گرگ تنها در منطقه آمریکای لاتین

گرگوری مکوف

مجمع جهانی اقتصاد

تاریخ 20 ساله اخیر در آمریکای لاتین را می‌توان به آزمایشگاهی از مدل‌های مختلف اقتصادی تشبیه کرد. در حالی که می‌توان از بسیاری کشورهای آن منطقه به‌عنوان پیروزهای این عرصه نام برد، ونزوئلا را باید از جمله بازنده‌های مسلم آن قلمداد کرد. کشوری که به‌رغم برخورداری از مواهب طبیعی بسیار، امروزه با بحران‌های گسترده‌ای مواجه شده است. بحرانی اقتصادی و همچنین اغتشاشاتی اجتماعی نیاز به تعامل دوباره این کشور با موسسات و نهاد‌های مالی بین‌المللی را بیش از پیش کرده است و ضروری است تا این کشور برای بازسازی هرچه سریع‌تر خود، مکانیزم بازار را در دستور کار قرار دهد.مجموعه سیاست‌هایی که با ایدئولوژی حاکم بر این کشور در تناقض است، اما تن دادن به آن، میلیاردها دلار کمک هزینه خارجی را به سوی این کشور گسیل خواهد کرد و در کاهش بدهی‌های خارجی این کشور بحران‌زده، مفید خواهد بود.در حالی که ونزوئلا مسیری متفاوت از جامعه جهانی را در پیش گرفته است، کشورهای دیگر آن منطقه نظیر مکزیک، کلمبیا و شیلی رشدهایی پایدار را تجربه می‌کنند که استقلال مالی برای آنها در پی داشته در حالی که این کشورها با وام‌هایی با نرخ بهره 4-3 درصد و دوره بازپرداخت 10 ساله امکان تبادلات مالی با جامعه جهانی دارند، این مبلغ صرفا هزینه اولیه‌ای است که ونزوئلا باید در ابتدا برای دریافت وام پرداخت کند.

کشورهای این منطقه توانسته‌اند با اجرای سیاست‌های مالی توصیه شده، فاصله خود را با گذشته نه چندان دور خود زیاد کنند. آمار موجود را می‌توان نشانی از درستی سال‌ها اجرای سیاست مالی صحیح در این کشورها قلمداد کرد. سیاست‌هایی که مدیریت پایدار در اقتصاد کلان، سرمایه‌گذاری موثر در زیرساخت‌ها و توسعه منابع انسانی، تخصیص منابع اقتصادی به بخش‌های گوناگون، حمایت از مکانیزم بازار و تلاش‌های مستمر برای ایجاد صندوق‌های ذخیره محلی عمیق، جهت کاهش وابستگی به سرمایه خارجی را شامل می‌شود. مواردی که ونزوئلا هم این امکان را دارد که از آن الگوبرداری کند.ونزوئلا اینک نیازمند کمک‌های هنگفت از سوی جامعه جهانی است تا در بازطراحی جهت‌گیری‌های اقتصادی خود و تامین نیازهای انسانی بتواند موفق عمل کند. حجم این ضروریات و نیازمندی‌های ونزوئلا به حدی است که برای شروع اصلاحات، در حداقل‌ترین حالت ممکن، نیازمند چند میلیارد دلار در هفته‌های اول جراحی اقتصادی است. شرایط به گونه‌ای است که ضروری است ونزوئلا هرچه سریع‌تر از کمک‌های مختلف صندوق بین‌المللی پول نیز بهره‌مند شود.این کشور مبلغی بیش از 30 میلیارد دلار آمریکا بدهی خارجی دارد که باید در طول 5 سال آینده بازپرداخت کند. مبلغی که در صورت توافق و همکاری این کشور با کشورهای دیگر، می‌تواند از شدت فشارها کاسته و در این مقطع، باری را از دوش این کشور بردارد و در روند بهبود اوضاع موثر واقع شود.

