روستاى خسروآباد گروس
روستاى خسروآباد داراى يک قلعه بود که فقط بخش‌هايى از آن در ضلع شمالى باقى مانده است. بر مبناى نقل قول‌هاى قديمي، از مقابل مدخل ورودى قلعه به سمت مشرق يک خيابان مشجر تا روستاى حاجى‌آباد وجود داشت که اکنون از بين رفته است.
از ديگر بناهاى باارزش روستا مقبره‌اى بسيار زيبا به فرم چهارطاقى با گنبدى زيبا است و به حاج اللهيار خان اميرعلايي و خانواده وى تعلق دارد. اميرعلايى در دورهٔ قاجار در توسعه و عمران روستا نقش بسيار مؤثرى داشت.
تمام ساختمان‌هاى اين روستا از خشت و آجر است و مسجد و مقبرهٔ آن تمامى از آجر ساخته شده است.
از ديگر بناهاى شهر، بقاياى يک منزل قديمى متعلق به اميرعلايى است که از آن تنها سردر و هشتى و چند اتاق در حياط باقى مانده است. سردر باشکوه اين ساختمان نشانگر عظمت معمارى و اهميت روستا است.
در اين روستا بقاياى مدرسه‌اى قديمى نيز در کنار مقبره مادر اميرعلايى به جاى مانده است. اين مدرسه ظاهراً در سال ۱۳۰۲ شمسى تأسيس شد و بعد از مدرسه بيجار دومين مدرسه اين شهرستان بود.
اين روستا در زمان حکومت ناصرالدين‌شاه جزيى از دارالملک گروس به شمار مى‌رفت و اميرنظام گروسي در قلعه آن اتراق داشت.
روستاى درکى
روستاى درکي در فاصله ۴۲ کيلومترى شرق مريوان، در منطقه‌اى پاى‌کوهى بنا شده و کوه تخت‌اورامان در جنوب و جنوب شرقي، کوه مهدي در شمال و کوه دالاغي در شمال غربى آن و دره حکم در شمال شرق و دره درزه در غرب آن قرار دارد. اين دو دره از مناطق زيباى طبيعى منطقه به شمار مى‌آيند. اين روستا با معمارى پلکانى سنگي، مى‌تواند به نقطه‌اى قابل توجه تبديل گردد.
روستاى صلوات‌آباد
روستاى صلوات‌آباد يا سلمات‌آباد در پانزده کيلومترى غرب بيجار و در کنار رودخانه قزل‌اوزن، نزديک پلى قديمى صلوات‌آباد قرار دارد.
اين روستا داراى يک قلعه قديمى با برج و باروهاى محکم که از خشت و گل ساخته شده، است. در داخل اين قلعه تعدادى خانه قديمى وجود دارد. يکى از اين خانه‌ها که به مالک روستا تعلق داشت، از نظر معمارى و تزيينات داراى ويژگى‌هاى منحصر به فردى است. در اين بنا اروسى‌هاى زيبا و تزيينات گچ‌برى قابل توجه‌اى وجود دارد. ترکيب فضاها، سه‌درى‌ها، پنج‌درى‌ها، پستو و ... بيانگر ذوق و سليقه معماران آن است.
در کنار قلعه و بيرون از آن بقاياى يک حمام قديمى وجود دارد که بخش‌هايى از گنبدهاى آن تخريب شده و داراى فضاهايى از جمله ورودي، حمام سرد، حمام گرم، خزينه، خلوتي، تون و ... است و آب آن نيز به روش خاصى از رودخانه تأمين مى‌شده است.
روستاى نگل
روستاى زيباى نگل در ۶۰ کيلومترى غرب شهر سنندج و در کنار راه سنندج-مريوان واقع شده است.
معمارى روستا داراى ويژگى‌هاى معمارى اورامان است. با اين تفاوت که در معمارى پلکانى نگل علاوه بر اين که از سنگ استفاده شده، عموماً نماى منازل را با کاهگل اندود نموده‌اند. اين روستا در گذشته داراى مسجدى قديمى بود که اخيراً آن را تخريب و نوسازى کرده‌اند. اهميت و اشتهار اين روستا به علت وجود قرآن خطى قديمى آن است.
از ديگر روستاهايى که از بافتى باارزش برخوردارند، مى‌توان به روستاهاى کماله و بل، در منطقه اورامانات و همچنين روستاى قم چقاي در بيجار و روستاى قصلان و دلبران در شهرستان قروه اشاره کرد.