پیشگیری و درمان خانگی سرماخوردگی | چه کنیم که سرما نخوریم؟

سرماخوردگی (به انگلیسی: common cold) که با نام های نازوفارنژیت (nasopharyngitis)، رینوفارنژیت (rhinopharyngitis) و زکام حاد (acute coryza) نیز شناخته می شود، بیماری واگیر مربوط به دستگاه تنفسی فوقانی است که عمدتاً بینی را تحت تأثیر قرار می دهد. سرماخوردگی معمولاً با خستگی، احساس سرما، عطسه و سردرد آغاز می شود و با علائمی چون سرفه، گلودرد، آبریزش بینی و تب ادامه می یابد و معمولاً هفت تا ده روز بعد برطرف می شود و برخی علائم ممکن است تا سه هفته طول بکشد. بیش از دویست نوع ویروس عامل سرماخوردگی وجود دارد، با این حال راینو ویروس ها (که خود بیش از ۹۹ نوع مختلف شناخته شده هستند) متدوال ترین عامل این بیماری هستند. ویروس های عامل بیماری می توانند تا مدت زمانی طولانی (برای راینو ویروس تا بیش از ۱۸ ساعت) در محیط زنده بمانند و ممکن است از دستان به چشمان و بینی که محل عفونت هستند، منتقل شوند. ویروس از طریق عطسه، سرفه و تماس با افراد یا اشیاء آلوده قابل انتقال به بدن است. برخی معتقدند که در معرض سرما قرار گرفتن باعث سرماخوردگی می شود و همین باعث شده که این نام را برای بیماری انتخاب کنند که البته این مطلب به اثبات نرسیده و رد شده است.
عفونت دستگاه تنفسی فوقانی بر اساس قسمت هایی از بدن که بیشتر دچار عفونت می شوند، دسته بندی می گردند، که سرماخوردگی عمدتاً بینی، سینوس ها (سینوزیت)، گلو (فارنژیت) و همچنین یک یا هر دو چشم را با التهاب ملتحمه تحت تأثیر قرار می دهد. علائم بیماری معمولاً به واکنش دستگاه ایمنی بدن بیشتر مرتبط هستند تا به بافت هایی که ویروس از بین می برد. تشخیص بیماری سرماخوردگی از آنفلونزا بسیار مشکل و گاهی غیرممکن است، در آنفلوانزا علائمی مانند سردرد، درد عضلات و تب شدت بیشتری دارند که البته در سرماخوردگی های شدید هم به همان شکل است. با هر بار ابتلا به بیماری، بدن انسان پادتن مربوط به ویروس را تولید می کند تا در آینده دیگر به آن مبتلا نشود، اما از آنجا که بیش از دویست ویروس مختلف باعث سرماخوردگی می شوند، با هر بار ابتلا باید پادتن مختص آن ساخته شود و برای همین یک فرد در طول زندگی خود به طور متوسط ۵۰ بار (بزرگسالان دو تا پنج بار در سال و کودکان شش تا ده بار در سال) به سرماخوردگی مبتلا می شود.
همچنین به دلیل همان دویست ویروس، ساختن واکسن سرماخوردگی مشکل و غیرممکن است و هیچ دارویی برای این بیماری تاکنون به وجود نیامده است، اگرچه علائم بیماری را با داروهای تب بر (مانند استامینوفن) یا ضدآبریزش بینی (مانند آنتی هیستامین) می توان کاهش داد. در بعضی موارد که احتمال ابتلا به یک بیماری باکتریایی (مانند برونشیت، سینه پهلو، سینوزیت و عفونت گوش میانی) وجود دارد، از پادزیست برای درمان آن استفاده می شود، اما پادزیست ها هیچ تاثیری بر روی ویروس سرماخوردگی ندارند. برخی نیز معتقدند که ویتامین ث یا قرص روی یا عسل می تواند باعث بهبودی علائم بیماری شود که به طور کامل به اثبات نرسیده است. به طور کلی پیشگیری از بیماری آسان است، زیرا ویروس عامل بیماری مدت زمان محدودی را زنده می مانند و با شست وشوی دست ها که یکی از راه های مهم برای پیشگیری است، می تواند آن را از بین برد و برخی شواهد استفاده از ماسک های بینی و دهان را نیز موثر می دانند.
