص 100) نام پدر او را محمد بن اسحاق آورده، اما غنیم (ص 8) به استناد نوشتهٔ روی جلد نسخه‌ای از کتاب ابن رسته نام پدر او را عمر بن عمر ذکر کرده است. خوولسون1 خاورشناس روس نام او به صورت...
اِبْن‌ِ رُشد، ابوالولید محمد بن احمد بن محمد بن رشد1، مشهور به حفید (نواده) فیلسوف، شارح و مفسر آثار ارسطو، فقیه و پزشک برجستهٔ غرب اسلامی (اندلس).زندگی و سرگذشت: وی در 520ق/1126م در شهر قُرطُبه در اندلس زاده شد. پدر بزرگ و پدرش هر دو از فقیهان و عالمان نامدار و بلند پایهٔ زمان خود بوده‌اند. پدربزرگش محمد بن احمد بن احمد بن رشد،...
اِبْن‌ِ رُشد، ابوالولید محمد بن احمد قرطبی (450-11 ذیقعدهٔ 520ق/1058- 28 نوامبر 1126)، قاضی و فقیه مالکی، که برای تمایز از نوهٔ نامدارش، از او به ابن رشد الجد و ابن‌رشد الاکبر نیز یاد می‌شود. وی در قرطبه زاده شد و در همانجا رشد یافت و نزد دانشمندان آن سامان دانش آموخت. برخی از برجسته‌ترین اساتید او عبارتند از: ابوجعفر احمد بن رزق، فقی...
اِبْن‌ِ رَشید (خاندان)، نک: آل رشید. </p>
اِبْن‌ِ رُشَیْد، ابوعبدالله محب الدین محمد بن عمر بن محمد بن عمر ابن ادریس فهری سبتی (657 -721ق/1259-1321م)، سیاح، محدث، راوی اخبار و فقیه مالکی مغربی، که در شعر و خطابت نیز تبحر داشت. برخی از مورخان مذهب وی را ظاهری دانسته‌اند (مقری، ازهار، 2/350). ابن رشد را به سبب تولد و نشأت در سبته1 (ابن خطیب، اوصاف الناس، 101)، سبتی...
اِبْن‌ِ رَشیق، ابوعلی حسن بن رشیق قیروانی (390- ذیقعدهٔ 456ق/1000-1064م)، شاعر، ادیب، ناقدِ عصر ملوک‌ِ صنهاجه در مغرب. پدرش رشیق، رومی الاصل و از بردگان آزاد شدهٔ قبیله اَزْد بود (یاقوت، 8/110-112) که در محمدیه (مسیله) از شهرهای مغرب به شغل زرگری (صیاغت) مشغول بود (قفطی، 1/298). ابن رشیق در مسیله متولد شد و دروان کودکی را در...
اِبْن‌ِ رَشیق، عبدالرحمان قشیری (د پس از 481ق/1088م)، فرمانروای مُرسیه. از سال تولد و مرگ او اطلاعی در دست نیست، در مورد نام و کنیهٔ وی نیز اختلاف هست. ابن قاسم شِلْبی که ابن ابار (2/123) سخن او را نقل و سپس رد کرده است نام ابن رشیق را عبدالله دانسته، اما دیگر مآخذ او را عبدالرحمان نامیده‌اند، و کنیهٔ وی نیز به صورتهای گون...
اِبْن‌ِ رِضْوان، ابوالحسن علی بن رضوان بن علی بن جعفر، منجم، پزشک و فیلسوف مصری (د پس از 459ق/1067م). او خود در شرح المقالات الاربع تاریخ تولد خود را در 356 یزدگردی (377 ق) یاد کرده است (مشکوهٔ، 3(2)/863). بیشترین آگاهی را دربارهٔ ابن رضوان، ابن ابی اصیبعه به نقل از نوشته‌ای از خود او به دست داده است: او در جیزهٔ مصر به...
اِبْن‌ِ رِضْوان، ابوالقاسم عبدالله بن یوسف بن رضوان نجاری (718-783ق/1318-1381م)، کاتب العلامهٔ (طغرانویس) چند تن از سلاطین دولت مرینی در مغرب که در شعر، نثر، نحو، خطابت، فقه، روایت و ترسل تبحر داشت. ابن رضوان در مالقه متولد شد و در همانجا رشد یافت (ابن خلدون، التعریف، 42)، اما چون بعدها به فاس رفت، به فاسی نیز شهرت یافت....
