عاشقانه های حزن انگیز مردم دیار علویان/ یک « یاحسین» تا کربلا

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: آیین‌های عاشورایی مازندران هریک در نوع خود بی‌نظیر و منحصربه‌فرد است و تاکنون بیش از ۲۰ آیین مذهبی و عاشورایی استان در فهرست آثار معنوی ایران به ثبت رسیده است.

روایت، روایت محرم است و عاشقی و سیاه‌پوشی، نوای نوحه یا حسین اوج گرفته و از دور یا نزدیک به گوش می‌رسد و هیئت‌های مذهبی خیمه‌های عزا برپا کرده‌اند و شهر غرق در شور و شعور شده است.

آیین‌های سنتی عاشورایی روایت گر عاشقانه‌ای حزن‌انگیز از مردمان این دیار است، عاشقانه‌ای که گاه با دمام زنی در دو روز مانده به محرم شروع می‌شود و هم‌نوا با محرم زمزمه می‌شود: غریب مادر حسین، سردار بی‌سر حسین.

روایت این عاشقانه از روزها قبل از محرم شروع می‌شود، از ایامی که همه‌چیز مهیای عرض ارادتی دیگر است. خیمه‌ها در شهر پا می‌گیرد؛ دیوارها و خیابان‌ها سیاه‌پوش می‌شوند و نوحه‌های محلی تا روستاهای دورافتاده ضجه می‌زنند.

هم‌زمان با محرم آیین‌های عزاداری و سنتی مازندرانی‌ها که بیانگر عشق و ارادتشان به سالار شهیدان است اوج می‌گیرد هم‌زمان با محرم آیین‌های عزاداری و سنتی مازندرانی‌ها که بیانگر عشق و ارادتشان به سالار شهیدان است اوج می‌گیرد و و قلک شکنی از آیین‌های ویژه ماه محرم است که هرساله هم‌زمان با آغاز این ماه در برخی شهرهای استان برپا می‌شود.

قلک شکی از رسوم عاشورایی اهالی بربری محله شهرستان قائم‌شهر بوده که از هشت سال پیش تاکنون رواج داشته و هرسال باشکوه‌تر از سال قبل برپا می‌شود و این آیین امسال نیز هم‌زمان با شب اول ماه محرم با حضور مداحان، پیر غلامان و عزاداران حسینی برگزار شد.

آیین‌های کرب زنی، علم‌گردانی، منبرکشی، فرمازنان، گره بندی، قوم بنی اسد، حسین حسین سرهادیم صداره (با صدای بلند حسین حسین بگوییم) و تعزیه تلاونگ (تعزیه خروس‌خوان) ازجمله آیین‌های عاشورایی مازندران است که در فهرست آثار ملی ناملموس کشور ثبت‌شده است و از دیگر مراسم مردم عزادار، تشکیل دسته‌های عزاداری و سینه‌زنی و زنجیرزنی بالباس‌های مختلف همدست در سنین کودکان، نوجوانان، جوانان و بزرگ‌سالان است.

مراسم دیگری همچون پرده‌خوانی، شامل پارچه‌های پرده‌ای از نقاشی صحنه‌های درگیری ظهر عاشورا و تصاویر سربازان و اشخاص شرکت‌کننده درنبرد حق علیه باطل و «اشقیاء» و «اتقیاء» است.

نوای حزین "کرب زنی" که یادآور عزاداری اصیل و سنتی علویان طبرستان است، اکنون در بیشتر مناطق مازندران خاموش شده و در کمتر نقطه‌ای شنیده می‌شود. کرب تکه چوبی است تراشیده شده، به‌اندازه‌ای که در کف دست جا می‌گیرد و سطح بیرونی آن صاف است و در پشت آن بندی قرار دارد که به پشت دست می‌افتد.

کرب در کف دست قرار می‌گیرد و انگشتان برگرد آن حفاظ می‌شوند، یک جفت کرپ را در دست می‌گیرند و به آهنگ نوحه‌ای که خوانده می‌شود آن‌ها را بر هم می‌کوبند و کرب زنان ضمن هماهنگی و همنوایی باهم نمادی از همدلی و اتحاد از خود نشان می‌دهند و ناله کرپ آنا بیانگر ناله جمادات و زمین و زمان‌بر حسین (ع) ویارانش است.

منبر کشی رسمی عاشورایی در مازندران

مراسم منبرکشی ازجمله مراسم ایام محرم است که در محله‌های قدیمی شهرستان ساری اجرا می‌شود و کسانی که خادمین منبر هستند و نسل به نسل منبر را نگهداری می‌کنند، چند روز قبل از اجرای مراسم منبر را بیرون آورده و یکپارچه سبز بر روی آن می‌اندازند و از اذان صبح خادمین منبر در روز تاسوعا مشغول پخت برنج نذری می‌شوند، که این برنج به‌عنوان تبرک به عزاداران داده می‌شود.

در مراسم منبرکشی گروه زنان به‌پای منبرها رفته و با ذکر صلوات از زیر منبر رد می‌شوند و پارچهٔ سبزی به‌عنوان دخیل برای ادای نذرشان به منبر گره می‌زنند و شمع را داخل تشت پر از گل که بر روی منبر قرار دارد روشن می‌کنند آنگاه اگر نذری داشته باشند که شامل خرما، شربت و یا مبلغی پول به خادم منبر می‌دهند تا حاجت آن‌ها برآورده شود.

 این مراسم تا پاسی از نیمه‌شب ادامه دارد و اهالی معتقدند  زیارت منبر و عبور از زیر آن‌یک سال سلامتی خانواده را تأمین  می‌کند و درگذشته برخی از افراد برای گرفتن حاجت پابرهنه برای روشن کردن شمع به‌پای منبر می‌رفتند وعده‌ای نیز سر یا شانه خود را گل مالی می‌کردند و در ساری رسم بر این بود که شمع بلندی را به‌پای منبر آورده وروشن می‌کردند اما امروزه این رسم از بین رفته است.

آیین‌های عاشورایی مازندران همزمان با دهه اول محرم کلید می‌خورد و ازجمله مراسم سنتی عزاداری و سوگواری مازندرانی‌ها برگزاری مراسم تعزیه “شبیه‌خوانی” که یکی از نمایش‌های معتبر ایرانی با مضامین واقعه کربلا و شهادت امام حسین (ع) است در بیشتر روستاها و شهرها اجرا می‌شود.