علت سرما خوردگی:
سرماخوردگی عفونت دستگاه تنفسی فوقانی است که به راحتی منتقل می شود. برخلاف باکتری ها، ویروس ها دارای ساختار سلولی نیستند. ویروس سرماخوردگی دارای جداری (envelope) از جنس پروتئین است و از این روی مقامت بیشتری نسبت به دیگر انواع ویروس ها دارد.دانشمندان بر این باورند که ویروس ها «زنده» نیستند و باید در اطراف سلول ها قرار گیرند تا بتوانند تکثیر شوند. ویروس های دیگری نیز ممکن است علت سرماخوردگی باشند که عبارتند از: کروناویروس ها (۱۰-۱۵%)، ویروس پاراآنفلوانزا انسانی (۱۰-۱۵%)، ویروس سنسیشال تنفسی انسانی ، آدنوویروس (۵%)، آنتروویروس، و ویروس متاپنومو.از این ویروس بیش از یک نوع وجود داردو در کل، بیش از دویست ویروس مختلف به سرماخوردگی ها مربوط می شوند.دانشمندان هنوز قادر به تشخیص علت ۲۰ تا ۳۰ درصد سرماخوردگی های بزرگسالان نیستند، اگرچه فرض بر ویروسی بودن عامل آنها است و نوع ویروس اهمیتی برای درمان بیماری ندارد.راینو ویروس رایج ترین عامل سرماخوردگی است و در ۳۰ تا ۸۰ درصد موارد علت بیماری شناخته می شود. راینو ویروس، ویروسی از خانواده پیکورناویروس ها و شامل ۹۹ نوع مختلف شناخته شدهو دارای قطری حدود ۲۰ نانومتر است، به طوری که پنج هزار عدد از این ویروس تنها ۱ میلی متر جای می گیرند. راینو ویروس نوع C در سال ۲۰۰۷ کشف شد و در سرتاسر دنیا قابل مشاهده می شود.تاثیر نوع C نسبت به نوع A و B شدیدتر است. راینو ویروس دارای یک ژنوم RNA معمولی با پروتئین و پلی نوکلئوتید است که مشابه DNA انسان عمل می کند. این پروتئین ها عامل اصلی واکنش پادتن‎های بدن انسان هستند.اینو ویروس ها در دمای ۹۱ درجه فارنهایت (معادل ۳۲٫۷ درجه سلسیوس) بهترین شرایط را برای رشد و نمو دارند و این دمایی است که در نوک بینی انسان مشاهده می شود.ساختار کروناویروس ها نیز دارای یک ژنوم RNA معمولی است.افرادی که همزمان دارای بیماری دیگری باشند و کودکان مبتلا به بیماری های قلبی، بیشتر در معرض خطر ابتلا به کروناویروس ها هستند. معمولاً شدت سرماخوردگی که کروناویروس عامل آن باشد بیشتر است.کروناویروس ها که پس از راینو ویروس ها بزرگترین عامل ابتلا به سرماخوردگی هستند، بیشتر در زمستان و بهار باعث سرماخوردگی می شوند.اگرچه کروناویروس ها بیشتر در جانوران دیده می شوند، اما پنج نوع از آنها دستگاه تنفسی بدن انسان را تحت تاثیر قرار می دهد. تشخیص اینکه علت بیماری کروناویروس باشد یا خیر کمی مشکل است، چرا که برخلاف راینو ویروس ها به سختی در آزمایشگاه رشد و نمو می کنند.ساختار آدنوویروس ها شامل دو DNA معمولی می شود و تاکنون بیش از ۴۰ گونه از آن شناخته شده است ولی فقط در چند گونه از آن مشخص است که چگونه باعث به وجود آمدن بیماری می شوند. ویروس سنسیشیال تنفسی می تواند در نوزادان (به ویژه نوزادان زیر یک سال که زایمان زودهنگام داشته اند) و یا افرادی که مبتلا به یک بیماری مزمن ریوی باشند، موجب بیماری سینه پهلو شود.
