شناسایی ۱۱۵ اثر و محوطه تاریخی و باستانی در ریگان-فهرج

به گزارش ایلنا، شهرام زارع (سرپرست گروه بررسی‌های باستان شناسی ریگان-فهرج) با اعلام خبر شناسایی ۱۱۵ اثر و محوطه تاریخی و باستانی در این منطقه گفت :طی این مطالعات که در چارچوب طرح تدوین اطلس باستان شناسی کشور و همسو با برنامه‌های «پایگاه میراث جهانی بم و منظر فرهنگی» با مجوز پژوهشگاه میراث و پژوهشکدۀ باستان شناسی انجام شد ۱۱۵ اثر و محوطه تاریخی و باستانی مورد شناسایی قرار گرفت.

به گفته این باستان شناس، مطالعات باستان شناسی بم اگرچه دهه‌ها سابقه دارد، اما پس از وقوع زلزلۀ ناگوار سال ۱۳۸۲ تحول و تکاپویی به خود دید و تلاش‌های قابل توجهی به منظور شناسایی قابلیت‌های باستان شناسی در منظر فرهنگی بم صورت گرفت.

او تصریح کرد : در این زمینه، تلاش‌های زنده یاد دکتر شهریار عدل پیشگام و راهگشا بود و پشتیبانی مدیریت‌های محوطۀ میراث جهانی بم و اداره کل میراث فرهنگی استان کرمان زمینۀ انجام تحقیقات متعددی را فراهم آورد.

زارع گفت : مطالعات باستان شناسی در منظر فرهنگی بم نیز با افت وخیزهایی به موازات برنامه‌های آواربرداری، مستندنگاری و حفاظت و مرمت ارگ بم در جریان بوده است.

وی اظهار داشت :هیئت حاضر طی سال‌های گذشته بخش قابل توجهی از شهرستان بمِ سابق، از تهرود و ابارق تا نرماشیر و قسمتی از فهرج، را به طور منسجم بررسی و مطالعه کرده و به طور موردی نیز آثاری را در نواحی فهرج و ریگان شناسایی کرده بود.

به گفته او ، در همین چارچوب، بررسی‌های باستان شناسی ریگان-فهرج، ضمن تکمیل مطالعات این پهنه، زمینۀ تدوین برنامه‌های حفاظتی و نیز شناخت دقیق تر آثار این مناطق را فراهم خواهد کرد.

زارع با بیان اینکه در واقع، به رغم آنکه مطالعات باستان شناسی در مناطق ریگان و فهرج چندین دهه سابقه دارد اما تاکنون بررسی منسجم و نظام مندی انجام نگرفته بود تصریح کرد: این در حالیست که طی سالیان گذشته در بیشتر نواحی استان کرمان بررسی‌های عمومی باستان شناسی انجام گرفته است.

وی گفت : ریگان و فهرج در مجموع محدوده‌ای حدود ۱۴ هزار کیلومتر مربع را شامل می‌شوند و در مرز کرمان و سیستان و بلوچستان واقع اند از این نظر، جنبۀ ارتباطی این مناطق نیز مهم است و محل تلاقی راه‌های کهن بوده‌اند.

سرپرست هیأت باستان شناسی ، یکی از مشکلات بررسی باستان شناسی، در کنار گستردگی این منطقه را  پراکندگی محوطه‌های باستانی در محدوده‌های کویری و مدفون شدن زیر شن‌های روان دانست و گفت: از این رو شناسایی محوطه‌ها مستلزم بهره مندی از امکانات و تجهیزات مناسب است که متأسفانه چنانکه باید فراهم نبود.

وی افزود :طی این مطالعات، تعداد ۱۱۵ اثر اعم از تپه و استقرارگاه، محوطۀ باستانی و بناهای تاریخی مورد شناسایی و مطالعات مقدماتی قرار گرفت.

به گفته این باستان شناس ، این آثار عمدتاً شامل تپه‌ها، استقرارگاه‌های موقت، محوطه‌های گسترده، قلعه‌ها، بناهای خشتی، اقامتگاه‌های رعیتی، گورستان و زیارتگاه، آسیاب آبی، کوره و نظایر اینها است.

او با بیان اینکه نتایج حاصل از بررسی حاکی از وجود آثاری از دوران پیش از تاریخ تا روزگار معاصر بوده است افزود : به ویژه تراکم استقرارگاه‌های متعلق به دوران تاریخی-اسلامی چشمگیر است و بر تحول فناورانه در نظام آبرسانی و کشاورزی منطقه دلالت دارد.

این باستان شناس افزود :  نام منطقه طی دورۀ اسلامی در لابلای متون کهن تاریخی و جغرافیایی نیز به روشنی بازتاب داشته و از جمله از ریگان، که ویرانه‌های آن چند دهه پیش در محل گزان خاست مکان یابی شد، به عنوان ولایتی آباد یاد شده است.

زارع تصریح کرد: محدودۀ بررسی این فصل در مجموع بر شمال شهرستان ریگان و به طور محدود در جنوب شهرستان فهرج متمرکز بود، اگرچه بازبینی‌هایی هم در محدودۀ بررسی فصول پیشین انجام شد.

وی افزود : به طور کلی، استقرارگاه‌های این منطقه شباهت و پیوستگی قابل توجهی با بم دارند و به رغم تفاوت‌ها می‌توان آنها را در یک افق دید و مطالعه کرد.

او افزود : مناطق ریگان و فهرج که تا حدود یک دهه پیش جزء شهرستان بم به شمار می‌آمدند از اواخر دهۀ ۱۳۸۰ در چارچوب تقسیمات جدید کشوری هر یک به عنوان شهرستانی مستقل شناخته شدند و امروزه مستقلاً دارای نمایندگی میراث فرهنگی و گردشگری هستند.

سرپرست هیأت باستان شناسی در پایان اظهار داشت  : از آنجایی که ریگان و فهرج شهرستان‌های نوپا و رو به توسعه هستند و سیمای منطقه با اجرای طرح‌های عمرانی به سرعت تغییر می‌یابد بررسی فراگیر باستان شناسی آن بسیار ضروری بود و با توجه به علاقمندی مقامات محلی بخصوص مسؤولان فرمانداری به مسایل میراث فرهنگی و تمدنی منطقه، می‌توان به حفاظت از میراث فرهنگی منطقه و بهره گیری از قابلیت‌های فرهنگی برای توسعۀ منطقه امیدوار بود.

بررسی‌های باستان شناسی منطقه ریگان –فهرج با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری انجام شد .