تصوّف اسلامی از منظر یک میسیونر مسیحی ویلیام میلر یکی از میسیونرهای مسیحی آمریکایی است که در حدود سال ۱۹۲۰ میلادی، ۱۳۰۰ شمسی به ایران آمد. وی با چاپ کتاب‌هائی در معرفی مسیحیّت و دیدار با اشخاص، به‌صورتی بسیار فعال در ایران تبلیغ مسیحیت می‌کرد و از این طریق در آن دوره شهرتی پیدا کرده بود. میلر، چنانکه خود گوید، به توصیّه یکی از دوستانش در آمریکا علاقه‌مند به تصوّف می‌شود و پس از ورود به ایران با...
عرفان: اتّفاق و اتحاد امروزه در دنیا وقایعی، چه در داخل کشورها و چه در سطح بین‌المللی در جریان است که نتایج آن در قلمرو معنویت و اعتقادات مردم، سبب گردیده که آنها به عرفان گرایش یابند، البتّه نه همواره به حقیقت عرفان بلکه در بسیاری اوقات به نام و عنوان و آوازه عرفان و به آنچه به ذائقهٔ خود عرفان می‌پندارند. از این‌رو هر کسی به‌زعم خود مطالبی را در قالب الفاظ و اصطلاحات عرفانی با نام عرفان عرضه کر...
اسلام دین شمشیر نیست اسلام دینی است که همواره در مظان اتّهام و شبههٔ بسیاری از مستشرقان و محقّقان بوده است، از جمله این اتهامات که به آن وارد شده این است که می‌گویند اسلام دین شمشیر است و اخیراً با وضع اصطلاحات جدید گفته می‌شود که اسلام دین خشونت و تروریسم است. حتی در سال‌های اخیر واژهٔ (اسلام‌هراسی) را به همین مضمون در ارتباط با آن وضع کرده‌اند. البته سابقهٔ این اتهام به قرون وسطی و فتوحات مسلما...
بررسی و پژوهش مقولات عرفانی سه شکل دارد: یا از دیدگاه مخالف و معمولاً قشری منشانه است یا از موضع شیفتگی و سرسپردگی و تسلیم کورکورانه است یا از دیدگاه علمی و عینی و توجه به زمینه تاریخی پدیده‌ها توأم با نقد و نقل صحیح. درک آثار عرفانی مستلزم نوعی هم‌زبانی و بلکه همدلی است. ورود به عالم معنوی عرفانی را می‌طلبد و نمی‌توان دستی از دور داشت و به اقتضای روش نقد تاریخی و داعیه یافتن عینیّت علمی به حقیق...
مقدمه: کتابی که در دست شماست پیش در آمدی است بر نگاه به فرد و جامعه در غرب و وضعیتی که انسان شرقی به خصوص ایرانی در دورهٔ مدرن دارد. در این کتاب ضمن نقد و بررسی جامعه و انسان مدرن غربی سعی شده نشان داده شود که با چه مبانی و اصولی غرب به وضعیت فعلی خود رسیده است و در شرایط کنونی خود چه نیازی به عرفان دارد. البته در اکثر اصول عمدتاً، ضمن مقایسه با غرب، بحث به وضعیت فعلی ایران رسیده که چگونه در تح...
اگر در جهان هستی چیزی باشد که نیازی به تعریف و شرح آن نباشد آنگاه باید خود آن، ظاهر و آشکار باشد و در عالم چیزی اظهر و آشکارتر از نور نیست پس بنابراین چیزی از نور، بی‌نیازتر نسبت به تعریف نیست. محور و موضوع هستی‌شناسی شیخ اشراق، نور می‌باشد و آراء و نظرات هستی‌شناختی شیخ، حول محور نور می‌باشد. برای آشنایی با تفکر و اندیشه شیخ اشراق در ابتدا باید تفسیرها و تبیین‌های شیخ را درباره مفهوم نور مورد کن...
