ایران و کریدور فرصت ساز مکران

مکران، سرزمینی ساحلی در جنوب خاوری ایران و جنوب باختری پاکستان است که در طول خلیج عمان از رأس الکوه در باختر جاسک تا لاس بلا در جنوب خاوری ایالت بلوچستان پاکستان گسترده است.سواحل مکران هزار و 500 کیلومتر طول دارد که 750 کیلومتر ساحل مکران در ایالت بلوچستان پاکستان و 750 کیلومتر دیگر آن در سیستان و بلوچستان ایران قرار دارد.
یکی از مهم ترین قابلیت های این سواحل جنوب شرق(مکران)، مجاورت آن با آب های آزاد بین المللی در سرتاسر مرز جنوب شرق، همسایگی مستقیم با کشورهای پاکستان و افغانستان و به طور غیرمستقیم با کشورهای آسیای مرکزی( از طریق ترکمنستان) است که یک راه غیرقابل چشم پوشی برای این کشورهای محصور در خشکی( به جز پاکستان) به دریاهای آزاد محسوب می شود.
این منطقه همچنین در جوار بزرگ ترین انبار انرژی دنیا یعنی خلیج فارس قرار دارد که کل سواحل جنوبی این خلیج، استمرار ژئوپلیتیکی سرزمین ایران به شمار می آید؛ از این رو سواحل جنوب شرق دارای برترین ویژگی های ژئوپلیتیکی و کارکرد ژئو استراتژیکی در جنوب شرق ایران است.
در همین راستا در برنامه ششم توسعه نیز آمده است باید 65 درصد توسعه در مناطق ساحلی کشور اجرا شود که این مساله اهمیت دریاها و سواحل را بیش از پیش مشخص می کند.
برای اجرای چنین طرح هایی نقش تحقیقات جامع و همه جانبه به ویژه از لحاظ زیست محیطی از اهمیت زیادی برخوردار است بر این اساس پروین فرشچی معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با تاکید بر حفظ محیط زیست در سواحل مکران معتقد است تمام این سواحل باید به صورت کارشناسی و تخصصی از نظر زیست محیطی مورد رسیدگی قرار گیرد تا سرمایه گذاران بدون دغدغه ایجاد آلودگی به فعالیت بپردازند.
وی گفته بود که تمام صنایع بزرگ و کوچک برای ارائه فعالیت در سواحل مکران پیش از هرگونه اقدام باید مجوزهای زیست محیطی را اخذ کنند تا ساکنان محلی و طبیعت دچار آسیب نشوند.
اما دراین میان نهادهایی هستند که در زمینه دریا و مسائل مرتبط با آن مانند فیزیک، شیمی، شوری و به طور کلی ویژگی های این پهنه های آبی کارهای تحقیقاتی انجام می دهند که نتایج آن می تواند در اجرای طرح های توسعه مکران نقش بسزایی داشته باشد.
پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی یکی از این نهادها است که حتی برای همکاری در این طرح اعلام آمادگی کرده اما بنا به گفته رییس این پژوهشگاه هنوز درخواستی برای همکاری به دستشان نرسیده است.
بهروز ابطحی روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا گفت: ایران از پتانسیل بالایی در زمینه علوم دریایی برخوردار است اما آنطور که باید چه در زمینه تحقیقات و چه سرمایه گذاری به آن پرداخته نشده است.
وی تاکید کرد: حفاظت از پهنه های آبی و در عین حال استفاده بهینه و پایدار از این عرصه ها از اهمیت زیادی برخوردار است که برای رسیدن به این هدف باید اطلاعات کافی و علمی درباره وضعیت دریاها، اقیانوس ها و سواحل داشته باشیم که در این راستا پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم دریایی گشت های تحقیقاتی در خلیج فارس و دریای عمان را در دست اجرا دارد و طی یکسال گذشته تاکنون چهارگشت تحقیقاتی انجام داده است.
ابطحی گفت: گشت های تحقیقاتی در موضوع اقیانوس شناسی و شناخت دریاها اهمیت بسیار زیادی دارد و کشورهایی که به اقیانوس ها راه دارند بسته به سطح علمی و توان مالی گشت های مداومی را انجام می دهند و در دنیای امروز حجم بسیار زیادی از اطلاعات درباره ویژگی های زیستی و غیر زیستی دریاها و اقیانوس ها تولید شده و همچنان نیز تولید می شود.
وی تاکید کرد: این اطلاعات لازمه بهره برداری برای توسعه پایدار دریاها است و نیاز به شناخت علمی و عمیق دارد که در زمینه های دریانوردی، استفاده از تولیدات زیستی دریا، استحصال منابع بستر و زیر بستر دریاها، استحصال انرژی از دریاها، کاهش خطرات ناشی از دریا مانند سونامی کاربرد دارند.
