لباس مردان
لباس مردانهٔ سنتى عشاير فارس از اجزاء زير تشکيل يافته است:
- قَبا (آرخالق)
پوشش اصلى بدن است که درازاى آن تا روى کفش (ملکي) مىرسد و مچ پا را مىپوشاند. قبا لباسى گشاد است و تحرک در راههاى کوهستانى را ممکن مىسازد. پارچهٔ آن ضخيم و به رنگهاى الوان (گاه با نقش ستاره و ماه) است. رنگهاى سبز و قرمز جلف محسوب مىشود.
- شال
روى قبا و دور کمر بسته مىشود. شال حدود ۷ الى ۲۵ متر پارچهٔ دبيت مشکى با قهوهاىرنگ است که چند رديف، به طرز مخصوصى دور کمر پيچيده مىشود.
- چُقّه
روى قبا مىپوشند و به عبا شباهت دارد. پارچهٔ آن نازک و سوراخدار و از جنس پشم است. آستينهاى آن کوتاه است (بين شانه و آرنج). زيباترين و گرانترين چقه، چقهٔ سفيد بوده است که کلانتر در عيد به جوانان برجسته سوقات مىداد. مردان براى راحت راه رفتن، پائين چقه را بالا مىزنند و آنرا زير شال ثابت مىکنند. رنگ چقه معمولاً خاکى (کرم) است که از نظر استتار در کوهها نيز مفيد بوده است.
- زِنْهارِه
طنابى که با کرک و پشم خوشرنگ بافته مىشود و ته آن براى زيبائى چند گُنْپُلْ رنگارنگ آويخته است. زنهاره وسيلهاى براى نگهدارى چقه بر بدن است. آن را دور گردن مىاندازند و چقه را به آن وصل مىکنند. ته زنهاره و گنپلها به پشت آويخته مىشود. (بهشکل ضربدر):
- قطار قشنگ
اسلحه و ملحقات آن نيز جزء لباس محسوب مىشده است. قطار قشنگ دور کمر بالاى شال و روى شکم و گاه سينه بسته مىشده است. قطار گاه دو رو (دو رديفه) و گاه سه رو (سه رديفه) بوده است. تنها در مواقع اضطرارى و در بحبوحهٔ جنگ قطار را بهشکل ضربدر روى دو شانه مىبستهاند.
- پيشتو
اسلحهٔ کمرى را زير شال مىبستهاند. بهنحوى که دستهٔ آن نمايان بوده است.
- تفنگ
تفنگ را به پشت مىانداختهاند و با تسمه روى سينه استوار مىشده است.
- کفش
کفش عشاير فارس مَلْکي است. ملکى نوعى گيوه است که نوک جلو و پشت آن ضخيم و تيز است تا در اثر برخورد به سنگ انگشتان را حفاظت کند.
- کلاه مردانه
تا سال ۱۳۲۰ کلاه سنتى ايل سرخي، مانند ساير ايلات فارس، کلاه نمدى (کلاه لري) بوده است. در سال ۱۳۲۰ با تجديد حيات ايل قشقائي، توسط ناصرخان قشقائى کلاه دوگوشى ابداع و معمول مىگردد. امروزه تقريباً همهٔ عشاير فارس (بهجز بويراحمدىها) از کلاه دوگوشى استفاده مىکنند. که گاه کلاه ناصرخاني ناميده مىشود.
لباس زنان
لباس زنانهٔ عشاير فارس (معروف به لباس قشقائي) عبارت است از:
- تُنْبان
چند عدد روى هم پوشيده مىشود. تنبانهاى زير معمولاً از جنس چيت کمقيمت و تنبان رو پارچهٔ خوشرنگ زيبا با چين مشکىرنگ در پائين آن است. در اعياد و مراسم، تنبان کامل حدود ۲۰ متر پارچه مىشده و وزن آن به ۱۰ کيلوگرم و بيشتر مىرسيده است. به حاشيهٔ پائينى تنبان، نوار براق و نازک سفيد يا طلائى دوخته مىشود.
- پيراهن
در لباسهاى عروسى و اعياد، از جنس مخمل يا پارچههاى رنگارنگ ضخيم با رنگهاى روشن است. پيراهن داراى دو چاک در دو سرى بدن است و دو بخش آن جلو و عقب تنبان را (تا حاشيهٔ آن) کاملاً مىپوشاند.
- چارقَد
از جنس تور يا ژرژت که روى سر بسته مىشود. معمولاً قسمت جلوى مو را نمىپوشاند. چارقد را با يک سنجاق در زير گلو نگه مىدارند. ثروتمندان از سنجاقهاى طلاى آويزدار استفاده مىکنند. روى چارقد، گاه پولک و منجوقدوزى مىشود.
- پيشانىبند
يک دستمال کلاغى هفترنگ (زرد تند با نقوش سبز و قرمز و آبي) است. طول دستمال قلاقي به دو متر مىرسد و قست جلوى موى سر و بخش کمى از بالاى پيشانى را مىپوشاند و حجاب را کامل مىکند. دستمال را در پشت سر بهشکل خاصى گره مىزنند و دنبالهٔ دراز آن در پشت آويخته مىشود. زنان مرفه معمولاً در جلوى پيشانىبند يک شيئى زينتى (مثلاً طاووس) نصب مىکنند.
- آرخالُق
شبيه بلوز تنگ و چسبان است و روى پيراهن مىپوشند. سرآستين آن روى پشت دست آويخته مىشود و تا نوک انگشتان مىرسد. اطراف آرخالق با نوارهاى براق طلائى و نقرهاى حاشيهدوزى مىشود. در موقع کار، سرآستين آويختهٔ آرخالق را با يک دکمه به مچ وصل کرده و بالا مىزنند. آرخالق داراى جيب بغلى (داخلي) است و موقع پوشيدن حتماً بايد در آن يک حب قند براى خوشيمنى گذاشت.
- چادر
در مسافرتها و خريدها، چادر حتماً استعمال مىشود. چادر معمولاً ضخيم و سياهرنگ است. در اعياد و عروسىها از چادرهاى نازک و تورمانند استفاده مىشده است.
- کفش
کفش زنان نيز ملکي است.
در زنان عشاير، آرايش مذموم و ناپسند است و تنها سورمه در چشم کشيدن شديداً معمول بوده است. زنان عشاير به زيورهاى طلا (بهويژه النگو گردنبند) علاقه دارند و گاه در خانوادههاى مرفّه، النگوهاى طلا تمامى مچ دو دست را مىپوشانيده است.