این کتاب، بعد عرفانی شهابالدین یحیی سهروردی را، که فیلسوف عارف و بنیانگذار مکتب اشراق در سنت فلسفهی اسلامی است، بررسی میکند. به سبب اهمیت خدمات فکری سهروردی و به علت تأثیر وی بر جانشینانش، مخصوصاً بر فلسفهی اسلامی سالها بعد که در مکتب اصفهان به اوج خود رسید، او یکی از پرنفوذترین چهرهها در تاریخ فلسفهی اسلامی است. کتاب حاضر به بررسی جنبهی عرفانی تفکر سهروردی می‌پردازد. لازم به یادآوری ا...
خنک آن قماربازی که بباخت هر چه بودش بنماند هیچش الا هوس قمار دیگر قونیه در یک قدمی است. فقط سه روز در سرما و برف و بیابان و قطار و کشتی و آن هم با قبیلهای که نابههنگام راهیان این راه شدند؛ قبیلهای چهل و چند نفری، از کوچک تا بزرگ. امّا چه باک و چه بیم. وقتی‌که در پایان سفر مولانا باشد و شمس باشد و آفرینشگاه مثنوی معنوی و دیوان کبیر. این قبیلهی چهل و چن...
مولوی و جهان‌بینی‌ها، در بر گیرندهی ابعاد مختلف و قابل توجهی از این عارف و شاعر بزرگ است. انقلاب روانی مولانا، واقعیات، عوامل درککننده، معرفت، داستانپردازی، بینشهای علمی، عقل نظری، جاذبیت گفتار قلمرو عرفانی، عرفان بارقهافزا، مولانا و مکاتیب مختلف و دهها نکتهی تازه و جالب، آشنا میگردد. استاد در زمان حیات، بسیار میگفت: ”جا داشت که پنج شش جلد دیگر در تفسیر مثنوی مینگاشتم و ابعاد دیگری از ای...
رساله پیش رو ”فی حقیقهٔ العشق یا مونس العشاق“ اثر حکیم و عارف بزرگ قرن ششم شیخ شهاب الدین ابوالفتوح یحیی ابن حبش ابن امیرک سهروردی (549 - 587 ق) است. رساله حاضر از روی نسخه‌ای در مجموعه‌ای کهنسال متعلق به کتابخانه ملی تحت شماره 2412 که تاریخ تحریر آن 659 و به خط محمد ابن علی ابن علی دامغانی جاجرمی می‌باشد، پیاده شده است. این نسخه که با مرگ مؤلف تنها هفتاد و دو سال فاصله دارد صفحه به صفحه مطابق ن...
رجبعلی نکوگویان مشهور به جناب شیخ و شیخ رجبعلی خیاط در سال ۱۲۶۲ هجری خورشیدی، در شهر تهران دیده به جهان گشود. پدرش مشهدی باقر یک کارگر ساده بود. هنگامی‌که رجبعلی دوازده ساله شد پدر از دنیا رفت و رجبعلی را که از خواهر و برادر تنی بی‌بهره بود، تنها گذاشت. شیخ پنج پسر و چهار دختر داشت، که یکی از دخترانش در کودکی از دنیا رفت. جناب شیخ در کار خود بسیار جدی بود و تا آخرین روزهای زندگی تلاش کرد تا از دس...
رساله‌ای که در شرح حال جناب آقای حاج محمد کاظم سعادت علیشاه معروف به طاووس‌العرفاء به قلم مرحوم آقا عبدالغفار اصفهانی نوشته شده، یگانه تألیف مستقلّی است که دربارهٔ زندگی و احوال ایشان برجای مانده است. جنابش متولّد اصفهان و در اوایل جوانی به تجارت اشتغال داشتند و خدمت جناب حاج میرزا زین‌العابدین شیروانی مست علیشاه قدم به وادی سلوک نهاده و در چند سفر ملازم ایشان بودند. و پس از رحلت معظّم‌له با جانشی...
