سرويس
به جريان انداختن توپ از محل مجاز زمين توسط يک بازيکن بر طبق مقررات خاص سرويس ناميده مى‌شود.
براى فراگيرى هرچه بهتر فنون بايد از همان ابتدا آموزش تمرينات به‌صورت هدف‌دار ارائه شود، خصوصاً براى سرويس اين قاعده از اولويت بيشترى برخودار است. نکته مهم دقت در اندازه پرتاب توپ مى‌باشد. زيرا چنانچه پرتاب توپ بيش از اندازه يا برعکس صورت گيرد حداقل سرويس زننده با دو مشکل مواجه مى‌شود:
۱. همزمانى مطلوب بين دست ضربه و توپ حاصل نمى‌شود.
۲. محل موردنظر توپ (زير و پشت آن) دقيقاً براى وارد کردن ضربه شناسائى نمى‌شود.
انواع سرويس
الف . سرويس ساده:
ساده‌ترين نوع سرويس در واليبال سرويس ساده است، ولى بايد توجه داشت چنانچه در اجراء اين مهارت به اصول تکنيکى آن توجه نشود، فراگير نخواهد توانست اين سرويس را به‌طور صحيح اجراء نمايد. بنابراين لازم است در هنگام اجراء فن به اين نکات توجه شود:
- افراد راست دست، پاى چپ خود را در جلو قرار مى‌دهند و افراد چپ دست عکس اين حالت را رعايت مى‌کنند.
- براى تعادل بيشتر لازم است با خم کردن مفصل زانوها مرکز نقل را به زمين نزديک کرد.
- اندازهٔ پرتاب توپ بايد به نحوى باشد که بين اجراء ضربه و رها شدن توپ همزمانى به‌وجود آيد.
- بالاتنه به سمت جلو متمايل و با دست کاملاً کشيده به توپ ضربه وارد مى‌شود.
- دقت کنيد که ضربه بايد به زير توپ و متمايل به پشت آن و با سطح بيشتر دست (کف و انگشتان) به توپ وارد شود.
- در هنگام اجراء سرويس از انتقال وزن بدن از پاى عقب به پاى جلو استفاده شود. (تصوير زير) شما را در زدن ضربهٔ صحيح کمک مى‌کند.
- تمرينات سرويس ساده:
۱. بدون توپ:
فراگيران ابتدا در پشت خط انتهائى زمين با رعايت فاصله موردنياز مستقر مى‌شوند (چنانچه تعداد نفرات زياد باشند استفاده از ساير خطوط زمين براى تمرين بدون توپ بلامانع است). آنگاه با فرمان مربى نحوهٔ اجراء سرويس ساده تمرين مى‌شود و در اين حالت مربى به اصلاح حرکات تمام فراگيران مى‌پردازد.
۲. با توپ:
تعدادى از فراگيران در پشت خط انتهائى مستقر مى‌شوند و در مقابل هر يک از آنها به فاصله تقريبى ۵ متر گروه ديگرى از فراگيران قرار مى‌گيرند. مربى از فراگيران مى‌خواهد که سرويس ساده را تمرين کنند. آنگاه به اصلاح حرکت آنان مى‌پردازد. فراگيران بايد توجه کنند که نفرات مقابل آنها به‌عنوان يک هدف معيار محسوب مى‌شوند. تصوير زير به خوبى نحوهٔ صحيح تمرين را نشان مى‌دهد.
وقتى اطمينان حاصل شود که فراگيران تمرين را به‌صورت صحيح انجام مى‌دهند، به دستور مربى فاصلهٔ بين فراگيران زياد و زيادتر مى‌شود و در نهايت هر دو گروه در دو انتهاى زمين مقابل يکديگر قرار مى‌گيرند و در واقع سرويس ساده را از محل قانونى به اجراء درمى‌آورند.
ب .سرويس تنيسى (آبشارى):
اين سرويس در وضعيت‌هاى مختلف قابل اجراء است: در حالت ثابت، در حال حرکت و به‌صورت پرش.
براى اجراء اين فن در وضعيت ثابت (در جا) مى‌توان به اين موارد توجه داشت:
- وضعيت ايستادن فراگير و شيوهٔ خم کردن پا از مفصل زانو مانند سرويس ساده مى‌باشد.
- ارتفاع پرتاب توپ براى ايجاد همزمانى و هماهنگى بين دست ضربه و توپ به اندازهٔ طول دست به اضافه قطر توپ (۲۰ سانتى‌متر) مى‌باشد.