اِبْن‌ِ رِضْوان، ابویحیی، محمد بن رضوان بن محمد بن احمد بن ابراهیم بن ارقم نمیری (د 17 ربیع‌الا¸خر 657ق/13 آوریل 1259م)، فقیه مالکی، نحوی و لغوی. وی اهل وادی آش (شهری در اندلس) بود (ابن خطیب، 2/141). ابن رضوان همچنین با حساب و هیأت و هندسه آشنا بوده و گفته‌اند بر یاران زمان خود برتری داشته است. وی صاحب مقامی والا و سی...
اِبْن‌ِ اَبی صلت، امیهٔ، نک: امیهٔبن ابی صلت. </p>
اِبْن‌ِ اَبی الضَّیّاف، ابوالعباس احمد بن حاج ابی الضیاف محمد، واقعه‌نگار تونسی، منشی و مشاور بایهای (امیران حسینی) تونس (1219-1291ق/1804-1874م). ابن ابی الضیاف در تونس زاده شد. اصل وی از قبیلهٔ اولاد عون بود، اما در شجره‌نامه‌ای که یکی از اخلاف وی ساخته، اصل او را از یمن دانسته است (ابن ابی الضیاف، مقدمه). پدرش ابوالضیا...
اِبْن‌ِاَبی‌طاهِرِطَیْفور، ابوالفضل‌احمد (204-26 جمادی‌الاول 280ق/819 -13 اوت 893م)، نویسنده، شاعر، اَخباری. طیفور نام پدر اوست، از این‌رو گاه او را به اختصار ابن طیفور نیز خوانده‌اند. نیاکانش از خراسان، یا به عبارت دقیق‌تر، از مروالروذ (ابن ندیم، 163؛ خطیب، 4/211) به بغداد آمده بودند و از جملهٔ کسانی بودند که به سبب اخلاص به دولت...
اِبْن‌ِ اَبی طَی‌ّ، یحیی بن حمید (یا حُمَیدهٔ: حاجی خلیفه، 1/27) ابن ظافر طائی حلبی غسّانی (575 - ح 630ق/1179-1233م)، مورخ و ادیب شیعی. یاقوت او را در 619ق/1222م در حلب دیده است (ابن حجر، لسان، 6/264). وی در حلب زاده شد. کتبی از یاقوت نقل می‌کند که پدر یحیی را فرزندی نمی‌ماند و شبی که یحیی به دنیا آمد، کنیزی وی را بر بام...
اِبْن‌ِ اَبی الْعاص ثقفی، یا ابی العاصی ثقفی، ابوعبدلله عثمان (د 50 یا 51ق/670 یا 671م)، از یاران پیامبر و از جمله امیران و فاتحان عرب آغاز اسلام. وی در 9ق/630م در زمرهٔ نمایندگان طائف به نزد پیامبر (ص) آمد (ابن سعد، 7/40). در میان مذاکرات هیأت طائفی، نسبت به اسلام و آموختن قرآن علاقه بسیار نشان داد (طبری، 1(4)/1691) و به...
اِبْن‌ِ اَبی عاصِم، ابوبکر احمد بن عمروبن ابی عاصم ضحاک شیبانی (206-287ق/821 -900م)، از فقها و حافظان بزرگ حدیث. وی بر مذهب ظاهری بود و قیاس را باور نداشت و بر پایهٔ آن رفتار نمی‌کرد (ذهبی، تذکره، 2/640 -641). ابن تغری بردی (2/122) او را از مصنفان حدیث و عالمی چیره‌دست شمرده است. در پاره‌ای از منابع از وی با عنوان «محدث بن...
اِبْن‌ِ اَبی الْعافیه، موسی بن ابی العافیهٔ بن یاسیل مِکْناسی (مق 341ق/952م)، از امیران مشهور مغرب اقصی در اوایل سدهٔ 4ق/10م که با بیرون راندن ادریسان و اطاعت از داعیان فاطمی و سپس امویان اندلس یک چند بر بخشی از مغرب فرمان راند. از آغاز کار او تا پیش از 305ق/917م آگاهی چندانی در دست نیست. وی که پیر قبیلهٔ بربر مکناسه ب...
اِبْن‌ِ اَبی عَتیق، عبدالله بن محمد بن عبدالرحمان بن ابی بکر، از ظرفای سدهٔ 1ق/7م در مدینه. شهرت او به ابن ابی عتیق از باب انتساب به نیای بزرگش خلیفه ابوبکر است که عَتیق لقب داشت و پدرش محمد نیز ابوعتیق خوانده می‌شد (زیبری، 278؛ ابن اثیر، مرصع، 62 -63) و در توجیه این انتساب گفته‌اند که نوادگان ابوبکر، بیشتر از باب فخرف...
