اَبوالْحُسِیْنْ کاتِب,احمد بن سعد ,ادیب شاعر و کاتب سده4ق/10م.روایات مربوط به او از حمزه سرچشمه گرفته, به یاقوت واز انجا به منابع دیگر راه یافته است.بعید نیست این حمزه همان حمزه اصفهانی (دح350_360ق)باشد.از روایات حمزه (یاقوت,3/38)درمی یابیم که ظاهراً خلیفه القاهر بالله اواو را بر امر خراج اصفهان گماشته بود واو در جمادی الاول 321وارد اصفهان شد ,اما گویا در ای...

اَبوالْحُسِیْن نوری, نک:نوری.</p>

اَبوالْحُسِیْنِ هارونی, نک:املی.</p>

اَبوحَفْصْ بُنْجیرِ خُوزی, نک:ال بنجیر.</p>

اَبوحَفْصِ حَداد,عمرو سلمه نیشابوری(دهه7 سده3 ق),از مشایخ بزرگ تصوف خراسان برخی نام او را عمر و نام پدرش را سالم یا مسلم نیز اورده اند (سلمی,طبقات,105,خطیب,2/220,انصاری, 95,سمعانی,4/78) زادگاه او قریه کور اباد , واقع بر دروازه نیشابور به سوی بخارا بود (سلمی همانجا انصاری,96).درباره وجه تمسیه او به حداد وچگونگی تغییر حال او گفتند که شغل او اهنگری بود و رئزی ب...

اَبو حَفْصِ سُغْدی,از شعرای اواخر سده 3 واوایل سده 4ق که سرودن نخستین شعر پارسی و اختراع ساز شهرود را به او نسبت داده اند و در بعضی از کتابهای لغت از فرهنگی که به نام او بوده , لغاتی نقل شده است.شمس قیس رازی نخستین کسی است که از وی به نام ابوحفص حکیم ابن احوص سغدی یاد کرده و یک بیت از اشعار او را در کتاب خود اورده و گفته است که بعضی او را نخستین شاعر فارسی گ...

آَبوحَفْص عُمَرِ بَلّوطی,عمربن عسیی بن شعیب اقریطیشی (دح241ق/855م),معروف به غلیظ بطروجی برخاسته از حفض البلوط قرطبه, موسس دولت حفضیان در جزره کرت (حک:213_350ق/828_961م).ابوحفص از گروه عظیم آوارگانی بود که از سرکوب خونین قیام رمضان 202/مارس 817مردم ربض قرطبه به دست حکم بن هشام اموی جان به در برده بودند(ابن ابار 1/44_45,مقری1/339,قس:سمعانی,1/200).قیام ربضیان ق...

اَبوحَفْصْ عُمَرِ هِنْتاتی، نکـ:بنی حفص.</p>

اَبوالْحَکَمِ مَغْربی،عبیدالله بن مظفر بر عبدالله بن محمد باهلی(486-4ذیقعدهٔ 549ق/1093-1010ژانویهٔ 1155م)،پزشک شاعر و موسیقی‌دان.وی در المریهٔ1اندلس دیده به جهان گشود(ابن نجار،2/148؛مقری،2/637؛فارمر،223)و به همین جهت به مغربی شهرت یافت،اما ابن خلکان اصل او را از المریه و زادگاهش را یمن دانسته است(ابن‌خلکان،3/123،125).اگرچه ابوالحکم در تمام رشته‌های علمی روزگ...

اَبوحُلَیْقه،رشیدالدین ابوالوحش بن ابی الخیر فارس بن ابی سلیمان داوود(591-زنده در 658ق/1195-1260م)،حکیم و طبیب مصری،او در خاندانی مشهور که ابن ابی اصیبعه(2/121،123،130-132)شرح احوال چند تن از پزشکان برجستهٔ آن را آورده است،به دنیا آمد.نیای او ابوسلیمان داوود پزشکی چیره‌دست و از مقربان صلاح الدین ایوبی بود و به روایت خود ابوحلیقه،روزی که بیت المقدس فتح شد،خان...

اَبوحَمزهٔ بَغْدادی،محمد بن ابراهیم بزاز(د269 یا 289ق/882یا 902م)،از مشایخ صوفیه.ابوحمزه را از اولاد(سلمی،294؛انصاری، 127)یا از موالی (ابونعیم،10/320؛ خطیب؛ 1/390؛ ابن جوزی المنتظم، 5/68) عیسی بن ابان دانسته‏اند .از دوران جوانی او اطلاعی در دست نیست، به نظر می رسد که نخستین دوره تحصیلات او در بغداد بوده است. وی در تفسیر و فقه و حدیث تبحر داشت و جمعی از بزرگا...

اَبوحَمْزه ثًمالی، نک: آل ابی صفیه.</p>

اَبوحَمْزه خارجی،مختاربن‌عوف ازدی (مق130 ق / 748م)، از سرکردگان نظامی خوارج اباضیه که یک چند مکه و مدینه را تصرف کرد. ابوحمزه در بصره در خاندان بنوسلیمه، یکی از شاخه‌های طایفه ازدزاده شد و از همین رو وی را سلیمی یا سلیمی (بنابه اختلاف در ضبط نام نیای این خاندان، سلیمه بن مالک) خوانده‌اند (کلبی، 2/488؛ طبری، 7/348؛ ازدی، 111؛ ابن اثیر، 2/134). بنوسلیمه از خان...

