از موافقت‌نامه واشنگتن تا دايتون: کرواسى در يک سال نخست پس از انعقاد موافقت‌نامه واشنگتن بر سر دو راهى انجام تبانى با ميليوشوويچ در بوسنى (همان‌گونه که در از سرگيرى تلاش‌هاى او در بازسازى هرتسگ بوسنا مشاهده مى‌شد) و همگامى با دولت بوسنى و اجازه به ارتش اين جمهورى در تسليح هرچه بيشتر خود (همان‌گونه که در موافقت‌نامه نظامى ۶ مارس سال گذشته بين مسلمانان و کروات‌ها مشهود بود) قرار گرفته و هر از گاهى در راستاى يکى از دو راه فوق، دست به اقداماتى نه چندان هماهنگ مى‌زند. اما پس از آنکه روند تحولات سياسى نظامى منطقه با ورود قاطع آمريکائيان و مذاکرات پى‌درپى آنان با رهبران طرف‌هاى درگير روبه‌ ختم بحران نهاد، اين اميد افزايش يافت که کرواسى تحت فشار آمريکا راه دوم را در پيش گرفته و دست از توسعه‌طلبى بيشتر در بوسنى و ايجاد جمهورى هرتسگ بوسنا بردارد.


آمريکا در نخستين مرحله از اجراء ديپلماسى خود در يوگسلاوى سابق، مسلمانان و کروات‌ها را با موافقت‌نامه واشنگتن کنار يکديگر قرار داد و توافق آنها را براى ايجاد فدراسيون در بوسنى و کنفدراسيون بين بوسنى و کرواسى کسب نمود. لکن در مرحله دوم که از اوايل سال ۷۴ با هدف حل اختلاف کلى بوسني، کرواسى و صربستان وايجاد يک بوسنى واحد با دو واحد سياسى مجزا آغاز گرديد، آمريکائيان بخشى از مفاد موافقت‌نامه واشنگتن در خصوص تشکيل کنفدراسيون ميان بوسنى و هرزگوين و کرواسى را ناديه گرفته و ايجاد کنفدارسيون ميان صرب‌هاى بوسنى با صربستان و بوسنى و هرزگوين با کرواسى را در آينده‌اى نزديک غيرممکن دانستند.


کرواسى و HVO در روند تحولات سياسى و نظامى قبل از امضاء موافق‌نامه دايتون پيش دستى نموده و با آغاز عميات وسيعى در غرب بوسنى هرزگوين به صورت پى‌درپى شهرهاى گلاموچ، بوسانسکا گراخوا، دروار، شيپور و يائيتسه را به تصرف خود درآورده و با اين عمل از افتادن کليه بخش‌هاى جاده اصلى بيهاچ - مرکز بوسنى به‌دست مسلمانان و اتصال نيروهاى سياه پنجم ارتش بوسنى در غرب و سپاه هفتم در جنوب دوبوى ممانعت به‌عمل آوردند.تصرف يائيتسه توسط کروات‌ها براى مسلمانان بسيار گران تمام شد زيرا مانع از اتصال کامل غرب بوسنى به مرکز اين جمهورى گرديد. اين در حالى بود که اکثر ساکنين شهر مذکور قبل از اٰاز جنگ، مسلمان بوده‌اند. کرواسى به‌منظور برهم زدن ترکيب جمعيتى اين مناطق دست به انتقال تعدادى از کروات‌هاى کرواسى تحت‌عنوان آواراگان کروات بوسنى به يائيتسه و شهرهاى ديگر تحت کنترل ‌HVO زده و از بازگشت آوارگان مسلمان جلوگيرى مى‌کرد ليکن طى موافق‌نامه‌هائى که آقايان بگوويچ و توجمان در دايتون به امضاء رساندند، کروات‌ها ملزم شدند تا زمينه بازگشت آوارگان مسلمان به خانه‌هاى خود را نيز فراهم سازند.


همچنين طى مذاکرات دايتون، توجمان تحت فشار آمريکا ملزم گرديد تا دست از توسعه‌طلبى در بوسنى برداشته و امکان همزيستى مسالمت‌آميز کروات‌ها، مسلمانان و صرب‌ها در چارچوب بوسنى و هرزگوين با دو واحد سياسى مجزاء را ميسر سازد. کرواسى همچنان شديداً از اين مسئله اکراه داشت و حتى با گماردن ژنرال بلاشکيچ فرمانده سابق HVO (که از سوى دادگاه لاهه جنايتکار جنگى معرفى و سپس به دادگاه مسترد گرددي) در ارتش کرواسى سعى داشت تفهيم نمايد که بخش جنوبى هرزگوين با مرکزيت موستار عملاً بخشى از کرواسى است. زاگرب همچنين در انتخابات پارلمانى اخير (۷/۸/۷۴) از کروات‌هاى بوسنى خواست تا در اين انتخابات شرکت کرده و نمايندگان خود را به پارلمان کرواسى بفرستند. اما کروات‌هاى بوسنى از اين مسئله چندان استقبال نکرده و فقط ۱۵% از تعداد نفرات پيش‌بينى شده در اين انتخابات شرکت کردند.


پس از موافقت‌نامه دايتون: از امضاء نهائى موافقت‌نامه صلح دايتون (۱۴ دسامبر ۹۵) تاکنون، کرواسى همچنان به مداخلات عملى خود در بوسنى و هرزگوين و خط‌دهى به کروات‌هاى افراطى بوسنى ادامه داده و در استاى اخذ امتيازات هرچه بيشتر براى کروات‌هاى در چارچوب فدراسيون گام برداشته است. توقعات نابه‌جاى کروات‌هاى و فزون‌طلبى آنان در بسيارى از موارد، مانع از اجراء بسيارى از توافقات و همچنين کارآئى سازمان‌ها وارگان‌هاى فدراسيون گرديده است. کارشکنى کروات‌ها و مشکل‌تراشى آنان در بازگشت، اسکان و اشغال مهاجران مسلمان به استولاتس، وارش، يائيتسه و بسيارى شهرها و مناطق تحت کنترل HVO نيز بر جو بى‌اعتمادى موجود و نارضايتى رهبران مسلمان افزوده است. منطقه موستار در طول چند ماه اخير بيش از ساير مناطق فدراسيون، کانون توجهات بوده است.

همزمان با انعقاد موافقت‌نامه دايتون، مذاکراتى ميان رؤساى جمهور بوسنى و هرزگوين و کرواسى و ساير مقامات مسلمان و کروات فدراسيون پيرامون تعيين وضعيت آينده موستار به انجام رسيد و مسلمانان تحت تأثير جو حاکم بر مذاکرات و فشارهاى آمريکا با ايجاد يک منطقه مرکزى و شش شهردارى مجزا در موستار موافقت کردند.ليکن متعاقباً در سايه تلاش‌هاى مسلمانان بخش شرقى موستار به رهبرى صفت اوروچوويچ شهردار بخش شرقى و هانس کوشنيک مدير اروپائى سابق موستار زمينه‌هاى اتحاد نسبى درحال فراهم شدن بود. در بهمن ماه ۱۳۷۴ هانس کوشنيک که داورى وى براى تعيين چگونگى اداره آينده موستار از سوى کروات‌ها و مسلمانان مورد پذيرش قرار گرفته بود، حکم خويش را اعلام داشت. براساس رأى وى شهر به يک بخش مرکزى تحت کنترل مشترک مسلمان و کروات و شش شهردارى مجزاء (سه بخش مسلمان و سه بخش کروات) تقسيم مى‌گرديد.