اسلام آباد

پايتخت پاکستان شهراسلام آباد است.اين شهر در ۱۴ کيلومترى شرقى راولپندى در شمال پاکستان قرار دارد. اين شهر در اکتبر ۱۹۵۹ به عنوان پايتخت جديد پاکستان (به‌جاى کراچي) انتخاب شد. تمامى ساختمان‌هاى اصلى دولت در اين شهر قرار دارد. نام اين شهر براى نشان دادن محور اصلى مبانى اعتقادى حکومت پاکستان اسلام آباد ناميده شده است. بناى اين شهر ۱۹۶۱ شروع شد و قبل از تکميل نهايى آن پايتخت موقتاً به راولپندي، مرکز ستادهاى ارتش، منتقل شد. جمعيت اين شهر در ۱۹۸۸، ۷۹۹،۰۰۰ نفر بود.



اين شهر کم جمعيت و خوش آب و هوا محل اجتماعى وزارت خانه‌ها و سفارت‌خانه‌ها و مرکز ديپلمات‌ نشين است. جاده مرى منطقهٔ آب و هوا و ييلاقى و کوهستانى اين نواحى از ميان آن مى‌گذرد و سرسبزى خاص به آن بخشيده است. مناطق سرسبز و کوهسارهاى تايتاگلي و ابوت آباد در اطراف به شهر جلوه خاصى مى‌دهد. دانشگاه قائد اعظم اسلام آباد و مؤسسه علوم هسته‌اى پاکستان در اين شهر قرار دارد.

لاهور

شهر لاهور مرکز پنجاب و مرکز دانش و فرهنگ اسلامى است، در طول عصر مغول اين شهر پايتختى با شکوه بود. در روزگاران پيش مرکز عمدهٔ توليد غلهٔ جنوب آسيا به شمار مى‌آمد و اکنون منبع اصلى غلهٔ خوراکى پاکستان است. مرکز عمدهٔ آموزشى لاهور دانشگاه پنجاب مى‌باشد. جمعيت اين شهر در ۱۹۸۸، ۵،۰۶۳،۰۰۰ نفر بود.



ديوارهاى قديمى اطراف شهر از تماشائى‌ترين بخش‌هاى لاهور است که در آن مساجدى با گنبدهاى طلائى در ميان منطقهٔ مسکونى قرار گرفته است. مسجد وزيرخان يکى از بناهائى است که از نظر تنوع رنگ با رنگ‌هاى سبز و آبى ديوارها و مناره‌هاى خيره‌کننده با هيچ بنائى در پاکستان قابل مقايسه نيست. اين مسجد در ۱۶۳۴ ميلادى توسط والى شاه جهان ساخته شده است.


بزرگ‌ترين عبادتگاه مسلمانان در پاکستان مسجد سلطنتى معروف به پادشاهي است که مساحتى حدود شصت هزار متر مربع دارد. اين مسجد در ۶۷۴ ميلادى توسط افسر توپخانهٔ اورنگ زيب طراحى شد. جنب مسجد پادشاهي، آرامگاه علامهٔ شهير و فيلسوف، اديب و شاعر دکتر محمد اقبال قرار دارد.


در لاهور مجموعهٔ وسيعى از کاخ‌هاى مغولان است که دروازهٔ اکبرى آن درست روبروى دروازهٔ طاقدار مسجد پادشاهى قرار دارد. اکبر شاه در ۱۵۸۰ ميلادى اين دژ مستحکم که شهر قديمى لاهور را از سمت غربى از تهاجم و غارت محافظت مى‌نمايد به صورت قصرى با شکوه بازسازى نمود. سربازخانه‌ها جاى خود را به فواره‌ها، باغ‌ها و ساختمان‌هاى فراوان دادند.


بهترين باغ‌هاى مغولان در نزديکى لاهور قرار دارد. نزديک کرانه‌هاى قديمى رود راوى آرامگاه نور جهان همسر جهانگير شاه قرار دارد.


اين شهر محل گردهمائى روشنفکران و مرکز سمينارهاى علمى و مرکز روحانيت و برجسته‌ترين علماى شيعه و سنى است و از مهم‌ترين مراکز تاريخى ادب فارسى به شمار مى‌رود. ارگ لاهور يا لاهور فورت سالها مرکز امور ديوانى بوده است. اين ساختمان در زمان اکبر شاه غازى يکى از پادشاهان سلسله مغول شبه قاره بنا شد. از سه قسمت اصلى تشکيل شده است: تالار شيش محل يا تالار آيينه، ديوان خاص و ديوان عام و مرکز ادارى و دولتى .