رییس پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی اظهار داشت: این شناخت از گشت های اقیانوسی به صورت عمده و از راه سنجش از دور بر اساس مطالعات ماهواره ای به دست می آید، بنابراین گشت های تحقیقاتی ما یک هدف کاربردی دارد و برای توسعه دریانوردی کشور از ضروریات است که توانستیم تاکنون چهار دوره گشت را انجام دهیم و پنجمین گشت در بهمن ماه سال جاری در قالب گشتی جامع اجرا می شود.
وی ادامه داد: در گشت سوم که آخر تابستان انجام شد برای اولین بار در یک دوره عملیات واحد توانستیم کل نوار دریای جنوبی کشور را از اروند تا گواتر پوشش دهیم و نمونه گیری کنیم، عمق نمونه گیری در دریاهای جنوبی برای اولین بار به بیش از هزار متر رسید.
ابطحی گفت: به این صورت به تدریج اطلاعاتی را در فصول مختلف جمع آوری می کنیم و در سال های آینده آنها را در کنار هم قرار می دهیم تا بتوانیم روندهایی که در دریا اتفاق می افتد و اتفاقات ناشی از تغییر اقلیم و سایر مسائل اقیانوسی را بهتر درک کنیم و برای توسعه کشور به کار ببندیم.
وی افزود: بخشی از این اطلاعات که قابل اطلس شدن باشد به صورت اطلس جمع آوری می شود، بخشی که در پایگاه داده ها قابل استفاده باشد به آن سمت هدایت می شود و بخشی که برای صنعت و توسعه صنعتی و بهره برداری از منابع دریایی باشد در جای خودشان مورد استفاده قرار می گیرند ، به این ترتیب هر بخشی از اطلاعات در محل مربوطه خود استفاده می شود.
ابطحی تاکید کرد: پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم دریایی آمادگی کافی برای همکاری با اجرای طرح توسعه سواحل مکران را دارد اما تاکنون درخواستی برای این همکاری به پژوهشگاه نرسیده است.
وی درباره نقش پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم دریایی در طرح توسعه سواحل مکران گفت: برای ورود به برخی از پروژه های مرتبط با مکران در حال مذاکره هستیم ، تحقیقاتی که در دریای عمان انجام می دهیم می تواند برای منطقه مکران مفید باشد اما فعلا به صورت مستقیم وارد پروژه مکران نشده ایم در حالی که می توانیم اطلاعات و نتایج تحقیقات خود را در اختیار آنها قرار دهیم.
وی تاکید کرد: دو پژوهشکده مهندسی دریایی و ساحلی و پژوهشکده علوم جوی وابسته به پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی می تواند در حوزه مکران فعالیت زیادی داشته باشند .

*** سرمایه گذاری کم رنگ ایران در زمینه علوم دریایی
ابطحی درباره میزان سرمایه گذاری در عرصه های دریایی در کشور گفت: اگر بخواهیم خود را در زمینه علوم دریایی با کشورهای منطقه مقایسه کنیم باید خود را کنار کشورهای ترکیه و پاکستان قرار دهیم، این کشورها سرمایه گذاری بیشتری در زمینه علوم دریایی می کنند اما شاید از نظر نیروی انسانی مجرب کشور ما نسبت به آنها در شرایط بهتری قرار داشته باشد.
وی اظهار داشت: ما در مقایسه با قدرت های جهانی نیز به مراتب کمتر سرمایه گذاری کرده ایم، بودجه ای که کشورها برای تحقیقات دریایی تخصیص می دهند از یک تا چهار درصد بودجه توسعه علمی آنها است، مسلما هزینه ای که در ایران برای تحقیقات دریایی می شود در این اندازه ها نیست.
وی درباره میزان اعتبار در زمینه علوم دریایی در کشور گفت: شاید نتوان عدد دقیقی اعلام کرد چون دستگاه های مختلف مانند وزارت علوم تحقیقات و فناوری، برخی دانشگاه ها ، موسسه تحقیقات شیلات ، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور و سازمان بنادر و دریانوردی کار تحقیقات دریایی انجام می دهند بنابراین به دست آوردن عددی دقیق کار ساده ای نیست اما می توان گفت در سطحی که کشورهای پیشرو جهان در این زمینه سرمایه گذاری می کنند نیستیم.
ابطحی افزود: توجه به علوم دریایی و توسعه دریا محور در سطح مدیریت عالی نظام خیلی خوب نیست این در حالی است که مقام معظم رهبری بر روی این موضوع تاکید ویژه دارند و مسولان را به این موضوع توجه می دهند بنابراین باید در بخش های اجرایی و دستگاه هایی که بودجه را تخصیص می دهند بیشتر فعالیت کنیم تا آشنایی بیشتری با موضوعات دریایی پیدا کنند تا بتوانیم با پشتوانه بهتری در این زمینه کار کنیم.
وی اظهار داشت: البته چندی است که نگاه درباره موضوعات دریایی رو به بهبود است اما با توجه به برنامه های بزرگی که داریم و اینکه می خواهیم در زمینه توسعه علوم دریایی جهش داشته باشیم، نیازمند توجه مضاعفی است.
علمی 9014**1440