مجسمه برنجى، مربوط به دوره ساسانى
مجسمه برنجى، مربوط به دوره ساسانى

پارچ، كشف شده درنهاوند، مربوط به دوره ساساني،
پارچ، كشف شده درنهاوند، مربوط به دوره ساساني،

سفال دورهٔ ساسانى بيشتر مربوط به محوطه‌ها و بناها است و در قبور اين دوره کمتر اثرى بر جاى نهاده‌اند. زيرا قبور اين دوره ”استودان“هايى است که اجساد را به ‌منظور دفع فساد در فضاى باز بالاى صخره‌ها قرار داده‌اند و سپس استخوان‌ها را در منسوجى پيچيده و در اين استودان‌ها که از خمره‌ها و تابوت‌هاى سفالى يا چوبى ساخته شده بودند دفن کرده و در کمرهٔ کوه‌ها، حفره‌ها و درون صخره‌ها يا خاک دفن مى‌کردند.


سفال دورهٔ ساسانى بيشتر از کاوش‌هاى مدائن (تيسفون)، کيش، دامغان، تخت سليمان و شوش به‌دست آمده و به‌طورکلى سفال لعاب‌دار و ساده اين دوره ادامه روش سفال‌سازى دورهٔ اشکانى است. اين سفال‌ها با خميرهٔ گل رس ورز داده شده و منقوش به خطوط کنده با طرح نيمدايره‌هاى درهم و برهم؛ منقوش به طرح قالب خوردۀ متنوع و محصور بين خطوط موازى و چهارخانه؛ داراى نوشته‌هاى قلم سياه؛ لعاب‌خورده به شکل کوزه‌هاى دو دسته که اين گروه ادامه سفال‌هاى دو دستهٔ دورهٔ اشکانى است؛ همچنين سفال با خميرهٔ کائولن و لعاب قهوه‌اي، سبز، آبى و سربى کمرنگ که بيشتر ظروف لعاب‌دار دوره ساسانى از اين گروه هستند و نيز سفال قالب‌خورده با نقوش برجسته و نيم برجسته لعاب‌دار يا بدون لعاب که در دورهٔ اسلامى نيز اين روش ادامه مى‌يابد.


رنگ سفال‌هاى نخودى مايل به قهوه‌اى و داراى سطوح متخلخل است. برخى از سفالينه‌ها که کوزه‌هايى دو دسته هستند به لعاب قهوه‌اي، سبز، سربى و فيروزه‌اى آراسته شده‌اند. در اين ظروف برخلاف دورهٔ اشکاني، لعاب به‌صورت نازک روى محصول سفالين را پوشش مى‌داد که هم به‌صورت شفاف و هم مات وجود داشت.


سفال‌هاى کنده‌شده و قالب‌خورده يا لعاب‌دار اين دوره، آثار اولين مرحلهٔ تجديد حيات صنعت سفال‌گرى و لعاب‌کارى متعالى و درخشان دوران اسلامى به‌شمار مى‌روند



در اين دوره از مواد شيشه معدنى و ترکيب آن با اکسيدهاى سرب، آلومينيوم، روي، سديم و رنگيزه‌هاى مس، کبالت، منگنز و غيره استفاده کرده و آنها را به‌طور جداگانه گداخته و تغيير شکل داده‌اند، سپس اين ترکيب را سائيده، پودر آن را در آب حل کرده و به‌عنوان لعاب روى ظرف کشيده‌اند.


در دورهٔ ساسانيان علاوه بر هنر کاشى‌سازى هنر موزائيک‌سازى نيز متداول گرديد. مخصوصاً پوشش دو ايوان شرقى و غربى بيشابور از موزائيک به رنگ‌هاى گوناگون و تزئينات گل و گياه و نقوش از اشکال پرندگان و انسان را در بر مى‌گيرد.


عصر ساسانى يکى از درخشان‌ترين ادوار توليد و صنعت به‌طور کلى در ايران است. در اين دوره هنر و صنعت به اوج کمال خود رسيد. از اختصاصات صنايع ساسانى ايجاد سبک و اسلوب جديدى در تزئين نماى ساختمان با گچ‌برى و گل و گياه است که داراى اصول موزون و نقش‌هاى تکرارى و تقارن است. هنرهاى کاشى‌کاري، معرق‌کاري، موزائيک و کاشى‌هاى لعاب‌دار، در دورهٔ ساسانى به کمال رسيد.