چراغ راه سیاست خارجی در «گام دوم انقلاب»

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، جمهوری اسلامی ایران از سال 1357 تاکنون و به مدت چهار دهه با دسیسه های خارجی با هدف تجزیه و گسست تمامیت سرزمینی، هشت سال جنگ با هزینه هایی چشمگیر، تحریم هایی بی سابقه در عرصه اقتصادی و تجاری و حملاتی بی وقفه در عرصه های سیاسی، دیپلماتیک، فرهنگی و رسانه ای- تبلیغاتی مواجه بوده است.
به رغم تشدید و گسترش اقدامات خصمانه علیه جمهوری اسلامی ایران و در شرایطی که نخست وزیر صهیونیست ها در گردهمایی ناکام ورشو هنوز متوهمانه از ائتلاف سازی برای جنگ با ایران سخن می گوید، اوضاع با چهل سال پیش تفاوت هایی اساسی یافته است.
رهبر انقلاب در بیانیه ای به تاریخ بیست و دوم بهمن ماه 97 و با عنوان گام دوم انقلاب خطاب به ملت ایران، چنین ترسیمی از مختصات فضای کنونی ارائه داده اند؛ «ایران مقتدر، امروز هم مانند آغاز انقلاب با چالشهای مستکبران روبه‌رو است امّا با تفاوتی کاملاً معنی‌دار. اگر آن روز چالش با آمریکا بر سر کوتاه کردن دست عمّال بیگانه یا تعطیلی سفارت رژیم صهیونیستی در تهران یا رسوا کردن لانه‌ جاسوسی بود، امروز چالش بر سر حضور ایران مقتدر در مرزهای رژیم صهیونیستی و برچیدن بساط نفوذ نامشروع آمریکا از منطقه‌ غرب آسیا و حمایت جمهوری اسلامی از مبارزات مجاهدان فلسطینی در قلب سرزمین‌های اشغالی و دفاع از پرچم برافراشته‌ حزب‌الله و مقاومت در سراسر این منطقه است.»
در ادامه می خوانیم: «اگر آن روز، مشکل غرب جلوگیری از خرید تسلیحات ابتدایی برای ایران بود،‌ امروز مشکل او جلوگیری از انتقال سلاحهای پیشرفته‌ ایرانی به نیروهای مقاومت است. و اگر آن روز گمان آمریکا آن بود که با چند ایرانی خودفروخته یا با چند هواپیما و بالگرد خواهد توانست بر نظام اسلامی و ملّت ایران فائق آید، امروز برای مقابله‌ سیاسی و امنیّتی با جمهوری اسلامی، خود را محتاج به یک ائتلاف بزرگ از ده‌ها دولت معاند یا مرعوب می بیند و البتّه باز هم در رویارویی، شکست می خورد. ایران به برکت انقلاب، اکنون در جایگاهی متعالی و شایسته‌ ملّت ایران در چشم جهانیان و عبور کرده از بسی گردنه‌های دشوار در مسائل اساسی خویش است.»
مجموعه این شرایط سبب شده رهبران کاخ سفید مکررا و صراحتا اولویت اقدامات خود را روی آنچه مقابله با «اقدامات بی ثبات کننده ایران در منطقه» می خوانند، متمرکز سازند.
از دید تحلیلگران مسائل منطقه و بین الملل، حرکت در جهت مطالبات لابی های صهیونیستی، تضمین منافع اقتصادی ناشی از مکیدن منابع مالی سعودی ها و چند کشور دیگر خاورمیانه، تخطئه و ویرانی برنامه و کارنامه دولت پیشین و در نهایت هنجارستیزی، تعهدگریزی و قدرت نمایی در عرصه داخلی و بین المللی مولفه هایی است که به سیاست های ضدایرانی دولت «دونالد ترامپ» شکل داده است.
در چارچوب این سیاست ها است که رئیس جمهوری آمریکا از هر فرصتی؛ از مجمع عمومی سازمان ملل گرفته تا سخنرانی سالانه در کنگره، جمهوری اسلامی ایران را آماج حملات خود قرار می دهد. حجم، گستره و شدت این حملات به گونه ای است که برای بسیاری از ناظران مواضع سازش ناپذیر رهبران واشنگتن علیه قطب متقابل در برهه های پرتنش جنگ سرد را تداعی می کند.
به عبارتی دیگر حجم اقدامات ضدایرانی دولت و دستگاه سیاست خارجی آمریکا که اصلی ترین آن در خروج از برجام و وضع تحریم هایی بی سابقه و آخرین آن در نشست ضدایرانی ورشو بروز یافت، عملا تهران را در جایگاه اصلی ترین قطب متقابل با واشنگتن قرار داده است.
