کتاب دوجلدی حاضر تحقیقی است درباره پیشینه قوم هزاره در بستر تاریخ و تحولات ایران و در منطقهای که امروز افغانستان نام دارد .در جلد اول طی 9فصل, ابتدای استقرار اجداد هزارهها (یعنی بازماندگان لشکر مغول) در نواحی مرکزی افغانستان امروزی تا رویدادهای سال 1879م/1297ق .(دوران حکومت اخلاف دوست محمد خان, همزمان با اواسط سلطنت ناصر دین شاه قاجار) و مداخلات انگلیس در این منطقه بررسی میشود . فصل اول درباره قبار و نژاد و زمان جاگیر شدن آنها در مناطق امروزی است .فصل دوم مروری است بر تاریخ چنگیز و اخلافش, به ویژه اقدامات هولاکو در ایران و مهمترین حوادث تاریخ ایران در دوره ایلخانان در فصل سوم از قرختائیان کرمان, سلطنت خاندان اینجو, اصل و نصب آل مظفر, و جنگ هزارهها و مبارزان صحبت میشود .فصل چهارم به بررسی وضعیت و سیر تاریخی هزارهها در دوران تیمور و جانشینان او اختصاص دارد .در فصل پنجم تاریخ هزارهها در دوره صفوی و ارتباط آنها با مذهب تشیع و زبان فارسی در این عصر بررسی میشود .فصل ششم مربوط به شورش افغانها در اواخر دوره صفوی و حمله آنها به پایتخت صوفیان است .در فصل هفتم به سرگذشت هزارهها و سایر اقوام شرق ایران در زمان نادر, به ویژه جنگ نادر با اشراف افغان و تصرف هرات و حمله به هند از طریق این منطقه, اشاره میشود .حوادث منطقه پس از نادر . یعنی دوران حکومت احمد شاه, تیمور شاه, زمان شاه ـ پادشاهان ابدالی ـ و شاه محمود و شاه شجاع موضوع فصل هشتم است .فصل نهم شرحی است از چگونگی قدرتگیری دوست محمد خان, حوادث دوران وزارت و سپس حکومت او و جانشینانش .علاوه بر کشمکشهای داخلی میان سرداران اقوام مختلف این منطقه, دخالتهای انگلیس از یک سو و لشکرکشیهای دولت قاجار برای تصرف هرات و مسائل بعدی نیز بخش دیگری از رویدادهای این فصل را تشکیل میدهند .