اصفهان
شهرستان اصفهان با مساحتى حدود ۶۳/۱۵۲ کيلومتر مربع بين ۲۶ دقيقه و ۳۱ درجه تا ۳۰ دقيقه و ۳۴ درجهٔ عرض شمالى و ۳۰ دقيقه و ۴۹ درجه تا ۵۰ دقيقه و ۵۵ درجهٔ طول شرقى از نصف‌النهار گرينويچ واقع است.
شهرستان اصفهان با ارتفاع ۱۵۷۰ متر از سطح دريا و جمعيتى معادل ۱،۶۰۰،۰۰۰ نفر از شمال به شهرستان نائين، اردستان و برخوار و ميمه از شرق به استان يزد، از غرب به شهرستان‌هاى خمينى‌شهر، فلاورجان، مبارکه، شهرضا و از جنوب به استان فارس محدود مى‌شود.
شهر اصفهان از روزگاران قديم تا کنون با اسامى مختلفى مانند: آپادانا، آصف‌هان، اسپاهان و ... ناميده شده و شايد واژگان قديمى‌تر مانند انزان، گابيان، گابيه، جي، گبي، گى و گابا نيز به آن نسبت داده شده است. اما ياقوت حموى مى‌‌گويد اصفهان يا اسپهان از کلمه اسباه است که معنى سپاه و سگ مى‌باشد.
در خصوص نام شهر اصفهان و وجه تسميهٔ آن مطالب متعددى آمده که در حوصلهٔ مطلب نمى‌گنجد.
از جملهٔ آثار اين شهر مى‌توان به مسجد جامع، ميدان نقش جهان، مسجد شاه، مسجد شيخ‌لطف‌الله، عالى‌قاپو، کاخ چهل‌ستون، مدرسهٔ امام جعفر، پل الله‌وردى‌خان، سى‌وسه‌پل، پل خواجو و کليساى وانک اشاره کرد.
اردستان
شهرستان اردستان با وسعتى حدود ۱۱،۲۹۳ کيلومتر مربع از شمال به استان سمنان، از غرب به کاشان، نظنز، برخوار و ميمه، از شرق به نائين و از جنوب به شهرستان‌هاى اصفهان و نائين محدود است.
نام اين شهرستان از دو بخش ارد به معنى غيور و ستان به معنى مکان تشکيل شده يعنى سرزمين مردان غيور.
از آثار تاريخى اين شهرستان مى‌توان به آتشکدهٔ مهراردشير، دژ راميان، مسجد امام حسن، مسجد جامع و زيارتگاه پير مرتضى اشاره کرد.
خمينى‌شهر
شهرستان خمينى‌شهر که در شرق استان اصفهان واقع شده از شمال به شهرستان بُرخوار و ميمه، از جنوب به شهرستان فلاورجان از شرق به شهرستان اصفهان و از غرب به شهرستان نجف‌آباد محدود است.
نام اين شهرستان سده بود و از سال ۱۳۳۸ به همايونشهر تغيير يافت و پس از انقلاب اسلامى به خمينى‌شهر ناميده شد.
از آثار تاريخى اين شهرستان مى‌توان به ايوان يزدگرد، مسجد جامع، آرامگاه امامزاده سيد محمد و گورستان زارع‌آباد اشاره کرد.
خوانسار
شهرستان خوانسار با وسعتى حدود ۸۹۲ کيلومتر مربع در غرب استان اصفهان واقع شده و از شمال به شهرستان گلپايگان، از غرب به لرستان، از شرق به نجف‌آباد محدود است.
اين شهرستان از گذشته به نام‌هاى خانسار، خانيسار، خونسار و خوانسار مشهور بوده و بعضى بر اين عقيده هستند که خوانسار مخفف خوان سالار به معنى سفره‌دار است. روايت شده که ساربانى همراه شتران خود به خونسار آمده و گرفتار دزدان گشته و سرانجام خون او در اين محل ريخته شده و از طرفى خوانسار مرکب از دو بخش خان به معنى چشمه، کندو، لانهٔ زنبور و سار به معنى بسيارى فراوانى مى‌باشد.
