سالی نکو برای بهار نمایش

به گزارش روز پنجشنبه خبرنگار فرهنگی ایرنا، همزمان با نوشدن طبیعت و در نوروز 98، همچنین بعد از پشت سر گذاشتن روزهای پر فراز و نشیب سال 97 رویدادهای حوزه نمایش را مرور می کنیم.

** بهار 97 بوی تئاتر می داد
آغازین روزهای بهار سال 1397 مطابق تجربه خجسته بهار سال 96 به واسطه ثبت شدن روزی در تقویم رسمی کشور به نام «روز ملی هنرهای نمایشی»، مصادف با هفتم فروردین؛ شاهد شکوفه زدن جوانه های فعالیت تئاتر در روزهای تعطیل نوروز و در نهایت پاسخ به مطالبه هنرمندان و البته مخاطبان این هنر برای تعطیل نبودن فعالیت هنرهای نمایشی در طول تعطیلات نوروزی را شاهد بودیم.
بهار سال 1397 با ترنم عطر هنرهای نمایشی و اجرای آثار مختلف در تالارهای نمایشی، نوید روزهای پرشکوهی از جریان داشتن نبض تئاتر در کشور می داد. نویدبخش آنهم حضور سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در روز هفتم فروردین در تماشاخانه سنگلج و نشستن پای نمایش «جعفرخان از فرنگ برگشته» به کارگردانی رحمت امینی بود.
هر چند در سال 1396 برگزاری روز ملی هنرهای نمایشی و آغاز اجراهای تئاتری در طول تعطیلات نوروزی را تنها در تهران و چند شهرستان بزرگ کشور؛ مانند مشهد مقدس، تبریز، شیراز و اصفهان شاهد بودیم، در بهار سال 1397 شاهد فعالیت هنرمندان تئاتر در 33 منطقه در استان ها و شهرستان ها و به صحنه رفتن آثار نمایشی از ششم فروردین در بیش از 70 تماشاخانه در سراسر کشور بودیم.

** تغییر مدیریت تئاتر و انتظار بالای خانواده نمایش کشور
بهار 97 در عرصه هنرهای نمایشی در شرایطی آغاز شد که تنها چند روز پیش از آغاز سال 1397 یعنی در بیست و ششم اسفند سال 1396 طی حکمی شهرام کرمی جایگزین مهدی شفیعی در مدیریت اداره کل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شد.
هر چند پیش از نهایی شدن صدور حکم انتصاب شهرام کرمی نامه ای با امضای بیش از سه هزار نفر از هنرمندان و دست اندرکاران عرصه تئاتر خطاب به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برای ابقای مهدی شفیعی در سمت مدیرکل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شد؛ در تاریخ بیست و ششم اسفند به رغم خواست قاطبه فعالان عرصه تئاتر نام شهرام کرمی به عنوان مدیرکل اداره هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ شاد اسلامی بر پیشانی فعالیت‌های این مجموعه نشست.
شهرام کرمی با بیش از دو دهه سابقه مدیریت در عرصه تئاتر در نهاد شهرداری، کارنامه درخشانی از خود را در حوزه هنرهای نمایشی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران به یادگار گذاشته بود؛ اما حضور در راس مهمترین نهاد تئاتری کشور یعنی اداره کل هنرهای نمایشی وزارت ارشاد برای او با آغاز موج تحریم‌ها و نوع سیاست انقباضی در بودجه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همسو با بودجه سایر نهادهای وزارتی همگام شد. همین مساله نخستین چالش های مدیرکل اداره هنرهای نمایشی در سال 1397 را با خود داشت.

** اردیبهشت؛ ماه شکوه تئاتر
اردیبهشت در تقویم فعالیت های تئاتری در کشور همواره بستری برای پاسداشت و تقدیر فعالیت هنرمندان عرصه تئاتر در ایران بوده است. هرچند بعد از سال 1395 و پایان برگزاری جشن «اردیبهشت تئاتر ایران» از اول تا سی و یکم اردیبهشت در سراسر کشور به بهانه روز جهانی تئاتر شاهد برگزاری مراسم مختلف در تمام استان ها توسط انجمن هنرهای نمایشی و تقدیر از هنرمندان این عرصه بودیم؛ با آغاز سال 1396 و ثبت رسمی روزی به عنوان «روز ملی هنرهای نمایشی» در تاریخ هفتم فروردین مطابق سنت هر ساله، خانه تئاتر به عنوان تنها نهاد صنفی عرصه هنرهای نمایشی هفته بزرگداشت هنر تئاتر را با برگزاری مراسم مختلف برای پاسداشت و تقدیر از فعالیت تمام تولیدکنندگان عرصه هنرهای نمایشی آغاز کرد.
پانزدهمین دوره «جشن خانه تئاتر» از هفتم تا پانزدهم اردیبهشت در تهران و با تغییری در تعداد روزها ولی در ماه اردیبهشت، توسط برخی انجمن های هنرهای نمایشی در کشور با هدف تکریم فعالیت تمام دست اندرکاران و تولیدکنندگان عرصه تئاتر در کشور کار خود را آغاز کرد.
علاوه بر برگزاری پانزدهمین جشن خانه تئاتر در سال 1397 شاهد فعالیت متمرکز دست اندرکاران خانه تئاتر برای هرچه فراگیرتر کردن جشن هنرهای نمایشی میان عموم مردم بودیم. از مهمترین مولفه های آن می توان به برگزاری کارناوال تئاتر در پایتخت با حضور و راهپیمایی عروسک های غول پیکر همچنین حرکت دوچرخه سواران در بوستان های پایتخت برای معرفی هنر تئاتر به عموم مردم و شریک کردن آنها در جشن‌های اردیبهشت تئاتر ایران اشاره کرد.

