پل شهر قديمى استخر

بقاياى اين پل در شمال شرق و خارج از حصار و دروازهٔ شهر قديمى استخر -واقع در جلگه مرودشت- و بر بستر رود پلوار واقع شده و ظاهراً از آثار دوره ساسانى است.


اين پل در مسيرى که به طرف سيوند، پاسارگاد و نقش رستم مى‌رفت و بر سر راه قديم شاهى شوش به پاسارگاد، قرار داشت. پل حدود ۵۶ متر طول و ۵ پايه داشت. پايه جانب حصار شهر ۲۰/۸ متر طول و ۶ متر پهنا دارد. پايه‌هاى ديگر به فاصله ۴۰/۸ متر از يکديگر قرار گرفته، ۲۰/۸ متر طول و ۶۰/۴ متر پهنا دارند. در اين محل بقاياى دو سد شناسايى شده که احتمالاً براى تأمين آب مصرفى شهر استخر کاربرد داشت.

پل کوار

اين پل در يک کيلومترى کوار و در مسير قديمى شيراز-فيروزآباد که به کناره خليج‌فارس منتهى مى‌شد، روى رودخانه قره‌آقاج بنا شده و ظاهراً بناى اوليه آن به دوره ساسانى تعلق دارد و در دوره‌هاى بعد به ويژه دوره صفويه و قاجاريه بازسازى شده است.



پايه‌هاى پل هر کدام جداگانه بر روى صخره‌هاى طبيعى بستر رودخانه قرار گرفته و به همين جهت، نقشه پل متناسب با موقعيت اين صخره‌ها در بستر رودخانه شکل گرفته است. چنين ساختار و شالوده‌اي، سبب استحکام و ماندگارى زياد پل کوار شده است.


در قسمت انتهاى جنوبى پل و ميانه پايه متکى به صخره کناره رودخانه و نيز روى اولين پايه انتهاى پل اتاقى قرار دارد که دسترسى به آنها در مواقع کم آبى از روى صخره بستر رودخانه و توسط چند پلّه صورت مى‌گيرد. اين اتاق‌ها جهت اتراق و استراحت مسافران يا اقامت محافظان پل مورد استفاده بود.

پل قاضيان (خرم‌بيد)

بقاياى اين پل در مسير کاروان‌رو شيراز-آباده، بعد از ديدگان و قادرآباد و مجاور روستاى قاضيان، بر بستر رودخانه پلوار واقع شده و از آثار اواخر دوره قاجاريه است که امروزه تنها بقاياى دو انتها و يکى از پايه‌هاى ميانى آن برجاى مانده است.


پل قاضيان به روزگار آبادانى با احتساب دو انتهاى آن حدود ۷۰ متر طول، ۳۰/۹ متر عرض و ۵ دهانه آب‌گذر داشت. از چهار پايه ميانى پل، تنها بقاياى يکى به پهناى ۲۰/۴ متر بر جاى مانده است. با توجه به نمونه باقى‌مانده، پايه‌ها در جهت مخالف جريان آب داراى موج‌شکن‌هاى مثلثى و کف رودخانه در محل برپايى پل، سنگ‌فرش بود. ارتفاع پل از سطح سنگ‌فرش به ۶ متر مى‌رسيد. مصالح مورد استفاده در پل، قطعات سنگ و آجر است. مجاور و پايين دست اين پل، بقاياى پل قديمى‌ترى شناسايى شده است.

پل مشير

اين پل در شهرستان کازرون و سر راه شيراز-بوشهر واقع شده و در دوره قاجار توسط ميرزامحمد على وزير، ملقب به مشيرالملک ساخته شده است.


پل مشير در خط مستقيم و با دهانه‌هاى متعدد، روى رودخانه ساخته شده و مصالح مورد استفاده در آن سنگ با ملات گچ و ساروج است. نوع قوس طاق‌ها جناغى و در ساخت آنها از سنگ‌هاى تراشيده منظم استفاده شده است. همچنين در نماى پل نيز از سنگ‌هاى تراشيده استفاده شده است. پايه‌هاى پل در جهت مخالف جريان رودخانه داراى موج‌شکن‌هاى مثلثى و در جهت ديگر موج‌شکن مدور است. با ساخت پل جديد جاده شيراز-بوشهر، پل مشير ديگر مورد استفاده قرار نمى‌گيرد.

پل مهرنرسه

در ۱۵ کيلومترى فيروزآباد، در تنگه‌اى در مسير فيروزآباد-شيراز، در کوه جنوبى و کنار نقش برجسته اردشير ساساني، آثار يک کتيبه پهلوى در هفت سطر وجود دارد که ترجمه آن براساس مطالعات پروفسور هنينگ استاد زبان پهلوى دانشگاه لندن، چنين است: اين پل به دستور مهرنارسه ورزگ فرمازاد براى شادى روح او به هزينه خودش ساخته شد. هر کس از اين راه عبور کند، براى مهرنارسه و پسرانش به خاطر ساختن اين پل درود فرستد. با کمک و لطف خداوند، نادرستى و فريب در آنجا نخواهد بود. مهرنرسه يا مهرنارسه، از بزرگ‌ترين فرمانداران و وزيران ساسانى بود که وزارت سه پادشاه قرن پنجم ميلادى را بر عهده داشت و کارهاى عمرانى بسيار انجام داد. بقاياى اندکى از پل در اين شهر مشهود است.

پل نو

اين پل که امروزه تنها بقاياى پايه‌هاى آن بر جاى مانده است، در دشت مرودشت و راه کاروان‌رو شيراز-اصفهان، روى رودخانه کُر قرار دارد و احتمالاً از آثار دوره صفوى است که در دوره‌هاى بعد تعمير و مرمت شده است. نزديک اين پل، آثار شناخته شده کوه قلعه -از جمله کاروانسرا و آثار هخامنشى کوه ايوب قرار گرفته است.


از آنجا که اين بنا به پل نو شهرت داشت، مى‌بايست در اين محل پل قديمى‌ترى بوده باشد. امروزه آثار اندکى از پل قديمى قابل شناسايى است. در سال‌هاى اخير، براى گذر از رودخانه، لوله‌هاى بتونى بزرگى در کنار هم و در بستر رودخانه قرار داده‌اند که آسيب‌هاى زيادى به اين پل وارد آورده است.