امامزاده سيدنصرالدين

اندکى بالاتر از ميدان محمديه (اعدام سابق) بقعه سبز رنگى خودنمايى مى‌کند که منسوب به مدفن نصرالدين از فرزندان امام سجاد (ع) است. اين بنا مشتمل بر حياط، صحن و بقعه هشت ضلعى است. بخش مهمى از صحن و حياط امامزاده در خيابان‌کشى‌هاى دوره پهلوى اول از بين رفت. بقعه اين بنا متعلق به سال ۹۹۳ هـ.ق است که در کتيبهٔ چوبى طويلى به خط ثلث حک شده است.

امامزاده حسين، ورامين

بناى امامزاده معروف به شاهزاده حسين نزديک مسجد جامع ورامين واقع است. ساختمان موجود تنها ته رنگى از بناى باشکوه اوليه را که متعلق به قرن هشتم هـ.ق است، بر خود دارد. بيشترين آثار باقى‌‌مانده از بناى اصلي، در محراب نفيس آن به چشم مى‌خورد.

امامزاده صالح


امامزاده صالح کتيبه‌اى به تاريخ ۷۰۰ هـ.ق داشت که در تعميرات مدخل ساختمان از ميان رفت. در حمله مغول بناى امامزاده يکسره از بين رفته بود اما بانيان خير آن را برپا داشتند.


مرحوم مصطفوى مى‌نويسد: اين بناى چهار گوش بزرگ و کنار آن درخت چنار کهنسال در آبادى بزرگ تجريش واقع مى‌باشد. هلاکو ميرزا فرزند فتحعلى‌شاه قاجار در سال ۱۲۱۰ بانى تعميرات و تزيينات آن شده نقاشى‌هاى آن و اصلاحات داخلى حرم و احداث گنبد و کاشى‌کارى آن را انجام داده است. طبق کتيبه موجود در بنا مدفن صالح برادر امام هشتم مى‌باشد. در سال ۱۳۲۳ خورشيدى مرحوم حسن فداکار بانى تغييرات و نصب کاشى مجدد در گنبد آن شد. در سال‌هاى اخير تعميرات اساسى در بنا و صحن اين امامزاده انجام شده است.


در گورستان امامزاده صالح در کنار بقعه امامزاده صالح، شخصيت‌هايى چون ميرزاحسن‌خان موتمن‌الملک، ميرزا حسن خان مشيرالدوله پيرنيا، دکتر حشمت و ... آرميده‌اند.

امامزاده عبدالعظيم حسنى

نسب حضرت عبدالعظيم حسنى (ع) به واسطه و با چهار پشت، به امام حسن (ع) امام دوم شيعيان مى‌رسد. بناى اصلى و نخستين بقعه يعنى حرم آن، در نيمه دوم قرن سوم هجرى توسط محمد پسر زيد داعى علوي، تعمير اساسى شد. درگاه اصلى ورودى بنا که در سمت شمال قرار دارد بار اول در زمان پادشاهان آل‌بويه و سپس در دوره قاجار به يارى مجدالملک قمي کامل شد.


اين بنا در آغاز تنها از حرم تشکيل مى‌شد اما به مرور متعلقات ديگرى يافت و به صورت مجموعهٔ بزرگ امروز، مشتمل بر حرم‌ها، رواق‌ها، مسجدها و ايوان‌ها و صحن‌هاى متعدد درآمد. در دوره صفويه بناهاى اطراف به آن افزوده شد و در دوره قاجار به دليل نزديک بودن به پايتخت مورد توجه بيشتر قرار گرفت و بيشتر بناهاى وابسته به حرم عبدالعظيم و امامزاده زيد در اين دوره تکميل و تزيين شد.


از آثار تاريخى اين مجموعه سردر آجرى دوران سلجوقى است و صندوقى از چوب عود، فوفل و گردو با کتيبه‌هايى به خط نسخ و ثلث برجسته است که به سال ۷۲۵ هـ.ق تعلق دارد.


بناى اصلى حرم، اتاقى چهار ضلعى به ابعاد ۵/۷ متر است که در بالا با چهار گوشواره به هشت ضلعى و سپس به کمک طاق‌بندى‌هاى کوچک به شانزده ضلعى تبديل و زمينه براى برپايى گنبد فراهم مى‌شود. پوشش زيرين گنبد با طاق ضربى مدور در زمان شاه تهماسب تغيير يافت و پوشش خارجى آن در سال ۱۲۷۰ هـ.ق به دستور ناصرالدين‌شاه با خشت‌هاى مسى زرين تزيين شد.


حرم در هر ضلع به وسيلهٔ درى به رواق‌هاى مجاور گشوده مى‌شود. گرداگرد ازارهٔ حرم از سنگ مرمر سياه و سفيد به ارتفاع ۶۵/۱ متر پوشيده شده و بالاى آن تا سقف به گونه‌اى زيبا، در سال ۱۲۷۳ به فرمان ناصرالدين‌شاه آينه‌کارى شد.


در جانب شرقى حرم مسجد زنانه و در سمت غرب مسجد مردانه و قبر ناصرالدين‌‌شاه قرار دارد. ضلع جنوبى مقبره ناصرالدين‌شاه به وسيلهٔ يک در کوچک اختصاصى به حرم امامزاده حمزه راه دارد. بقعه امامزاده طاهر نيز در سمت شرقى صحن بزرگ واقع است.


بالاى حرم و در کنار گنبد دو گل‌دسته به ارتفاع ۲۴ متر از سطح بام و قطر ۲ متر در سال ۱۲۷۰ هـ.ق ساخته شد. بر فراز ضريح نيز جمعاً ۶۴ گلدان زرين قرار دارد.


مهم‌ترين صحن و ايوان حرم، صحن و ايوان بسيار وسيع آستانه است که در شمال حرم واقع و به دستور ناصرالدين‌شاه ساخته شده است. ايوان جنوبى حرم نيز در سال ۹۴۴ هـ.ق به فرمان شاه تهماسب صفوى ساخته و در دوره قاجار آينه‌کارى و تزيين شد.


صحن‌هاى ديگر حرم شامل صحن باغ طوطى يا مدرسه امين‌السلطان در شمال غربى حرم، صحن ناصرالدين‌شاه يا صحن وليعهدى که اکنون به صحن کاشانى معروف است در غرب حرم، صحن باغ على‌خان در شرق حرم و صحن جنوبى که به صحن امامزاده حمزه معروف است.


در غرب حرم، مسجد و رواق بالاسر قرار دارد که از ساخته‌هاى دوران صفوى است. اين مسجد داراى محراب بسيار زيبايى از کاشى‌هاى معرق رنگارنگ است.