- پس از پرتاب توپ به هوا، دست عقب مى‌رود و بدن نسبت به تور داراى قوس محدّب است. ولى در هنگام زدن ضربه عکس اين حالت اتفاق مى‌افتد، يعنى بدن سرويس‌زننده از حالت محدب به مقعر تغيير وضعيت مى‌دهد.
- در لحظه ضربه زدن به توپ، دست کاملاً مستقيم و بدون هيچ زاويه‌اى در مفصل آرنج اين فن اجراء مى‌شود. دست سرويس‌زننده به بالاى توپ و متمايل به پشت آن اصابت مى‌کند.
- مى‌توان در حالت طبيعى از همه قسمت‌هاى دست (مچ، کف و پنجه‌ها) براى ضربه زدن به توپ استفاده کرد.
- نکتهٔ مهم نحوهٔ پرتاب توپ است. اين پرتاب بايد کاملاً در مسير حرکت دستِ ضربه باشد. در غير اين صورت سرويس را نمى‌توان به محل دلخواه ارسال کرد. تصاوير زير مراحل اجراء اين سرويس را نشان داده است.
- تمرينات سرويس تنيسى (آبشار):
۱. بدون توپ:
در اين تمرين از فراگيران خواسته مى‌شود که در منطقهٔ مجاز سرويس (پشت خط انتهائى زمين) مستقر شوند و موارد فنى سرويس آبشار ر ابتدا در ذهن مرور کرده، سپس به توپ فرضى ضربه بزنند. مطمئناً در اين مرحله از آموزش، مربيان فرصت بيشترى براى اصلاح حرکات فراگيران پيدا مى‌کنند.
۲. با توپ:
در اين تمرين مانند سرويس ساده از فراگيران مى‌خواهيم که با رعايت فاصله مناسب از يکديگر در پشت خط انتهائى زمين مستقر شوند. گروه ديگرى از فراگيران در فاصله ۵ مترى در داخل زمين مقابل آنها قرار مى‌گيرند. در اين وضعيت فراگيران براى نفر مقابل خود به‌عنوان هدف مى‌باشند که لازم است، سرويس (آبشارى) درست در جهت آنها ارسال شود. فاصلهٔ فراگيران پس از اطمينان از اجراء صحيح تکنيک زياد مى‌شود و در نهايت هر دو گروه از انتهاى زمين در تکرارهاى متوالى به اجراء سرويس مى‌پردازند. اين تمرين در تصوير زير به‌صورت سرويس ساده نشان داده شده است.
تعدادى از فراگيران در انتهاى سمت راست زمين و تعداد ديگرى در انتهاى سمت چپ مستقر مى‌شوند. ابتدا از آنها خواسته مى‌شود که به‌طور دلخواه هر يک از سرويس‌هاى (ساده ـ تنيسى) را تمرين کنند. آنگاه براى افزايش دقت در فراگيران، از آنان خواسته مى‌شود که به داخل زمين رفته، به‌عنوان هدف سرويس‌هاى مقابل را دريافت نمايند. پس از اجراء تکرارهاى متوالى بايد محل آنان تغيير کند (تصوير زير)
نکات ايمنى
هنگام تمرين سرويس، خصوصاً سرويس آبشاري، فراگيران بايد کاملاً عضلات کتف را گرم کنند. زيرا در غير اين صورت فشارهاى وارد بر کتف احتمال به‌وجود آوردن آسيب‌هاى شايع اين عضو را فراهم مى‌سازد.
- به فراگيران تذکر داده شود که در هنگام تمرين، همواره متوجه ارسال توپ سرويس شدهٔ بازيکنان مقابل باشند، تا توپ به‌طور ناگهانى به سر و صورت آنها اصابت نکند.
- پس از اتمام تمرينات، دقت شود تا کليه وسايلى که از آنها به‌عنوان هدف استفاده شده از زمين خارج شود، تا در ادامهٔ تمرين اين وسايل براى فراگيران مشکلى فراهم نسازد.
- به فراگيران يادآورى شود که پس از اجراء سرويس (ضربه زدن به توپ) دست خود را به‌دنبال توپ تا ناحيه ران ادامه دهند. اين امر موجب مى‌شود که عضلات کتف در مسير صحيح حرکت کند و از وارد آمدنِ آسيب بر اين عضو جلوگيرى نمايد.