یادمان عاشق و واله کتاب

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، نیکنام حسینی‌پور، در آئین یادمان مرحوم محمد رمضانی (واقف کتاب و پیشکسوتان نشر)، با اشاره به نقش بی‌بدیل وی در حوزه کتاب‌شناسی گفت: یکی از شخصیت‌های مهم و تأثیرگذار دنیای کتاب در عصر مدرن مرحوم محمد رمضانی بود که در حوزه کتاب‌شناسی و مجموعه‌پردازی همت کرد، به قول آذر یزدی او عاشق و واله کتاب بود و با آگاهی از اهمیّت کتاب و درک جهان مدرن در دنیای کتاب، با اتصال به تنه تناور سنّت، آثاری نیک از خود برجای گذاشت. اهتمام مرحوم حاج محمد رمضانی به حفظ زبان فارسی و درک درست از فرهنگ ملّی موجب آن شده است که امروز تعداد پُرشماری از کتاب‌ها به زبان‌های دیگر درباره نحوه آموزش زبان فارسی را در اختیار داشته باشیم.
حسینی‌پور با اشاره به سابقه ایجاد کتابخانه افزود: از زمانی که بشر توانسته است منویات خود را روی سنگ، پاپیروس، چوب و پارچه ثبت و نقش کند، سعی کرده طریقی به کار بندد که آثار خود را از گزند زمانه مصون دارد.
به گفته وی تأسیس کتابخانه‌‌ها مربوط به همان تاریخی است که بشر در صدد حفظ و انتقال آثار خود برآمده است. در ایران نیز کتابخانه‌های مهم و کاربردی از عهد کهن همواره برپا بوده است، با ورود ایران به عصر مدرن سر و شکل کتابخانه‌ها نیز تغییر می‌کند.
مدیر‌عامل موسسه خانه کتاب ادامه داد: در واقع در عصر مدرن، کتابخانه صرفاً مخزن کتاب نیست و نحوه خدمات‌دهی کتابخانه‌ها تغییر می‌کند. در این اثنا البته سنّت حسنه وقف کتاب به همان شیوه در ایران به راه خود ادامه می‌دهد هرچند سازمان‌های عریض و طویلی که در زمانه جدید این کار را می‌کنند، علی‌رغم پیگیری ما روی خوش به کتاب نشان ندادند.
حسینی‌پور گفت: در ایران نیز مردان بزرگی بوده‌اند که قدم‌های استواری در این حوزه برداشته‌اند و آسمان کتاب ایران در هر دوره ستاره‌هایی داشته که یک تنه کارنامه‌ای فراتر از انتظار و ظرفیت انسانی و زمانه خود برجای نهاده‌اند و به تنهایی کار خیلی از نهادها و سازمان‌های عریض و طویل امروزی و دیروزی را به سرانجام نیکو می‌رساندند.
مدیرعامل موسسه خانه کتاب درباره توجه این مجموعه در برگزاری بزرگذاشت‌ها برای چهره‌های فعال حوزه نشر کتاب اظهار داشت: درخانه کتاب سعی بر قدردانی از خدمت‌گزاران کتاب در همه چرخه تولید کتاب بوده است. گمان می‌کنم شما نیز با ما هم‌داستان باشید که در شصت سالگی یک اتحادیه صنفی و در52 سالگی درگذشت یکی از پایه‌گذاران و روسای اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران که خدمات قابل‌توجهی را برای این صنف قدیمی و موثر انجام داد. حالا نوبت به مرد ایمان و عمل حاج محمد رمضانی رسیده بود. امیدوارم این بزرگداشت‌ها به ما یادآوری کند که مفاخر این سرزمین قدر ببینند و بر صدر بشینند و دیگران خاک بر صورت آن‌ها نپاشند.