علائم سرما خوردگی:
متداول ترین علائم سرماخوردگی شامل سرفه، آبریزش بینی، گرفتگی بینی و گلودرد است و علائم دیگر شامل درد عضلات، خستگی، سردرد، و بی اشتهایی.گلودرد تقریباً در ۴۰% افراد و سرفه تقریباً در ۵۰% افراد بروز می کند،سرفه های ناشی از سرماخوردگی معمولاً خشک و پشت سر هم هستند.نیمی از موارد درد عضلانی رخ می دهد.تب در بزرگسالان غیرمعمول، اما در نوزادان و کودکان رایج است و ممکن است تب خفیفی تا ۳۸٫۹ درجه مشاهده شود.بعضی از ویروس هایی که موجب سرماخوردگی می شوند، ممکن است بدون علامت باشند.رنگ خلط سینه یا ترشحات بینی ممکن است بی رنگ یا زرد و یا سبز باشد و اینکه آیا عفونت ناشی از باکتری بوده است یا ویروس را مشخص نمی کند سرماخوردگی معمولاً با خستگی، احساس سرما، عطسه و سردرد آغاز می شود و تا دو روز پس از آن ادامه دارد و با علائم دیگر از جمله آبریزش بینی و سرفه دنبال می شود.این علائم ۱۶ ساعت پس از در معرض ویروس قرار گرفتن آغاز می شو معمولاً دو تا چهار روز پس از آغاز بیماری به بیشترین حد خود می رسند.علائم معمولاً ظرف هفت تا ده روز بعد برطرف می شوند، اما بعضی علائم مانند سرفه خشک ممکن است تا سه هفته باقی بمانند در کودکان، سرفه در ۳۵ تا ۴۰ درصد موارد تا بیش از ده روز و در ۱۰% از موارد تا بیش از ۲۵ روز ادامه می یابد. علائم بیماری توسط دستگاه ایمنی بدن پدیدار می شوند و نه توسط ویروس. مواد ضدعفونی کننده ای که توسط گلبول های سفید تولید می شوند، می تواند به سلول های بدن آسیب برساند و یا باعث تولید آنزیم و در نتیجه واکنش های شیمیانی درون بدن شود و این گونه علائم بیماری پدیدار می گردد. در واقع علائم بیماری از واکنش های شیمیایی پیچیده درون رگ های خون، غدد و بافت های عصبی پدیدار می شوند.گرفتگی بینی به دلیل متورم شدن رگ های درون حفره بینی است که میزان تورم رگ ها توسط عصب هایی کنترل می شود که مواد شیمیایی با نام نوراپی نفرین (یا نورادرنالین) تولید می کنند. هنگامی که بینی ملتهب می شود، اگر راه یکی از حفره های بینی سد شود و حفره دیگر خالی باشد، به آن حفره فشار وارد شده و راه برای ورود باکتری یا ویروس به بافت های بینی باز خواهد بود. علاوه بر بافت های بینی، حفره سینوس نیز می تواند از باکتری یا ویروس پر شود و منجر به سینوزیت و عفونت گوش میانی در کودکان شود. سرفه که از علائم بعدی سرماخوردگی است، به دلیل متورم و عفونی شدن گلو، نای و راه های هوایی تحتانی به وجود می آید. سرفه های خشک نشان دهنده التهاب راه هوایی فوقانی و سرفه های دارای خلط نشان دهنده التهاب راه هوایی تحتانی هستند.
علائم اولیه سرما خوردگی:
گلودرد
آبریزش بینی
اشک از چشم
گرفتگی بینی
عطسه
سرفه
کوفتگی و بدن درد
احساس خستگی
:علائم ثانویه سرما خوردگی
سردرد
گرفتگی صدا
تب
گرفتگی سینوس
گرفتگی گوش
سرفهٔ بدون خلط
درد مفصل
درد عضله
درمان سرما خوردگی:
در حال حاضر هیچ دارو یا درمان گیاهی که اثبات شده باشد دوره بیماری را کوتاه می کند به وجود نیامده است. به همین دلیل درمان بیماری شامل تسکین و بهبود بخشیدن علائم آن می شود. استراحت کافی، نوشیدن مایعات برای حفظ آب بدن، و قرقره با آب ولرم و نمک اقداماتی است که از گذشته انجام می شده و می تواند مفید باشد.با این حال اکثر اقدامات درمانی مربوط به اثر شبه دارو است.