بر اساس چنین واقعیتی است که رهبر انقلاب در بیانیه راهبردی گام دوم تصریح می دارند: « در مورد آمریکا حلّ هیچ مشکلی متصوّر نیست و مذاکره با آن جز زیان مادّی و معنوی محصولی نخواهد داشت.»
با توجه به جمیع شرایط منطقه ای و بین المللی که جمهوری اسلامی ایران در بدو ورود به پنجمین دهه حیات خود با آن روبرو است؛ سیاست خارجی کشور نقشه راهی متناسب با دوران جدید را پیش رو می بیند.
با وضع تحریم های ظالمانه و یکجانبه آمریکا، هر چند شرایط پسابرجامی از قبیل تمایل کشورها و شرکت های خارجی برای همکاری، سرمایه گذاری و ارتباط با ایران تغییر کرده و بخش مهمی از برنامه ریزی های دولت و ظرفیت های دستگاه دیپلماسی مصروف عبور از تنگناهای تحریمی شده اما تجربه چهل سال گذشته و عدم همراهی جامعه جهانی و سازمان های بین المللی با سیاست های دولت آمریکا به ما می گوید که این فضا پایدار نخواهد ماند.
از این رو ماموریت دستگاه سیاست خارجی علاوه بر تقابل با تحریم، وجوه کلان و بلندمدتی می یابد که ناظر بر بهره گیری از ظرفیت های کشور جهت توسعه و مهیاسازی مختصات پنجاه سالگی جمهوری اسلامی است تا بر اساس «درونزایی» اقتصادی، «برونگرایی» با استفاده از این ظرفیت ها حاصل آید.
در این بیانیه آمده است: «منابع عظیم زیرزمینی، موقعیت استثنائی جغرافیایی میان شرق و غرب و شمال و جنوب، بازار بزرگ ملّی، بازار بزرگ منطقه‌ای با داشتن 15 همسایه با 600 میلیون جمعیّت، سواحل دریایی طولانی، حاصلخیزی زمین با محصولات متنوّع کشاورزی و باغی، اقتصاد بزرگ و متنوّع، بخشهایی از ظرفیّتهای کشور است؛ بسیاری از ظرفیّتها دست‌نخورده مانده است. گفته شده‌ است که ایران از نظر ظرفیّتهای استفاده‌نشده‌ طبیعی و انسانی در رتبه‌ اوّل جهان است.»
با توجه به تشریح ضرورت بهره گیری از این ظرفیت ها و آنچنان که بیانیه گام دوم انقلاب تصریح می دارد «اقتصاد قوی، نقطه‌ قوّت و عامل مهمّ سلطه‌ناپذیری و نفوذناپذیری کشور است و اقتصاد ضعیف، نقطه‌ی ضعف و زمینه‌‌ساز نفوذ و سلطه و دخالت دشمنان است»، دیپلماسی اقتصادی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بیش از پیش برجستگی و اهمیت می یابد.
رهبر انقلاب همچنان که بر اساس اصول تغییرناپذیر سیاست خارجی یعنی «عزّت، حکمت، و مصلحت»، لزوم «مرزبندی با دشمنان»، «عقب نشینی نکردن از ارزش های انقلابی و ملی»، «ایستادگی در برابر قلدران و زورگویان و مستکبران جهان»، «غیرقابل اعتماد دانستن تعدادی از دولت های اروپایی» را یادآوری کرده و از «تحرّک جدید نهضت بیداری اسلامی بر اساس الگوی مقاومت در برابر سلطه‌ آمریکا و صهیونیسم» سخن می گویند، بر ویژگی های تعاملی در سیاست های جمهوری اسلامی انگشت می نهند؛ جایی که رهبری تصریح می دارند ایران «در هیچ معرکه‌ای حتّی با آمریکا و صدّام، گلوله‌ اوّل را شلّیک نکرده و در همه‌ موارد، پس ‌از حمله‌ دشمن از خود دفاع کرده» است.
در نقشه راه پیش رو، رهبر انقلاب تصریح می دارند که سکانداران سیاست خارجی در تعامل با بازیگران نظام بین الملل و حتی دولت های غربی «عزّت کشور و ملّت خود را در نظر داشته باشد و حکیمانه و مصلحت‌جویانه و البتّه از موضع انقلابی، مشکلات قابل حلّ خود را با آنان حل کند.»
دیگر کلید راهگشا برای عبور از چالش های پیش رو از جمله در عرصه روابط بین المللی استفاده از فکر و ظرفیت مدیران و کارگزاران جوانی است که می توانند منشا تاثیراتی مثبت در سیاست خارجی کشور قرار گرفته و در تنگناهای پیش رو به تحرکات و اقدامات آن ویژگی پویایی و نوگرایی را تزریق کنند.
پژوهش**9279