فیلمنامه؛ شاهرگی که نباید آن را زد

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری، اولین تجربه ی رامبد جوان به عنوان کارگردان، فیلم «اسپاگتی در هشت دقیقه» (تولید 1383) بود. کمدی فانتزی ای که دارای رگه هایی از سینمای کودک بود. پس از این فیلم جوان «پسر آدم، دختر حوا» (تولید1387) که ژانری کمدی خانوادگی داشت و به دلیل دیالوگ های جنسیتی و فمینیستی و مردسالارانه اش ترکیب جالبی بود. پس از آنها و در سال 1389 رامبد جوان فیلم کمدی پخته تری را ساخت؛ به نام «ورود آقاییان ممنوع». قلم قدرتمند پیمان قاسم خانی به عنوان نویسنده توانست، این فیلم را به دومین فیلم پرفروش سال 1390 بدل کند. ورود آقاییان ممنوع کمدی خوش ساخت و خوش پرداختی که به عنوان سومین اثر در کارنامه کارگردانی جوان، بسیار فراتر از انتظار ظاهر شد و توقعات را از او کارش بالا برد.
اما در چهارمین تجربه کارگردانی، جوان در فیلم نگار (تولید 1394) نتوانست به موفقیتی در حد و اندازه های «ورود آقایان ممنوع» دست پیدا کند. برخی منتقدان دلیل این مساله را تغییر ژانر از کمدی به اکشن می دانند. انتقادی که البته با توجه به اقبال بیش از متوسط امروز جامعه ایران به کمدی منطقی به نظر می رسد. نگار نه تنها کمدی نبود بلکه روایتی شبیه به زندگی اکثریت جامعه نیز نبود و نوعی روایت داستان برای داستان یعنی صرف بیان قصه بود؛ داستان جنایی و اکشنی که اگرچه نوآوری و خلاقیت سینمایی جوان بود اما نتوانست موفقیت چندانی در وادی اکران و در بین علاقه مندان پیدا کند.
پس از این چهار فیلم که هر کدام جایگاه متفاوتی در کارنامه کارگردانی جوان دارند، آخرین ساخته ی او با نام قانون مورفی روی پرده رفته است. فیلمی که اواخر سال گذشته و اوایل سال جاری فیلمبرداری و ساخته شده است.

** درباره فیلم
فیلم داستان فردی با سابقه پلیسی به نام بهمن (با بازی امیر جعفری) است که پس از این که دخترش دزدیده می شود برای یافتن او راهی مسیری می شود که به شمال کشور ختم می شود؛ فرخ (با بازی امیر جدیدی) در این راه به کمک او می شتابد و در این راه اتفاقات و حوادث زیادی را پشت سر می گذارند.
همانند روال همیشگی، خود جوان نیز به عنوان هنرپیشه در این فیلم به ایفای نقش پرداخته است اما تغییر تیم نویسندگان و بازیگران و... خبر از روند تازه ای می دهد.
برخلاف وقفه و سکته های مفهومی و تصویری که در انواع فیلم های اکران شاهد هستیم، این فیلم به هیچ وجه خسته کننده نیست و به دلیل هیجان و سرعتی که در دنبال کردن وقایع دارد، بیننده را علاقه مند و مشتاق نگه می دارد.
حضور «ارشا اقدسی» بدلکار مشهور ایرانی که از شاگردان مرحوم «پیمان ابدی» بوده و در چند فیلم هالیوودی از جمله فیلم های جیمزباند حضور داشته، رنگ و لعاب جذابیت و هیجان فیلم را دو چندان کرده است. در نتیجه جلوه های ویژه و اکشنی را در این فیلم می بینیم که تاکنون در هیچ فیلم ایرانی نظیر آن را سراغ نداشته ایم. اینها نشان از قدرت مانور جوان بر مسائل فنی و شناخت او نسبت به این بعد از سینمای حرفه ای جهان دارد.
از نکات قابل اشاره در فیلم قانون مورفی حضور امیر جدیدی (متولد1363) بازیگر مستعد سینمای ایران است که سابقه حضور و فعالیت سینمایی او چیزی کمتر از یک دهه است؛ اما جدیدی در همین زمان کوتاه به جز بازی های تحسین برانگیز، دوبار برنده جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد برای دو فیلم تنگه ابوقریب و عرق سرد شده است. اگرچه بازی جدیدی در قانون مورفی فاصله گیری او از نقش های عمدتا جدی اش در فیلم های دیگر است و از ابتدا تا انتهای فیلم طول می کشد تا بتواند با نقشش همراه شود و به اصطلاح در آن جا بیفتد اما تلاش و ایفای نقش او در موقعیت و شرایطی جدید (نقش پلیس کودنی که کارهایش بی منطق و مضحک است) که قبلا تجربه آن را نداشته، و شاید حکم محک زدن را برای او را دارد، قابل توجه است.
در نهایت فیلم جوان به دلیل نوآوری هایی که داشته و لوکشین های متنوعی که انتخاب کرده است و همچنین به دلیل شناخت او از سلیقه مخاطب، اثری است که ارزش دیدن را دارد.