بهبود خود به خودی در عرض 10-7 روز در صورتی که هیچ عارضه ای رخ ندهد. اگر عارضه ای رخ دهد، درمان با آنتی بیوتیک معمولاً ضروری است ، و بهبود ممکن است 6-3 هفته به درازا انجامد. مصرف دارو حتما باید با صلاحدید و تجویز پزشک انجام شود.
اقدامات درمانی اولیه
اقدامات زیر برای کاهش علائم و بهبود بیماری موثر است:
استراحت در منزل بویژه در هنگام تب: بهترین درمان برای آنفلوانزا استراحت است . استراحت کمک می کند تا بدن با ویروس به خوبی مبارزه کند.
استفاده از مایعات فروان مانند آب، آب میوه و سوپ رقیق
غرغره آب یا آب نمک ولرم چند بار در روز باعث می شود سوزش گلو بهبود یابد.
خودداری از استمعال دخانیات، سیگار و الکل
استفاده از قطره های بینی حاوی آب و نمک برای تخفیف گرفتگی بینی، موثر است. قطره های بینی که حاوی آب و نمک (سرم فیزیولوژی) هستند به کاهش ترشحات بینی و مرطوب شدن پوست داخل بینی کمک می کنند.
برای افزایش رطوبت هوا از یک دستگاه بخور استفاده نمایید. رطوبت کمک می کند تا ترشحات ریه رقیق و بنابراین راحت تر تخلیه شوند. دستگاه را روزانه تمیز کنید.
برای جلوگیری از سرایت بیماری به دیگران ، دستان خود را مرتباً بشویید، خصوصاً پس از فین کردن یا پیش از دست زدن به غذا یا مواد غذایی.
روی عضلاتی که دچار درد هستند کمپرس گرم یا صفحه گرم کننده بگذارید.

اقدامات دارویی:
در مورد داروها، هیچ درمان یا داروی خاصی برای بهبود سرماخوردگی و آنفلوانزا وجود ندارد. آنتی بیوتیکها ویروسها را از بین نمی برند. بعضی از داروها فقط به برطرف شدن علائم آنفلوانزا و سرماخوردگی کمک می کنند. البته بهتر است قبل از استفاده از هرگونه دارویی ، با پزشک مشورت کنید.
داروهای ضد التهاب و آرام بخشها: معمولا درد را بهبود بخشیده، تب را پایین می آورند. بعضی از این داروها شامل استامینوفن، آسپرین، ایبوبروفن، کتوبروفن و ناپروکسن می باشند. ازمصرف خودسرانه آسپرین خودداری کنید. خصوصا بچه ها و کودکان نباید آسپرین بخورند. مصرف آسپیرین (خصوصاً در کودکان ) به هنگام بروز یک بیماری ویروسی ممکن است باعث به وجود آمدن نشانگان رای شود. نشانگان رای یک نوع آنسفالیت (التهاب مغز) است . همچنین آسپرین می تواند باعث عوارضی چون حساسیتهای پوستی و مشکلات گوارشی شود.
داروهای ضد سرفه: که باعث قطع سرفه می شوند مثل دکسترومتورفان. در صورتی که سرفه شما حاوی ترشحات است از این دارو استفاده نکنید.
اکسپکتورانتها (خلط آور): که موجب رقیقتر شدن ترشحات گلو می شوند و باعث می گردند هنگام سرفه این ترشحات راحتتر خارج شوند. یکی از انواع این داروها گایافنزین است.
اسپری های بینی یا ضد احتقان ها (رفع کننده گرفتگی بینی و گلو ): و ضد احتقانهایی که به داخل بینی ریخته می شوند. نمونه ای از این داروها پسودوافدرین است.
رژیم غذایی:
معمولاً اشتها به هنگام آنفلوانزا کم می شود. شاید در ابتدا فقط اشتها به مایعات داشته باشید، سپس پس از مدتی به وعده های غذایی کوچک حاوی مواد نشاسته ای بدون ادویه (نان سوخاری ، برنج ، پوره ، غلات پخته شده ، سیب زمینی پخته ) اشتها پیدا کنید.