صندوق بین‌المللی پول فضا را برای رشد مهیا کند

یکی از پیشنهادها این است که صندوق بین‌المللی پول همچون سال 1980، مستقیما از سیستم‌های بانکی حمایت به عمل آورد. موضوعی که دیگر امروزه در دستور کار این نهاد قرار ندارد. صندوق بین‌المللی پول و کشورهای عضو گروه جی 7 به‌عنوان سهامداران عمده آن، امروزه دریافته‌اند که کشورهای دست به گریبان با بحران و کشورهای گذر کرده از بحران، برای از سرگیری مسیر رشد خود، بیشتر از دیگران نیازمند فضای مناسب هستند. با توجه به بدهی‌های سنگین ونزوئلا، این کشور باید در همکاری با صندوق بین‌المللی پول، به راه‌حل مشترکی بر اساس منافع مشترک خود دست یابد تا عملیات پرداخت دیون ضربه دیگری به جریان نقدینگی، حمایت از بخش‌های مختلف اقتصادی و ثبات اجتماعی این کشور وارد نکند. کمک‌های صندوق بین‌المللی پول به یونان در سال‌های اخیر را باید به‌عنوان یک نمونه موفق مدنظر قرار داد. اصولا اعطای وام صندوق بین‌المللی پول به هر کشور، مشروط به ترازسازی جمع بدهی‌های آن کشور است. از طرف دیگر نهادهای وام دهنده بین‌المللی نیز به خوبی می‌دانند که کمک نکردن آنها به کشورهای بحران‌زده، مشکلات پیش‌بینی‌نشده‌ای را ممکن است بروز دهد.

به همین خاطر باید به ونزوئلا کمک شود. اما این نهادها مصر هستند تا ونزوئلا نیز بداند عدم ترازسازی بدهی‌ها مساوی است با عدم برخورداری از کمک‌های صندوق بین‌المللی پول. ابزاری قدرتمند که سبب اصلاح ساختارهای یک کشور و نفع توامان طرفین می‌شود. معضل بدهی‌های ونزوئلا را مجموعه‌ای درهم تنیده‌ای از اوراق قرضه و انواع وام‌های دولتی و بدهی‌هایی به شرکت‌های نفتی تشکیل می‌دهد، اما تاریخ یاد داده است که هرجا اراده‌ای در کار باشد، راه‌حل نیز وجود خواهد داشت. در سال 2006، عراق به کمک قطعنامه‌ای در سازمان ملل و رهبری گروه 7، توانست در سایه امنیت تانکرهای نفتی خود، هزینه‌های بازسازی خود را بپردازد. هزینه‌هایی که بخشی از آن حتی میراث دوران حکومت صدام بود. بی شک اگر ونزوئلا به دامان جامعه جهانی بازگردد، می‌تواند از کمک‌های بین‌المللی برخوردار شود.

اما استفاده از کمک‌های بین‌المللی مثل «انتخاب از منوی رستوران» نیست. یک کشور نمی‌تواند از این منو هر آنچه می‌خواهد را انتخاب کند و به گزینه‌های طرف مقابل نظیر اصلاحات مالی و پولی بی‌تعهد باشد. حمایت‌های صندوق بین‌المللی پول در صورتی شامل حال ونزوئلا خواهد شد که این کشور به توصیه‌های این نهاد مبنی بر اجرای سیاست پولی و مالی پایدار در برنامه‌های اقتصادی خود پایبند باشد. ضمن اینکه در این خلال، باید به اصلاحات دیگری نظیر خصوصی‌سازی شرکت‌هایی که صرفا ابعاد دولت را بزرگ کرده‌اند، حل و فصل منازعات داخلی و خارجی و افزایش شفافیت در شرکت‌های بزرگ دولتی نظیر شرکت ملی نفت ونزوئلا پایبند باشد. بی‌شک این مساله برای هر کشوری دردناک خواهد بود که تصمیمات مهم اقتصادی و سیاسی آنها از سوی متخصصان خارجی گرفته شود. با این وجود، ادامه وضعیت اسفناک کنونی در مقایسه با تن دادن به مشاوره‌های بین‌المللی، رهایی از ایده‌های انقلابی چاوز در عرصه اقتصاد و برون‌رفت از بحران، تنها گزینه‌های پیش‌روی این کشور هستند. انتخابی شاید در ظاهر سخت که در سال‌های آینده با تغییر در سطح زندگی مردم، از تلخی آن کاسته خواهد شد. تجربه دیگر کشورهای آمریکای لاتین نشان داده است، آن زمان که چرخ اقتصاد کشوری روی غلتک بیفتد، دیون صندوق بین‌المللی پول پرداخت خواهد شد و ناظران بین‌المللی به خانه‌های خود باز خواهند گشت. این وضعیت موقتی خواهد بود. به هر صورت ایده‌های انقلابی چاوز در عرصه اقتصاد شکست خورده است و ونزوئلا نیاز دارد تا مدلی را اجرایی کند که در آن ارتباطات با کشورهای همسایه و جامعه جهانی گسترده‌تر باشد.