** تئاتر دانشگاهی؛ آغاز رویدادهای جشنواره ای هنر نمایش
برگزاری پانزدهمین جشن خانه تئاتر در اردیبهشت‌ در حقیقت فراهم کننده میزبانی یکی از مهمترین جشنواره های بین المللی تئاتر است که در سال 1397 بیستمین سال برگزاری خود را پشت سر گذاشت. جشنواره ای که امروز از آن به عنوان سکوی پرتاب بسیاری هنرمندان نسل جدید تئاتر حرفه ای از بدنه فعالان دانشگاهی نام برده می شود.
همزمان با پانزدهم اردیبهشت و پایان جشن اردیبهشت تئاتر ایران، بیستمین و یکمین جشنواره بین المللی تئاتر دانشگاهی ایران تا بیست و سوم اردیبهشت کار خود را در تهران آغاز کرد. تئاتر دانشگاهی به عنوان زمینه اصلی شکل‌گیری تئاتر حرفه‌ای در تمام جهان مورد توجه بوده و برگزاری بیست و یکمین جشنواره بین المللی تئاتر دانشگاهی، اهمیت نگاه مسئولان به این گونه تئاتری در کشور را بیش از پیش بازتاب می دهد.
جشنواره هایی مانند جشنواره «تئاتر تجربه»، جشنواره «تئاتر سوره»، جشنواره «مونولوگ دانشگاه هنر»، رپرتوار «عصر تجربه»، جشنواره های «ثمر» و جشنواره «تئاتر باران»، رویدادهایی بودند که با محوریت قرار دادن فعالیت های تئاتر دانشگاهی تلاش کردند در سال 97 جریان تئاتر دانشگاهی در کشور را زنده، پویا و جریان ساز بازتاب دهند. هرچند به سبب قدرت جشنواره بین المللی تئاتر دانشگاهی ایران دیگر جشنواره های نامبرده به سبب اهمیت و جایگاه زیر سایه چتر جشنواره بین المللی تئاتر دانشگاهی ایران قرار می گیرند.

** سبقت تئاتر استان ها از تئاتر پایتخت
انجمن های هنرهای نمایشی استان ها برای فعالیت تخصصی تئاتر در استان ها و شهرستان های کشور با آغاز دهه 90 شاهد شکل‌ گرفت. اما شکل رسمی این رخدادها در سال 93 با سکانداری مهدی شفیعی در راس برنامه‌های اداره کل هنرهای نمایشی آغاز شد.
در حقیقت آغاز حرکت رو به رشد و سریع تئاتر استان ها با درایت مدیریت برنامه های تئاتر در کشور شکل نوینی به خود گرفت و با جایگزینی شهرام کرمی به جای مهدی شفیعی حرکت رو به جلو و سریع رشد تئاتر استان ها متوقف نشد. شهرام کرمی نیز مانند مهدی شفیعی تاکید ویژه ای بر رشد عادلانه ثروت محدود تئاتر در سراسر کشور داشت، به همین سبب سال 1397 در حقیقت با همراهی شهرام کرمی شاهد به بار نشستن رشد، توسعه و تعالی تئاتر در استان ها بودیم. رشد و توسعه ای که مهمترین مولفه های آن را می توان ذیل شکل گیری و رفتار حرفه ای انجمن های هنرهای نمایشی استان های کشور، رشد و پویندگی جشنواره‌های تئاتری به میزبانی استان ها از یک‌سو همچنین جشنواره تئاتر مناطق به عنوان پیش زمینه معرفی آثار تئاتر استانی جهت حضور در جشنواره بین المللی تئاتر فجر از سوی دیگر نام برد. برای نمونه می‌توان به جشنواره تئاتر شهروند لاهیجان، جشنواره بین المللی تئاتر خیابانی مریوان، جشنواره نمایشی هنرهای نمایشی رضوی در مشهد مقدس، جشنواره بین المللی تئاتر کودک و نوجوان در همدان و... از این دست اشاره کرد.
رویدادی که شکوه آنرا در اختتامیه سی و هفتمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر شاهد بودیم. جایی که بیش از 60 درصد از جوایز بخش های متنوع رقابتی این رخداد را هنرمندان استانی در شرایطی به خود اختصاص دادند، مسئولان هنر تئاتر کشور را بر آن داشت تا زمینه اجرای عمومی آثار هنرمندان استانی را در پایتخت فراهم کنند.