مشکلی که امروز تمام ملت‌ها به آن گرفتارند و تا اندازه‌ای خاطر مدیران جامعه اعمّ از مصلح یا غیرمصلح را به‌خود مشغول کرده، مسئلهٔ موادمخدر است. موادمخدر موجب تضعیف فکر و اعصاب معتاد می‌شود و به‌خصوص در جوان‌ها اثر فراوانی دارد و آنها را از فعالیت فکری و هرگونه تلاشی باز می‌دارد. به‌طوری‌که حتی بنا به بعضی اقوال، بعضی از دیکتاتورهای سابق که چندان به جلوگیری از موادمخدر توجه نمی‌کردند، به‌صورت ظاهر خو...
الهیات طبیعی، یا به تعبیری الهیات عقلی، نوعی فهم الهیاتی است که مستقل از حقایق وحیانی، از راه نور طبیعی عقل بشری به تبیین و اثبات حقایق دینی می‌پردازد. با برهان وجودشناختی آنسلم یک شکل پیشینی از الهیات طبیعی شروع می‌شود. راه‌های پنج‌گانه توماس آکوئیناس برای اثبات وجود خدا تأثیر عمده‌ای بر تثبیت و رشد الهیات طبیعی داشت، به گونه‌ای که الهیات طبیعی بعد از آکوئیناس را می‌توان تعلیقه یا نقادی براهین...
ریشه معرفت و خداشناسی در نهاد هر کس وجود دارد؛ زیرا ایمان به خدا از فطرت و سرشت انسان مایه می‌گیرد. هویّت هر پدیده‌ای در ارتباط با او و حیثیّت واقعی ذاتش متعلق به اوست و غیر از این، نام و نشان و هویتی ندارد. اگر فطرت انسان محجوب نشود و آدمی خود را گم نکند و این حیثیت ذاتی و هویت واقعی خویش را فراموش ننماید، هرگز خدا را فراموش نمی‌کند. به عکس، هر چه بیشتر از جنبه ارتباط ذاتی، غافل شود و به جهات مج...
دستور‌العمل‌های شهید اول: - بر تو باد به تقوای الهی، در پنهان و میان جمع. خوبی را برای همه آفریدگان بخواه، گر چه به تو بدی روا داشته باشند. - در برابر آزار دیگران، بردباری ورز، اگر به تو اهانت شد، یا ناسزا شنیدی، در پاسخ، سخنی ناروا مگو. - هنگام شعله‌ور شدن خشم از کلام ناپسند بپرهز، از جایت بلند شو، در مکان دیگر بنشین و خود را به کاری دیگر مشغول کن تا خشمت فرو نشیند. - مدام در فکر به‌سازی آخرت...
رندیم و دگر مستیم تا باد چنین بادا توبه همه بشکستیم تا باد چنین بادا چون قطره از این دریا دیروز جدا بودم امروز بپیوستیم تا باد چنین بادا عقل از سر نادانی دردسر ما می‌داد عشق آمد و وارستیم تا باد چنین بادا
رایت‌الله و نور گشت دگر آشکار رونق دیگر گرفت عالم بی‌اعتبار وجه الهی نگر نورفشان در بلاد افسر شاهی نگر سایه‌فکن در دیار حاضر مستور بین غائب مشهود بین نور علی نور بین لَوْلَم تَمْسُسْهُ نار جلوهٔ طوری نگر سر ظهوری نگر وجه حضوری نگر پرده‌گشا از عُذار
از خصایص ویژۀ ادیان ابراهیمی و پاره‌ای از مذاهب فلسفی جهان، توجه به باطن جهان و مبدأ آن است. در طول این ادیان شخص متدیّن از مسیر ظاهر جهان پی به باطن آن برده و حقیقت آن را در می‌یابد. از این‌رو در تمام این‌گونه ادیان، نوعی باطن‌گرائی در مقابل ظاهرگرائی کاملاً مشهود بوده و متدینان این دین‌ها نه تنها در سیر و سلوک عقلانی خود سودای وصول به این حقیقت را می‌پرورند، بلکه در اعمال ظاهری نیز به پاره‌ای ا...
