پایان جنگ تحمیلی

29 مرداد 1367 روزی تاریخی در زندگی مردم ایران و عراق بود؛ پایان جنگ تحمیلی هشت ساله.  یک سال و یک ماه پیش از آن تاریخ، قطعنامه شورای امنیت موسوم به قطعنامه 598 برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق صادر شد. این قطعنامه از نظر کمی و تعداد واژه‌های به‌کار گرفته شده مفصل‌ترین و از نظر محتوا اساسی‌ترین و از نظر ضمانت اجرایی قوی‌ترین قطعنامه شورای امنیت در مورد این جنگ بوده است. این قطعنامه بلافاصله از سوی عراق پذیرفته شد، ولی بعد از گذشت یک‌سال و هفت روز از تاریخ صدور آن (و به فاصله پانزده روز بعد از سقوط هواپیمای مسافری پرواز IR655 به‌دست آمریکا در ۲۷ تیر ۱۳۶۷) از سوی ایران پذیرفته شد. پذیرش این قطعنامه هرچند به معنای پذیرش آتش‌بس از سوی ایران بود، ولی عراق به حملات خود ادامه داد و مجددا داخل خاک ایران شد تا نقاط مهمی از جمله خرمشهر را به‌دست بیاورد تا با وضع بهتری در مذاکرات حضور داشته باشد، اما موفقیتی به‌دست نیاورد.

بعد از تصویب قطعنامه ۵۹۸، در جهت اجرای بند ۶ قطعنامه، یک هیات بلژیکی انتخاب و مسوول شد که متجاوز جنگ را شناسایی و به دبیرکل سازمان‌ملل‌متحد معرفی کند. ایران اصرار داشت زمان شروع به‌کار این هیات قبل از پذیرش قطعنامه از جانب ایران باشد که در نهایت این‌گونه عمل نشد. این هیات در نهایت در ۱۸ آذر ۱۳۷۰ مصادف با ۹ دسامبر۱۹۹۱ میلادی، طی گزارشی به دبیرکل وقت سازمان‌ملل‌متحد عراق را به‌عنوان متجاوز جنگ معرفی کرد. دبیرکل وقت سازمان‌ملل‌متحد نیز این گزارش را طی یک جلسه رسمی به شورای‌امنیت تقدیم کرد. هاشمی‌رفسنجانی در خاطرات سال ۱۳۷۰ خود می‌نویسد «آقای خاویر پرز دکوئیار، دبیرکل سازمان ملل پذیرفته است که در مقابل کمک ایران به آزادی گروگان‌های غربی در لبنان به اجرای بند ۶ قطعنامه ۵۹۸ که مربوط به معرفی متجاوز است، حق ما را ادا کند و عراق را متجاوز معرفی کند.»

براساس بند ۷ قطعنامه ۵۹۸ قرار شد پس از آنکه کمیته‌ای در سازمان‌ملل‌متحد تشکیل شده و کشور متجاوز اعلام شد، میزان خسارات تعیین شود و در راستای آن صندوق بین‌المللی پول ویژه‌ای برای کمک به خسارت‌دیدگان جنگ ایران و عراق ایجاد شود که تاکنون این صندوق ایجاد نشده‌است. به گفته برخی کارشناسان بر اساس متن به تصویب رسیده در قطعنامه ۵۹۸ امکان گرفتن غرامت از عراق وجود ندارد و برای اخذ غرامت باید قطعنامه دیگری به تصویب می‌رسید که این کار هیچ‌گاه عملی نشد. مبلغ برآورد شده ازسوی کارشناسان ایران که به صندوق بین‌المللی پول عرضه کرده‌اند، ۹۷,۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ دلار تنها بابت هزینه‌های غیرنظامی است.