اَبوحَمْزهٔ خُراسانی (د 290ق / 903م)،از مشایخ صوفیه خراسان .آنچه از زندگانی وی در دست است این که او از محله مُلقاباد نیشابور برخاسته است (خلیفه نیشابوری ، 158؛سلمی ، 328؛ قشیری ، 27 ) وبه گفته خواجه عبدالله انصاری (ص 123) اصل اورا گوزگان نیز دانسته اند . وی در نیشابور پرورش یافته ، در همان دیار به کمال رسیده واحتمالا در همانجا درگدشته است (خلیفه نیشابوری ، 1...

اَبوحَمّوی اَوًّل ، موسی بن عثمان ، نک : بنی عبدالواد </p>

اَبوحَمّوی دُوُم ، موسی بن یوسف ، نک : بنی عبدالواد </p>

َبوحًنیفهه،نعمان بن ثابت (80-150ق/699-767م ) ، فقیه ومتکلم نامدار کوفه وپایه گذار مذهب حنفی از مذاهب چهارگانهٔ اهل سنت . حنفیان او را “امام اعظم ” و “سراج االائمه ” لقب داده اند .اتفاق منابع برآن است که ابوحنیفه خود در خانواده ای مسلمان شهر کوفه نشأت یافته است ، ولی دربارهٔ گرویدن پدرانش به اسلام ، بین روایات ، ناهمگونی دیده می شود . برپایهٔ کهن ترین منابع ش...

ابوحنیفه اسکافی ، شاعر ، ادیب ، فقیه و مدرس در شهر غزنین که دوران شاعری رسمی او ، با پیوستن به دربار ابراهیم بن مسعود غزنوی ( حک451-492ق/1059-1099 م )، شروع میشود .در میان منابع موجود ،اطلاعاتی پراکنده و متناقض از ابوحنیفه اسکافی وجود دارد ،اما در این میان تنها بیهقی است که به سبب مجالست باابوحنیفه ،مطالبی قابل اطمینان درباره او بیان می دارد .بیهقی پس از دید...

ابوحنیفه دینوریهمانجا) شاعری است به نام ابوحنیفه اسکاف که در عهد سلطان سنجر سلجوقی (511-552 ق/1117-1157 م)، در مرو به سرودن رباعی و شغل کفشگری، روزگار می گذرانده است (عوفی،2/175؛ شروانی،162،193،395).اینکه بعضی ابوحنیفه را شاعر دربار مسعودبن محمود دانسته اند(رازی،1/332؛ اوحدی، هدایت، همانجاها) سهو و اشتباه است، زیرا به گفته بیهقی،ابوحنیفه سالها پس از مرگ مسعو...

ابوحنیفه شیعی، نک:قاضی نعمان.</p>

ابوحیان غرناطی، اثیرالدین محمد بن یوسف بن علی بن حیان نفری غرناطی (654-745ق/1256-1344م) نحوی، شاعر و ادیب عصر بنی نصر در غرناطه و ممالیک در مصر. نسبت او به قبیله بربرنژاد نفزه می رسد(ابن حجر،6/62). پدرش اهل جیان بود(همو،6/63) و گویا پس از تصرف این شهر در 643ق به دست مسیحیان (عنان،20)، آنجا را ترک گفته است. ابوحیان در مطخشارش از توابع غرناطه زاده شده و در هما...

ابوحیهء نمیری رشد،25.مشیخهٔ ابن ابی منصور،26.المورد الغمرفی قراءهٔ ابن عمرو،27.منطق الخرس فی لسان الفرس،28.الناقع فی قراءهٔ نافع،29.نفحهٔ المسک فی سیزهٔ الترک،30.نوافث السحر فی دمائث الشعر،31.نور القبش فی لسان الحبش ،32.نهایهٔ الاغراب فی علمی التصریف و الاعراب،33.النیر الجلی فی قراءهٔ زید بن علی،34.الوهاج فی اختصار المنهاج(صفدی،‌ اعیان العصر،11/179-180).مآخذ...

ابوخالد کابلی،وردان ملقب به کنکر، از رجال شیعی سده اول ق و از اصحاب امام سجاد(ع).کنکر عنوانی بود که مادرش وی را بدین نام می‌خواند و در روزگار خود میان عامه مرئم بدان شهرت نداشت(نک:طبرسی،254; راوندی،1/262; قس:رازی،2/677)،اما به واسطه خطابی که از سوی امام سجاد(ع) به او با عنوان کنکر در روایات بر جای مانده(کشی،121،نیز نک:دلائل الامامهٔ،90-91)،به این لقب شهرت یا...

ابو خالد واسطی ، عمرو بن خالد قرشی (د پس از 145 ق/762 م ) ، از اصحاب خاص زیدبن علی و گرد آوردنده کهن ترین مجامیع فقهی و حدیثی در مذهب زیدی.خاندان او از نخستین ساکنان شهر واسط – که تاریخ بنای آن را از 83 ق فراتر نمی‌رود-بودند.او خود در کوفه سکنی گزید و در نزدیکی مسجد سماک منزل داشت (نک: کشی، 232). نسبت قریشی او از آنجاست که با تیره بنی هاشم از قریش رابطه ولاء...