نسبت توسعه با خرد چیست؟/توسعه فقط مربوط به اقتصاد نیست

به گزارش خبرنگار مهر، اولین نشست از سلسله نشست های خرد و توسعه عصر امروز در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با حضور رضا داوری اردکانی، محمدرضا بهشتی و علی اصغر مصلح برگزار شد.

در ابتدای این جلسه علی اصغر مصلح گفت: قصد ما در انجمن فلسفه میان فرهنگی این است که هر سال روی یک موضوع گفتگوهایی صورت بگیرد با توجه به اهمیت موضوع توسعه تصمیم بر این شد که دور جدید سلسله نشست های انجمن با موضوع کانونی توسعه برگزار شود. پرسش اصلی این نشست ها نسبت توسعه با خرد است و اینکه اگر دنیای معاصر به دنیای توسعه یافته یا در حال توسعه تقسیم شده آیا اساس این تقسیم بندی ها در خرد است و خرد این کشورها با هم فرق دارند؟ اسباب توسعه یافتگی و توسعه نیافتگی و رسیدن به توسعه منوط به چیست و خرد در آن چه نقشی دارد.

وی افزود: وقتی درباره خرد و توسعه حرف می زنیم ذهن ما بیشتر به سمت مفاهیم و بحث های دکتر داوری اردکانی می رود و چقدر خوب که مطلع این سلسله نشست ها با سخنرانی دکتر داوری است. امیدواریم صحبت های ایشان چشم اندازی از بقیه مباحث فراهم کند. قرار است تا پایان سال حدود ۱۰ سخنرانی با موضوع خرد و توسعه برگزار شود البته میهمانان دوره بعد دیگر فیلسوف نیستند و در حوزه های مختلف فعالیت دارند. هدف آن است که از مجموعه این نشست ها فضایی فراهم شود تا بتوانیم بیشتر با هم گفتگو کنیم.

سخنران دیگر این مراسم محمدرضا بهشتی، استاد فلسفه دانشگاه تهران بود، گفت: مفهوم توسعه از نیمه سده بیستم وارد مباحث نظری شده است و اولین بار در دایره اقتصاد مطرح شد. برای اینکه مفهومی در نیمه سده گذشته بتواند شکل پیدا کند باید دگرگونی هایی صورت می گرفت. در عهد باستان ایده آل زندگی، سعادت بود ولی با پیدایش مسیحیت سعادت با مفهوم رستگاری و نجات گره خورد بنابراین می بینیم که ایده آل های زندگی در دوره های مختلف متفاوت بوده است. چنانچه در عصر جدید رفاه جایگزین مفهوم سعادت و رستگاری شده و این دگرگونی ها، دگرگونی های کوچکی نیستند چرا که نوع نگاه به زندگی و جهان دگرگون شده است.

وی افزود: دگرگونی دیگر اینکه مفهوم پیشرفت مطرح شد و به عقیده من پیشرفت یک مفهوم کاملا دینی است حتی اگر سکولاریزه شود. متاسفانه برخی آن را به جای توسعه می آورند و فکر می کنند توسعه اصطلاح خارجی و پیشرفت یک اصطلاح ایرانی است؛ در حالی که پیشرفت یعنی مفهومی با بار بالای ارزشی به بیان دیگر پیشرفت یعنی اینکه ما نقطه ای را تعیین می کنیم و به سوی آن پیش می رویم. اینکه در عرصه اقتصادی مساله توسعه برای اولین بار مطرح شد تصادفی نیست. به گفته فرانسیس بیکن همه قحطی ها و سختی ها به خاطر نداری است بنابراین افزایش ثروت حلال همه مشکلات است و برای ما رفاه می آورد لذا در چنین شرایطی اقتصاد هم دچار دگرگونی خواهد شد.

استاد فلسفه دانشگاه تهران ادامه داد: امروزه شاخص هایی را در اقتصاد معین و بر اساس آن توسعه را تعریف می کنیم. از اواخر دهه ۷۰- ۸۰ مفهوم توسعه از اقتصاد پای خود را فراتر گذاشت و به حوزه های فرهنگ، سیاست و ... کشیده شد. البته نگاه کماکان اقتصادی است. امروزه ما وقتی در سطح جهان نگاه می کنیم می بینیم نوعی نابرابری در دستیابی به رفاه وجود دارد. بخشی از این نابرابری به خاطر شرایط طبیعی کشورهاست ولی از دهه ۸۰ سده قبل نابرابری انسانی در توسعه هم مطرح شد. به طوری که در برخی از کشورها با وجود منابع و انرژی باز هم توسعه یافتگی اتفاق نمی افتد.

بهشتی اضافه کرد: در برخی از جوامع ما با این مشکل مواجه هستیم که هویت جمعی در آن شکل نمی گیرد و نوعی ناهماهنگی در جامعه دیده می شود نمونه اش همین جامعه خود ما که در امور جمعی بسیار ضعیف هستیم. به عنوان مثال حاضریم ماشین خودمان تمیز بماند حتی شده به قیمت کثیف کردن کوچه و خیابان. من توسعه را به عنوان یک پدیده نگاه می کنم و اعتقاد دارم نسبت بین توسعه و تلقی که ما از خودمان و جامعه داریم نکته بسیار مهمی است که باید به آن توجه شود. خلاصه اینکه مساله توسعه ابعاد مهم و بزرگی دارد که نباید به عرصه اقتصاد یا سیاسی صرف فروکاسته شود.