از آثار تاريخى اين شهرستان مى‌توان به باباپير، مدرسهٔ صفوي، مسجد جامع و مسجد آقا اسدالله اشاره کرد.
سميرم
شهرستان سميرم با وسعتى حدود ۵،۲۹۰ کيلومتر مربع در جنوب استان اصفهان واقع شده و ازسوى شمال به شهرستان شهرضا، از جنوب به استان کهگيلويه و بويراحمد از غرب به استان چهارمحال و بختيارى و از شرق به استان فارس محدود است.
در خصوص وجه تسميهٔ آن مى‌گويند که سام‌بن‌ارم بانى آن بوده و سام ارم نام آن است که بعدها به سميرم تغيير يافته است. بعضى نيز بناى شهر را به سميراسين ملکهٔ آشور و بابل نسبت مى‌دهند برخى نيز آن را به سام پسر نريمان نسبت داده‌اند.
از آثار اين شهرستان مى‌توان به آرامگاه امامزاده سلطان ابراهيم، قلعهٔ مختارخان و ميله‌هاى سنگى ساسانى اشاره کرد.
شهرضا
شهرستان شهرضا با وسعتى حدود ۳۰۸۸ کيلومتر مربع در جنوب استان اصفهان واقع شده و از شمال به شهرستان مبارکه، از جنوب به شهرستان سميرم و استان فارس از شرق به شهرستان اصفهان و از غرب به شهرستان مبارکه و استان چهارمحال و بختيارى محدود است.
اين شهرستان در گذشته قمشه که واژه‌اى پهلوى ساسانى است ناميده مى‌شد که ابتدا کمتنه بوده است پس از اسلام کم به قم تبديل شده است. بعضى پژوهشگران گفته‌اند که قمشه از دو بخش قم و شه تشکيل شده که جاى جوشندهٔ آب روان را يادآورى مى‌کند.
عده‌اى نيز علت نام شهرضا را وجود امامزاده شاهرضا يا شهرضا در اين شهر مى‌دانند.
از آثار تاريخى اين شهر مى‌توان به آرامگاه امامزاده شاهرضا، کاروانسراى شاهرضا، مسجد جامع، آرامگاه سيد خاتون و سبز سنگ سماق يکپارچه درمسجد نو اشاره کرد.
فريدن (داران)
شهرستان فريدن با وسعتى حدود ۳،۲۱۷ کيلومتر مربع در غرب استان اصفهان واقع شده که از شمال به شهرستان خوانسار، از غرب به شهرستان فريدون‌شهر از شرق به شهرستان نجف‌آباد و از جنوب به استان چهارمحال و بختيارى محدود است.
اين شهرستان از گذشته تا کنون با نام‌هاى پاراتاکن، پارتاکن، پرتکين، پرکان، پاره‌تاکن، پرتيکان، پرى‌تاکن، فريدون و فريدين ناميده شده است.
اين شهر در زمان صفويه به‌علت زندگى خان‌ها و رهبران عشاير در اين محل دارالعماره خوانده شده است.
از آثار تاريخى اين شهر مى‌توان به آرامگاه شيخ ابوسليمان دارانى اشاره کرد.
فريدون‌شهر
شهرستان فريدون‌شهر با وسعتى حدود ۳۰۳۷ کيلومتر مربع در غرب استان اصفهان واقع شده و از شمال به شهرستان فريدن و استان سمنان، از شرق به شهرستان فريدن و از غرب به لرستان و از جنوب به استان چهارمحال و بختيارى محدود شده است.
اين شهرستان که پيشتر آخوره‌بالا ناميده شده بزرگترين شهر گرجى‌نشين ايران است. گرجى‌هاى ساکن در شهرستان فريدون‌شهر، آن را سوپليس که يک واژهٔ گرجى است مى‌نامند. از آثار تاريخى اين شهرستان مى‌توان به سنگ گورهاى باستانى قهستجان و آرامگاه سيد صالح قيصر دوم اشاره کرد.