برچيدن آلاچيق
برچيدن آلاچيق خيلى آسان است به اين ترتيب که زنان ابتدا طنابهاى اطراف آلاچيق را از ميخهاى چوبى باز مىکنند آنگاه طنابها و نمد روى توى نوک را به پائين مىکشند، سپس حصيرهاى اطراف و نمدهاى روى آلاچيق را جمع مىکنند و در گوشهاى روىهم مىگذارند، اينک نوبت به اسکلت چوبى آلاچيق مىرسد، زنى با ديرک زير توى نوک را نگه مىدارد و چند نفر زن از چهار طرف آلاچيق، به آرامى اوق را از ميان سوراخهاى توى نوک را به آرامى پائين مىآورند. سپس نوبت به تارمها مىرسد، نخها و ريسمانهائى که قسمتهاى مختلف تارم را بههم وصل مىکنند باز کرده و ابتدا دو قطعه تارم پشت آلاچيق و سپس دو قطعه ديگر را از هم جدا کرده و در گوشهاى مىگذارند. دست آخر چارچوب در را هم جدا مىکنند، نمدها و تارمها را جدا بستهبندى کرده و آماده کوچ مىشوند.
نحوهٔ برپا کردن اوى
برپا کردن و برچيدن وي يکى از فعاليتهائى است که زنان ترکمن، در قالب تقسيم کار برحسب جنس انجام آن را برعهده دارند.
براى برپا کردن اوي زمين باز و نسبتاً بلندى را در نظر مىگيرند و گاهى براى جلوگيرى از نفوذ باران و موشصحرائى زمين را به ارتفاع تقريباً ده سانتىمتر با خشت و گل بالا مىآورند. ابتدا تخته پائين چارچوب در را روى زمين مىگذارند و سپس دو چوب طرفين در آلاچيق اوي را بهطريق عمودى به ميان پاشنه گردهاى آن قرار مىدهند و تختهٔ بالاى چارچوب در را سر جاى خود نصب مىکنند و محل تقاطع چارچوب در را با طنابى محکم مىبندند.
سپس دو قطعه تارم را دايرهوار به چوبهاى در اوي مىبندند و بند دو قطعه تارم پشت اوي را با طناب به دو تارم پيشين مهار مىکنند.
آداب و رسوم برپا کردن �اوى�
پس از برپا کردن اسکلت چوبى اوي به قسمت بالائى آن توى نوک دو رشته طناب وصل مىکنند که تا روى زمين ادامه دارد و توى نوک بوپ tuynuk yup ناميده مىشود. در قسمت بالاى طناب دستمالى مىبندند و در ميان آن قدرى پول مىگذارند. جوانان با پرش سعى مىکنند که پول دستمال را، که اصطلاحاً بايلق bayleq نام دارد، بهدست آورند. وقتىکه اوي برپا گرديد. صاحب آن ضيافت مىدهد. او گوسفندى را قربانى مىکند و غذاى مخصوصى براى حاضرين به نام چکدرمه cekderme درست مىکند.
چنانچه شخصى در اوي فوت کند، بازماندگان او پس از سه روز محل اوي ار تغيير مىدهند. در گذشته نه چندان دور، رسم بر اين بود که بازماندگان از آن منطقه کوچ کرده و به محل ديگرى مىرفتند.
انداختن نمد روى توک نوک که آنرا سريک مىنامند. به عهدهٔ زن بزرگ فاميل است. اوي که پدر به فرزند خود واگذار مىکند بايد در سمت راست اوي خودش برپا گردد. براى برپا کردن اوي روز خوششگونى را در نظر مىگيرند و قبلاً اين روز را از آخوندهاى محلى مىپرسند ولى در بعضى روستاهاى گنبدکاووس از قبيل ترشکلى torsekli عقيده دارند که بهترين روز برپا کردن اوى هفتم هرماه مىباشد.
نيمه آلاچيق يا گتّيمکه gottikma گاهى اتفاق مىافتد که دامداران مجبور هستند بهدنبال تعليف دامهاى و هر روز را در جائى سپرى کنند و براى همين توقفهاى کوتاهمدت نيز احتياج به سرپناه ساده دارند.
بههمين مناسبت از گتيمکه استفاده مىکنند.
گتيمکه يا نيمهآلاچيق همان اوي است با اين تفاوت که تارم ندارد و بهراحتى و در اندک زمانى برپا و برچيده مىشود و حمل آن نيز بهمراتب آسانتر از اوي مىباشد. بعضىها که به اندازهٔ کافى اوى دارند، وسايل اضافى خود را در گتّيمکه مىگذارند يا از آن بهعنوان آغل برهها استفاده مىکنند.
ناگفته نماند که چون نيمهآلاچيق ارزان بهدست مىآيد بين افراد بىبضاعت رواج بيشترى دارد.