روزانه حداقل 8 لیوان آب بنوشید (خصوصاً اگر تبتان بالا باشد). نوشیدن مایعات بیشتر مثل آب میوه ، چای و نوشیدنی های غیر گازدار نیز به رقیق شدن ترشحات کمک می کنند.
استفاده از مواد غذایی حاوی ویتامین C در کاهش طول مدت بیماری موثر است.
از مصرف غذاهای چرب، سرخ کرده و ادویه دار بپرهیزید.
درمان سرماخوردگی فوری در یک روز
خوابیدن و استراحت کردن باعث می شود عملکرد سیستم ایمنی بدن شما افزایش یابد و همه توانایی خود را برای مبارزه با ویروس سرما خوردگی استفاده کند.
درد وخارش گلو، سرفه خشک و کوتاه و گرفتگی بینی از علائم رایجی هستند که معمولا" همه ما در هنگام سرماخوردگی از آنها رنج می بریم ، بنابراین طبیعی است که همه ما از این بیماری متنفریم. معمولا" درمان کامل سرما خوردگی حدود ۵ روز طول می کشد اما اگر ما رژیم غذایی و روش زندگیمان را تغییر  دهیم می توانیم سریعتر از دست این بیماری ویروسی خلاص شویم.
آب بنوشید :
وقتی بدن ما با سرماخوردگی مبارزه می کند نوشیدن مایعات خیلی اهمیت دارد و به بدن ما خیلی کمک می کند. بنابراین حداقل ۶ لیوان در روز آب بخورید . علاوه بر آب ، از آب میوه ها و آب سبزیجات طبیعی و شیرین نشده نیز می توانید استفاده کنید اما از مصرف نوشیدنیهایی مثل قهوه ، چای سیاه غلیظ و سودا خودداری کنید. زیرا این نوشیدنیها به جای آنکه به بدن شما آبرسانی کنند ، آب بدن شما را کم می کنند. نوشیدن آب زیاد به بدن شما کمک می کند که سموم و مواد زائد را سریعتر دفع کند و باعث می شود که خون و سلولهای شما به خوبی کار کنند.
بخوابید:
وقتی می خوابید و یا استراحت می کنید ، در واقع به بدنتان اجازه می دهید که همه انرژی خود را برای مبارزه با سرماخوردگی بکار گیرد . خوابیدن و استراحت کردن باعث می شود عملکرد سیستم ایمنی بدن شما افزایش یابد و همه توانایی خود را برای مبارزه با ویروس سرما خوردگی استفاده کند. بنابراین حداقل ۸ ساعت در شب بخوابید و علاوه بر آن در طول روز هم حتما" چند خواب کوتاه داشته باشید.

مواد مقوی مصرف کنید:
وقتی بدن شما با سرماخوردگی مبارزه می کند برای اینکه قوی باقی بماند و بتواند درمقابل این بیماری از خود دفاع کند ، به انرژی و غذای مقوی احتیاج دارد.از خوردن غذاهای سرخ شده ، شور ، چرب و شیرین خودداری کنید در عوض از غذاهایی استفاده کنید که سبک و مغذی باشند و هضم آن ها برای بدن آسانتر باشد. برای مثال میوه ها ، سبزیجات ، غلات و پروتئینهای بدون چربی که سرشار از مواد مغذی ، ویتامین ها ، مواد معدنی و فیبر هستند برای بدن بیمار بسیار مفیدند. غذاهای آبدار به درمان سرماخوردگی خیلی کمک می کنند. برای مثال سوپ مرغ با رشته فرنگی برای درمان سریع سرماخوردگی بسیار مفید است. سوپ مرغ دارای خواص غیر التهابی است و حرکت موکوس ها را بطور موقتی تسریع می کند و در نتیجه منجر به تسکین احتقاق(گرفتگی بینی ) و کاهش زمان تماس ویروس با پوشش داخلی بینی می شود.
دارو:
داروهای زیادی برای درمان سرماخوردگی وجود دارد اما پیشنهاد می کنیم که وقتی نشانه های سرماخوردگی آغاز شد شما هر روز ۴ وعده و در هر وعده ۴۰۰ میلی گرم ویتامین سی به همراه آب فراوان مصرف کنید و علاوه بر آن هر ۶ ساعت یکبار یک قرص زینک مصرف کنید.