مجموعهٔ سر حوض
مجموعهٔ سر حوض شامل آب‌انبار و مسجد، در روستاى عزآباد شهرستان صدوق قرار دارد.
آب‌انبار
آب‌انبار سر حوض داراى سردرى از اندود کاهگل ظريف با کاربندى گچى و راهروى ورودى آجرى است. يک رديف شبکهٔ آجرى کوتاه پس از شرفى بام در پيشانى بنا به چشم مى‌خورد. چهار بادگير ساده اطراف خزينهٔ آب را احاطه کرده است.
مسجد
اين مسجد بناى کوچکى است که بر بام آب‌انبار سر حوض بنا شده و داراى بادگير نسبتاً بلندى است. اين مسجد در دو قسمت بنا شده و بادگير، بين اين دو قسمت قرار دارد. قسمت خلفى حکم گرمخانه را براى مسجد داشته است. در گذشته با توجه به جمعيت اندک روستا، گرمخانه جوابگوى نمازگزاران در زمستان بود. همچنين حوضى بزرگ در جلوى پله‌هاى ورودى مسجد قرار داشت و به همين مناسبت نام آن به مسجد و آب‌انبار سر حوض معروف شده است.
مجموعهٔ ناظم‌التجار
عمارت ناظم يا حسينيهٔ ناظم‌التجار در محلهٔ قديمى گازرگاه شهر يزد قرار دارد و از شرق با باغ ناظم و حمام گلشن و از غرب با خانهٔ ناظم مرتبط است. بنيانگذار اين عمارت حاج محمدصادق ناظم‌التجار تهراني است و قدمت آن به حدود سال‌هاى ۱۲۹۰ تا ۱۲۹۹ (اواخر قرن سيزدهم هـ.ق) مى‌رسد.
از ويژگى‌هاى بارز اين حسينيه، ديوارهاى بلند و کتيبه‌هاى خوشنويسى و نقاشى شدهٔ آن است. اين کتيبه‌ها با رنگ طلايى و ترکيب‌بند معروف محتشم کاشاني مزين شده است. حسينيه داراى قسمت همکف و زيرزمين است. در مکانى که امروزه منبر در آن قرار دارد، يک پنج‌درى وجود داشت. يکى از درها به منزل ناظم و نوهٔ او منتهى مى‌شد. ورودى آقايان از درِ کوچکى بود که امروزه اثرى از آن باقى نيست و ورودى بانوان از کوچهٔ پشت حسينيه صورت مى‌گرفت. در انتهاى حسينيه حياطى وجود دارد که آشپزخانه و محل قرار گرفتن ديگ‌ها بود.
حمام بزرگ گازرگاه، آشپزخانه، اقامتگاه مسافرين، قنات و پاياب و ساير آثار تاريخى اطراف بصورت زيبا و هماهنگ هنوز هم بعنوان يک مجموعهٔ تاريخى استوار، بر جاى مانده است.
مجموعهٔ (خانقاه) بيداخويد
مجموعهٔ سلطان بندرآباد (خانقاه بندرآباد)
مجموعهٔ سلطان بندرآباد در منطقهٔ رستاق شهرستان صدوق، يک مجموعهٔ کم‌نظير از طاق و تويزه‌هاى ساخته شده با خشت و گل است. اين مجموعه که به مرور زمان در زير ريگ‌هاى روان کويرى مدفون شده بود، به همت سازمان ملى حفاظت آثار باستانى ايران از زير خاک بيرون آورده شد. عمده‌ترين عناصر اين مجموعه عبارتند از: خانقاه، مسجد جامع، حسينيه، آب‌انبار، برج حفاظتى و مقبره که مدفن عده‌اى از مشايخ سلسلهٔ دادايي است.
سنگ قبرهاى اين مجموعه به لحاظ هنر طراحي، خوشنويسى و حجارى بسيار ارزشمند هستند. در تزيينات اين بنا از کاشى‌هاى شش گوشهٔ فيروزه‌اى بصورت ازاره استفاده شده و در پاره‌اى موارد نقش‌هاى اسليمى بصورت معرق به زيبايى آنها افزوده است.
در مسجد جامع اين مجموعه، منبرى از کاشى معرق با نقش‌هاى گره، اسليمى و خط ثلث وجود دارد که از نظر هنري، شبيه آن را در هيچ جاى استان نمى‌توان ديد.
ساير بناهاى تاريخى
مريضخانهٔ مرسلين انگليس
عمارت مشهور به مريضخانهٔ مرسلين انگليس در محلهٔ گازرگاه شهر يزد قرار دارد.براساس کتاب يادگارهاى يزد، کشيشان مقيم يزد در سال ۱۸۹۹ ميلادى اين مريضخانه را ساختند و تاريخى تأسيس آن روى سنگ مرمر سردر آن درج شده است. پس از برچيده شدن کار آنها، تا مدت زمانى از اين مکان بعنوان مدرسه استفاده مى‌شد. اين بنا، عمارتى از خشت و گل با حياط مرکزى است.
ساختمان مرکزى فرهنگى دانشگاه يزد (استاندارى سابق)
اين ساختمان در ابتداى خيابان فرمانداري، نزديک برج ساعت مسجد جامع کبير شهر يزد قرار دارد و مربوط به دورهٔ قاجار است.اين ساختمان داراى حياطى نسبتاً وسيع و بناهايى در پيرامون آن است. مصالح بکار رفته در بنا خشت و گل، با کاربرد آجر در قسمت‌هايى از بنا است. بخش اصلى آن در ضلع جنوبى حياط قرار دارد. هشتى بنا داراى کلاه‌فرنگي، بادگير، حوضى در ميان، اتاق‌هايى در اطراف (با اختلاف حدود سه پله از سطح زمين)، نيم‌طبقه و درهاى چوبى هلالى با شيشه‌هاى رنگى است. سقف آن نيز داراى اندود سيم گل و کاربندى گچى است.
نماسازى بيرونى مشرف به حياط، ترکيبى از آجر فرش و سيم‌گل است و بصورت طاق‌نماهايي، ورودى اتاق‌ها را در خود جاى داده است.