** آغاز تابستان 97 و حاشیه ای پررنگ برای تئاتر
سعید اسدی پژوهشگر، نمایشنامه ‌نویس و مدرس شناخته شده حوزه تئاتر ششم تیر طی حکمی از سوی شهرام کرمی، بعد از سال‌ها مدیریت مرکز تئاتر مولوی دانشگاه تهران و پشت سر گذاشتن دبیری دو دوره از جشنواره بین المللی تئاتر فجر به عنوان مدیر مجموعه تئاترشهر انتخاب شد.
تنها 11 روز بعد از این انتصاب اتفاقی افتاد که هر چند برای نخستین بار شاهد چنین رخدادی بودیم؛ شدت آن چالش بزرگی را در نخستین ماه فصل تابستان در حوزه هنرهای نمایشی ایجاد کرد. با خبر بازداشت سعید اسدی مدیر مجموعه تئاتر شهر و مریم کاظمی کارگردان نمایش «رویای شب تابستان» در هفدهم تیر یعنی همزمان با روزهای پایانی اجرای این نمایش، شوک عظیمی به جامعه تئاتری وارد شد.
دلیل این اتفاق، انتشار تیزرغیرمجاز از مراحل تمرین بازیگران نمایش در فضای مجازی بود که باعث شد کارگردان نمایش و رئیس مجموعه تئاتر شهر به دادگاه فرهنگ و رسانه احضار شوند و بعد از صدور حکم قرار موقت برای آنها توسط قاضی و با توجه به پایان وقت اداری و آماده نشدن وثیقه، به بازداشتگاه منتقل شوند. خوشبختانه با پیگیری‌های وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، شهرام کرمی مدیرکل اداره هنرهای نمایشی وزارت خانه و شهرام گیل آبادی مدیرعامل خانه تئاتر این دو هنرمند بعد از تنها 30 ساعت بازداشت نوزدهم تیر با قید وثیقه آزاد شدند.
هرچند احضار اهالی تئاتر یا مسئولان و دست اندرکاران عرصه هنرهای نمایشی به دلیل مشکلات موجود در زمینه محتوای آثار و یا مسائل مبتلابه در عرصه نظارت و ارزشیابی به دادگاه رسانه، پیش از این نیز مسبوق به سابقه بود؛ بازداشت هنرمندان اولین بار در تاریخ تئاتر کشورمان در عرصه تئاتر بعد از پیروزی انقلاب اسلامی صورت .

** خاطره شیرین تابستان 97 بعد از شروع پرحاشیه
برگزاری هفدهمین جشنواره بین المللی تئاتر عروسکی تهران - مبارک در هفته نخست شهریور، زمینه‌ساز اتفاقی مبارک برای فراموشی روزهای پرحاشیه آغاز تابستان بود.
هفدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی تهران - مبارک با دبیری مرضیه برومند برای دومین دوره یکی از موفق‌ترین ادوار این جشنواره دوسالانه به شمار می رفت. زیرا این بار با همراهی هنرمندان عرصه تئاتر عروسکی و البته درایت و مدیریت مرضیه برومند به عنوان یکی از پیشکسوتان عرصه تئاتر عروسکی، شاهد برگزاری افتتاحیه متفاوت با مراسم شادپیمایی عروسکی برای اولین بار در میان جشنواره‌های حوزه تئاتر کودک و نوجوان و عروسکی بودیم.
در حقیقت با صدور یک پیام خلاقانه از سوی مرضیه برومند دبیر جشنواره بین المللی تئاتر عروسکی تهران و همراهی مدیران هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همچنین وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی شاهد شکل گیری حرکتی خودجوش توسط مردم در حضوری گسترده در مراسم شادپیمایی عروسکی تهران بودیم. به گونه ای که بوستان آب و آتش به عنوان مرکز این شادپیمایی شبی بسیار متفاوت و همسو با یکی از بزرگترین کارناوال های تئاتری را شاهد بود که این بار پیشوند بین المللی را نیز با خود یدک می کشید.
همین امر تحسین بسیاری از هنرمندان خارجی حاضر در این رویداد را با خود به همراه داشت. با پشت سر گذاشتن این اتفاق متفاوت میان فعالان عرصه هنرهای نمایشی در کشور نیمه نخست سال تئاتری ایران با کارنامه ای همراه با فراز و نشیب های مختلف به پایان رسید و اهالی تئاتر خود را برای نیمه دوم سال 1397 آماده کرد.
گزارش از امین خرمی
فراهنگ**9266**9157