** کتاب شی تمدنی است

رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران در این مراسم با اشاره به سابقه فرهنگی ایران بیان کرد: تمدن ما یک تمدن کتاب‌محور است، البته تمدن یونان‌ نیز چنین است، اما در فاصله‌ای بین این دو تمدن، تا حدودی به کتاب بی‌توجهی شد.
رسول جعفریان افزود: در تمدن اسلامی کتاب در حد گسترده مورد توجه قرار گرفت و بسیار متحول شد. شاید بتوان گفت قرن‌های سوم و چهارم از لحاظ اهمیت و اعتبار دادن به کتاب، بهترین قرون ما هستند. شاید یکی از برترین‌ افراد در این زمینه جاحظ باشد.
وی با اشاره به دیدگاه جاحظ درباره کتاب ادامه داد: جاحظ در صفحات آغازین کتاب «البیان و التبیین» از اهمیت کتاب یاد می‌کند و از سه دسته کتاب نام می‌برد، نخست کتاب‌های بی‌محتوا که فقط ظاهر زیبایی دارند، دسته دوم کتاب‌های دنیای اسلام که مجموعه‌ای از میراث ادبی و اسلامی هستند و دسته سوم که با احترام از‌ آن‌ها نوشته، کتاب‌های یونانی است، چراکه محتوای علمی دارند. معتقد بود که کتاب‌های یونانی بشر را حیات می‌بخشد.
رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران افزود: جاحظ فرد متدینی بود، اما تفاوت را متوجه می‌شد که چطور باید به کتاب به‌ مثابه ابرازی برای علم توجه کرد. تاکید داشت، مسلمانان به سمت و سویی حرکت کنند که محتوای علمی تولید کنند.
جعفریان افراد علاقه‌مند به کتاب را اندک دانست و گفت: در مجموعه تمدن اسلامی، افرادی که کتاب را برای کتاب دوست بدارد اندک‌اند. فقط ابن‌‌ندیم که کتاب را شی‌ تمدنی می‌داند. سایر افراد در تمدن اسلامی، کتاب را به‌عنوان آینه‌ای برای افکار و اندیشه‌های خود نگاه می‌کنند. جماعتی نیز وجود دارد که کاسب‌اند و کتابفروش، عده‌ای نیز کاتب‌اند.
وی ادامه داد: کتاب بی‌نظیر «الفهرست» ابن‌‌ندیم، بی‌تردید یکی از 10 اثر برتر تمدن اسلامی است. مسلمانان به اندازه‌ای به این منبع بی‌توجه بوده‌اند که نسخه کامل آن‌ به دستشان نرسیده است. بعد از ابن‌ندیم، حاجی خلیفه را به‌عنوان فهرست‌نویس، وراق و عاشق کتاب را داریم. هرچند در فاصله زمانی زندگی ابن‌ندیم و حاج خلیفه، افراد عاشق کتاب وجود دارند اما متاسفانه کتاب را به‌عنوان یک شی تمدنی قلمداد نمی‌کردند.
رئیس مرکز اسناد و تأمین منابع علمی دانشگاه تهران با تاکید بر اهمیت رویکرد ابن‌ندیم به کتاب، به‌عنوان یک شی تمدنی گفت: هر زمان در جامعه‌ای کتاب‌ها گزینش شد، مشکلاتی ایجاد پیش آمد. علم باید به هر قیمت و به هر شکلی مورد احترام باشد. تمدن اسلام یک تمدن کتاب‌محور است. بعد از حاج‌خلیفه فردی که عاشق کتاب باشد را نداریم، و تنها افرادی مانند میرزا عبدالله افندی هستند.
وی با تاکید بر دانش کتاب‌شناسی در دو سلسله صفویه و قاجاریه بیان کرد: با نگاه منصفانه باید گفت که افرادی حتی در دوره‌های اخیر صفویه و یا قاجاریه صاحب شعور قابل توجه در زمینه‌ کتاب‌شناسی بودند، اما فهرستی که بیان‌کننده تاریخ علم باشد، وجود ندارد.
این پژوهشگر تاریخ تشیع درباره فعالیت‌های کتاب‌محور مرحوم رمضانی افزود: با نگاه به کتاب‌های افسانه و یا کتاب‌های تاریخی که از سوی مرحوم رمضانی منتشر شده، مشخص می‌شود که این فرد متوجه این موضوع بوده که کتاب ابزاری برای سنجش دانش یک جامعه است.
وی با انتقاد از بی‌توجهی‌های موجود، گفت: متاسفانه طی چند سال اخیر در انتشار کتاب‌شناسی‌های مختلف از‌جمله کتاب‌شناسی پیامبر اکرم(ص) فقط به ارائه فهرستی از کتاب‌ها اقدام شده، بدون توجه به زمان و دسته‌بندی.
جعفریان در تقسیم‌بندی ناشران در مواجه با کتاب، افزود: ناشران و به تعبیر دیگر کتاب‌بازان که شاید کتابشناس هم باشند، کتاب را به‌ مثابه یک شی تمدنی نگاه نمی‌کنند. این عده کتاب‌ها را برای پول درآوردن می‌شناسند.
آئین یادمان مرحوم محمد رمضانی، از واقفان کتاب و پیشکسوتان نشر کتاب، با حضور نیکنام حسینی‌پور؛ مدیرعامل موسسه خانه‌کتاب، حجت‌الاسلام رسول جعفریان؛ رئیس کتابخانه مرکزی، مرکز اسناد و تأمین منابع علمی دانشگاه تهران، سید‌فرید قاسمی؛ پژوهشگر تاریخ مطبوعات ایران و کتابشناس، محمود آموزگار؛ نائب‌رئیس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران و حجت‌الاسلام سید‌محمد‌علی احمدی ابهری؛ معاون پژوهشی و دبیر شورای پژوهشی کتابخانه مجلس شورای اسلامی در سرای کتاب موسسه خانه کتاب برگزار شد.
فراهنگ **9211 ** 1355 **