**عقبگرد هنری
مشکل اساسی اینجاست که به نظر می رسد این فیلم هیچ فیلمنامه مدون و مشخصی نداشته و چیزی بیش از یک دورهمی ستاره های روز سینما نبوده است؛ به صورتی که پیگیری روندی داستانی در فیلم خیلی به نتیجه نمی رسد و به نظر می رسد کل این فیلم چیزی فراتر از مجموعه ای ویدئو کلیپ که براساس جذابیت به یکدیگر چسبانده شده اند، نیست. بر این اساس می توان گفت فیلمنامه همه چیز یک فیلم و به مثابه شاهرگی است که تحت هیچ شرایطی و به بهای هیچ عنصر دیگری، نباید آن را قطع کرد.
این فیلم ملغمه ای است از المان های آثار برجسته و مهم سینمای هالیوود که نمایش جلوه های آن، نشان از اثرگذاری این آثار بر جوان و همچنین رگه هایی از تمسخر در آن به چشم می خورد؛ البته عدم تشخیص میزان و اندازه در مطرح سازی این المان ها باعث لوث شدن فیلم شده است؛ به صورتی که بکارگیری کمیک از اسلوموشن (تصویر آهسته) به حدی در فیلم استفاده و تکرار می شود که از بامزگی به دلزدگی منجر می شود.
نقش کوتاهی که جوان در این فیلم دارد دنباله ی همان شخصیت تیپیکالی است که از او در برنامه خندوانه سراغ داریم، ترغیب به هیجان و سروصدای زیاد. نقشی که همانند بسیاری از نقش های فیلم و حتی موقعیت ها نه تنها بار و اهمیتی ندارد که حذف آنان در نهایت ضربه ای به فیلم وارد نمی سازد.
استفاده از دو بازیگر با سنین و پیشینه کاری متفاوت، به شرط رعایت شباهت هایی می تواند ایده ای جذاب باشد اما قرار دادن امیر جعفری و امیر جدیدی به عنوان زوج پلیس و نقش اول فیلم نتوانسته آن گونه که باید و شاید جذاب جلوه کند؛ و به رغم همراهی خوب جعفری با نقشش، طول می کشد تا جدیدی خودش را با نقش منطبق سازد و از ژست های مصنوعی که در آغاز فیلم دارد فاصله بگیرد و باورپذیرتر عمل کند.
به نظر می رسد مساله ی شروع خوب و پایان نه چندان خوب و بعضا بد، به یک رسم سینمای ایران بدل شده است؛ چرا که این مشکل عمده ی فیلم های امروز ما است. قانون مورفی هم با یک شروع خوب و هیجان انگیز شروع می شود. به صورتی که این توهم را ایجاد می کند که با فیلمی باکیفیت در حد و اندازه های هالیوود مواجه ایم اما هرچه که به جلو می رویم این توهم رنگ واقعیت به خود می گیرید و به زودی متوجه می شویم که آن شروع خوب، فقط یه شروع خوب بوده است نه یک کلیت خوب.
قانون مورفی نوعی بازگشت جوان به فضای مد روز سینمای اکران یعنی کمدی است. فیلمی که در فاصله آن با کمدی قبلی جوان، فیلم نگار قرار دارد که تجربه ی موفقی در کارنامه ی این هنرپیشه و کارگردان نبوده است؛ در نتیجه به نظر می رسد این چرخش با هدف کسب گیشه و بازگشت به موفقیت فروش صورت گرفته، ضمن این که احتمالا شهرت این روزهای جوان به دلیل برنامه خندوانه نقش مهمی در پیش فرض و ذهنیت مثبت بینندگان و ترغیب مردم برای دیدن آن دارد. اتفاقی که در نهایت افتاده و این فیلم موفق شده است تا در گیشه موفق باشد.
البته نباید از نظر دور داشت که اگرچه فیلم قانون مورفی موفق شد تا در حدود دو هفته پس از اکران، رقم فروش نزدیک به 3 میلیارد تومان را به ثبت برساند و از این باب موفقیتی برای سازندگان این اثر محسوب شود اما این فیلم در مقایسه با فیلم قبلی جوان، فیلم نگار که در گیشه موفقیت چندانی نداشت، به مراتب ضعیف تر است چرا که از حفره ها و نقصان های مهمی در فیلمنامه رنج می برد؛ مشکلاتی که به رغم ظاهر و فروش گیشه، به لحاظ محتوایی عقبگردی برای جوان محسوب می شوند. به عقیده برخی جوان در قانون مورفی به دنبال هدفی که در فیلم نگار داشت تا با فضای اکشن و ساختار شکنی از سینمای روز ایران فاصله گیرد، بوده اما در این فیلم به مراتب از آن فیلم هم ضعیف تر عمل کرده است.
پژوهشم.**س.ب**1552