داستان‌هائی کهن، کوتاه و بلند، پر فراز و نشیب که از آداب، اخلاق، سیاست و فرهنگ و به‌طور کلی مدنیت قوم بزرگ ایران حکایت می‌کردند، زبان به زبان و سینه به سینه در گذر ایام، به دهقانی از دیار طوس رسرید و او با نبوغ، ذوق، ابتکار و خلاقیت و همچنین امانت‌داری، روح حیات را در کالبد آنها دمید و آنها را در مجموعه‌ای تحت عنوان شاهنامه، به منزلهٔ سند هویت ملی ما، برایمان به میراث گذاشت. اینک شاهنامه، آینه‌ا...
در کتاب نابغهٔ علم و عرفان، چند بار از یادداشت‌ها و جزوه‌های خطی مرحوم آقا عبدالغفار اصفهانی نام برده است که وی شرحی در حالات مرحوم حاج آقا محمدکاظم اصفهانی طاووس العرفا ملقب به سعادت علیشاه نوشته است. مرحوم آقا عبدالغفار منسوب آن حضرت و خالهٔ او همسر ایشان بوده است، علی‌هذا وی که درویشی وارسته و ارادتمندی خالص نیز بوده، شایستگی کامل بر نوشتن چنین یادداشت‌هائی را حائز است. و چون تاکنون کمتر شرحی د...
ای نام تو ورد هر زبانی بی نام تو کی بود زمانی در هیچ دهن مجو نشانش بی نام تو گر بود زبانی گویا برخ از هلال ابرو تیر نگهت کشد کمانی چون زلف و رخت ندیده چشمی آشوب دلی بلای جانی گمگشته وادی غمت را جز نام کجا بود نشانی شبها بنگر چگونه تا صبح با خون جگر بهر مکانی
و بعد، سال ۱۴۰۸ قمری یکصدمین سال تولد مولینا الاعظم، والد صوری و معنوی فقیر و برادران نسبی، حضرت آقای حاج شیخ محمدحسن بیچاره بیدختی صالح‌علیشان قدس سره العزیر می‌باشد؛ از این‌رو تصمیم گرفته شد به یاد آن حضرت مجموعه‌ای به نام یادنامه صالح تدوین و منتشر گردد. این یادنامه حاوی تاریخچهٔ مختصری از آن بزرگوار و بعض مطالب مربوط به آن حضرت یا بعض نطق‌های آن بزرگوار می‌باشد. و جمعی از برادران خواهش کردند...
مولانا قصد دارم امشب بگویم مولانا جامع همه اطوار هستی است چون سبک مولانا سبک عشق است. چون اطوار دارد یعنی عاشقی و اگر کسی عاشق شد هم به کمال و هم به تمام می‌رسد. اگر عاشق نشود در یکی از دایره‌ها می‌ماند. عشق نامتناهی است. اگرخیلی عاقل و زیاده‌خواه باشیم باید عاشق شویم و در عین‌حال همه چیز را داریم و هیچ چیز را از دست نمی‌دهیم. سبک کلی همه شاعران عارف ما سبک عشق است. عشق در حقیقت بندگی است و گاهی...
عارفان ایران چگونه به عید و تحول طبیعت می‌نگریسته‌اند و تصویر عارفانه از نوشدن طبیعت در عید نوروز چگونه تصویری بوده است؟ بهار است و عید نوروز است و روزگار و طبیعت خندانند. از ویژگی‌های عید نوروز این است که منطبق با عید طبیعت است. یعنی همان اول سال است، هم این اول سال همیشه با بهار طبیعت و جشن تاریخ مقارن است و به قول سعدی بامدادی است که در آن ”تفاوت نکند لیل و نهار“. قرارداد محض نیست. عارفان در ب...