در قسمت ديوان عام، محلى به موزه اختصاص يافته است که مجموعاً از سه اطاق تشکيل شده است. در يکى از اطاق‌هاى کوچک، آثار خطى و کتاب‌هاى قديمى فارسى بسيار قيمتي، از ديوان شعرا و منشآب نويسندگان، به نمايش گزارده شده است. از جمله: گلستان و بوستان سعدي، خمسه جامي، ديوان حافظ، اخلاق محسني، آئين اکبرى و نمونه‌اى از خطوط فارسى خطاطان شبه و فرمان‌ها و عقدنامه‌هاى مغولي.

راولپندى

پندى يا راولپندى شهرى است برخلاف اسلام آباد بسيار پرجمعيت و سابقاً بخش‌هاى ادارى در آنجا مستقر بود. در اين شهر پادگان‌ها و تأسيسات نظامى متعددى به‌چشم مى‌خورد. هنوز هم قسمت اعظم ستادهاى ارتش در آنجا قرار دارد. جمعيت اين شهر در ۱۹۸۱، ۷۹۴،۸۷۳ نفر بود.


کراچى

پس از استقلال، کراچى به عنوان تنها شهر بندرى پاکستان غربى و نيز نخستين پايتخت و مرکز عمده ادارى به يکباره به شهرى با جمعيت يک ميليونى در آمد. کراچى تنها بندر ورود ماشين افزار، آهن و فولاد و ابزارهاى مختلف که براى توسعه و مدرنيزه کردن سراسر پاکستان به آن نياز مى‌باشد، است. جمعيت اين شهر در ۱۹۸۸، ۹،۲۶۹،۰۰۰ نفر بود.



فرودگاه کراچى فرودگاه بين‌المللى قائد اعظم نيز ناميده مى‌شود. هواپيماهاى بين‌المللى در سر راه از اروپا به سوى شرق دور در اين فرودگاه توقف مى‌کنند.


در بيرون شهر کناره جاده منزلگاه‌هاى آوارگان به‌چشم مى‌خورد. در ۱۹۴۷ وقتى هند و پاکستان مستقل شدند، دشمنى ميان هندوان و مسلمان موجب بروز آشوب‌هايى گشت که در نتيجه آن ده‌ها هزار نفر کشته شدند. آوارگان نيز براى نجات جان خود از مرز هند به پاکستان روى آوردند. بيش از نيم ميليون نفر از آنها در کراچى ساکن شدند. پس از جنگ ۱۹۷۱ با هند آوارگان ديگرى از راه رسيدند. گرچه بسيارى از اين مردم فقر زده در طرح‌هاى خانه‌هاى نوساز دولتى اسکان داده شدند، اما اين مهاجران به‌تدريج به صورت مسئله‌اى جدى براى حکومت پاکستان در آمدند که تاکنون نيز دولت را درگير مشکلات بى‌شمار نموده‌اند.

پيشاور

پيشاور مرکز استان سرحد شمال غرب مى‌باشد که در اصل در جريان‌ جنگ‌هاى افغان در سدهٔ نوزدهم توسط بريتانيائى‌ها به عنوان سپرى در مقابل کوهستانى پديد آمد و سپس در برابر امکان تهاجم روس‌ها مستحکم شد. گذرگاه خيبر در کنار اين شهر قرار دارد. طى صدها سال کاروان‌ها از افغانستان از طريق گذرگاه خيبر به شهر پيشاور مى‌آمدند. سد بزرگ ورسک (Warsak) يکى از بناهاى سلسله طرح‌هاى هيدروالتريک در کنار اين شهر قرار دارد. جمعيت اين شهر در ۱۹۸۱، ۵۶۶،۲۴۸ نفر بود.

کويته

مرکز استان بلوچستان شهر کويته است که در اصل به دست بريتانيائى‌ها به عنوان پاسگاهى نظامى براى دسترسى سوق‌الجيشى به مرز افغانستان ساخته شد. اطراف اين شهر منطقه حاصل‌‌خيزى است. هر چند بلوچستان کمترين جمعيت را نسبت به استان‌هاى ديگر پاکستان داراست، بزرگ‌ترين استان دراين منطقه به شمار مى‌آيد. جمعيت اين شهر در ۱۹۸۱، ۲۸۵،۷۱۹ نفر بود.