آمارگيرى‌ها و سرشمارى‌هاى جمعيتى
اولين اطلاعات رسمى درباره جمعيت عشايرى کشور مربوط به سرشمارى عمومى سال ۱۳۳۵ کشور است. بر اساس اطلاعات اين سرشمارى که توسط اداره کل آمار عمومى وزارت کشور منتشر شده، جمعيت کشور که تحت عنوان قبايل مهاجر سرشمارى شده‌اند، برابر ۲۴۳،۷۹۷ نفر گزارش شده که حدود ۳/۱ درصد از جمعيت کل کشور را شامل مى‌شود. در اين سرشمارى جامعه آمارى به دو قسمت شهرنشين و ده‌نشين، تقسيم شده بود. بر اساس دستورالعمل‌هاى سرشماري، هرگاه مأموران سرشمارى با خانوارهاى قبايل مهاجر برخورد مى‌کردند،آنها را جزء محلى که در آنجا آنها را ملاقات کرده بودند، به حساب مى‌آوردند. اين تعداد از جمعيت به‌عنوان جمعيت موقت نيز گزارش شده است.
با وجود اينکه از سال ۱۳۱۴ نسبت به اسکان عشاير اقدامات شديدى صورت گرفته بود، ليکن از سال ۱۳۲۰ بر اثر بروز جنگ جهانى دوم و عدم توانائى دولت موقت در ادامه سياست‌هاى اسکان عشاير، جامعه عشايرى کشور مجدداً به کوچ‌روى ادامه داده است.
نتايج سرشمارى ۱۳۴۵ نشان مى‌دهد که جمعيت عشايرى کشور در سال ۱۳۴۵ برابر ۴۶۲،۱۴۶ نفر بوده که جمعاً ۸/۱ درصد از کل جمعيت کشور را شامل مى‌شود. با توجه به اينکه پس از سال ۱۳۴۱ سياست دولت در زمينه اسکان عشاير نقش مؤثرى داشته، جمعيت عشايرى سال ۱۳۴۵ حدود ۲ برابر جمعيت سال ۱۳۳۵ بوده است. به‌نظر مى‌رسد که در سال ۱۳۳۵ به جهت اجراء اولين سرشمارى عمومى نفوس در کشور و نبود تجربه و ابزار کافى براى پوشش کامل، جمعيت عشايرى کشور در آن سال کم‌شمارى داشته است.
در سرشمارى عمومى نفوس و مسکن که در آبان‌ماه ۱۳۵۵ انجام شد. در اين سرشمارى جمعيت عشايرى به‌صورت زير تعريف شده است:
خانواده عشايري: آن خانوارهاى متحرکى که به ايل و قبيله‌اى بستگى داشته‌اند، خانوار عشايرى به حساب آمده‌اند. در اين سرشمارى خانوار عشايرى فقط به آن عده از عشاير گفته مى‌شود که در آبان‌ماه ۱۳۵۵ در حال کوچ بوده و يا در زمان کوچ در زير چادر اتراق کرده باشند. آن عده از عشاير که اسکان يافته يا در ميزان سرشمارى در واحدهاى مسکونى ثابتى زندگى مى‌کرده‌اند، جزءِ خانوارهاى معمولى ساکن سرشمارى شده‌اند.
در اين سرشمارى ۳۳۷،۱۷۶ نفر جمعيت عشايرى سرشمارى شده‌اند که ۰/۱ درصد از کل جمعيت کل کشور را شامل مى‌شوند.
در سرشمارى که مهرماه ۱۳۶۵ انجام شده است، جمعيت کشور عمدتاً به دو گروه ساکن و غيرساکن تقسيم شده است. بدين ترتيب که در زمان سرشماري، جمعيتى را که در روستاها و شهرها ساکن بوده‌اند، جمعيت ساکن و جمعيتى را که در حال کوچ بوده يا بدون اقامت در ساختمان، زندگى مى‌کرده‌اند، جمعيت غيرساکن قلمداد کرده‌اند. بر اساس اطلاعات اين سرشماري، در مهرماه ۱۳۶۵ جمعيت غيرساکن شامل ۲۵۱،۰۹۸ نفر بوده است. بنابراين در ترکيب اين تعداد از جمعيت، هم جمعيت عشايرى کوچ‌نشين (NOMADS) و هم جمعيت متحرک غيرعشايرى وجود دارد.
آمار تاريخى جمعيت عشايرى ايران
قديمى‌ترين اطلاعاتى که درباره جمعيت عشايرى ايران در دست است، مربوط به اواخر دوران صفويه است. در سال ۱۱۲۸ هـ.ق، در زمان سلطنت شاه سلطان حسين صفوى (۱۱۰۵ ـ ۱۱۳۵ هـ.ق) جمعيت عشايرى ايران به ترتيب زير بوده است.
در سال ۱۱۲۸ جمعيت عشايرى ايران ۸/۲۷ درصد از کل جمعيت کشور را تشکيل مى‌داده است. در دوره قاجاريه نيز جمعيت عشايرى ايران در منابع مختلف ارائه شده است.
با توجه به اطلاعاتى که در دوره‌هاى مختلف درباره جمعيت عشايرى ارائه شده است، تغييرات دامنه‌دارى را شاهد هستيم. اين تغييرات عمدتاً حاصل از تغيير منابع ارائه اطلاعات است. در اين دوره چون آمارگيرى‌هاى علمى و فنى انجام نمى‌شده، جمعيت‌ها را بيشتر بر اساس حدس و گمان و يا اسناد مربوط به ماليات و امور سپاه برآورد مى‌کردند. بدين ترتيب بررسى روند تحول جمعيت عشاير با استناد به آمار تاريخى امرى مشکل و تقريباً غيرممکن است. زيرا در هيچ يک از اين سال‌ها آمارگيرى انجام نشده و مهم‌تر اينکه تعريف مشخصى از جمعيت عشايرى ارائه نشده است. واژه‌هائى چون باديه‌نشين، چادرنشين، ايلات، قبايل کوچ‌نشين، عشاير، ايلات و عشاير، ايلياتي و اصطلاحات ديگرى که هر يک درباره جامعه عشايرى کشور به‌کار برده شد، معانى متفاوت و گاه يکسان را دارا بوده‌اند که در انتساب جمعيت به اين واژه‌ها، مشکلات فراوانى وجود داشته است. از جمله مهم‌ترين مشکلات براى تشيخيص جامعه عشايرى تفکيک اقوام ساکن در ايران با عشاير کوچ‌کننده و چادرنشين بوده است. براى مثال لُرهاى ايران شامل جمعيت ساکن و غيرساکن بوده است. در بسيارى از منابعى که در دوره تاريخى موردنظر (تا قبل از انجام سرشمارى‌ها) درباره جمعيت عشايرى اطلاعاتى ارائه شده، نتوانسته‌‌اند تصوير درستى از جمعيت ساکن و غيرساکن ارائه دهند.