دفن جاذبه‌های تبریز زیر زوائد بصری/ شهر در محاصره نمادهای نازیبا

خبرگزاری مهر ، گروه استان‌ها – بهنام عبداللهی: «بکش و خوشگلم کن»، خواسته تبریز این نیست، تبریز به خودی خود لبریز از زیبایی‌هایی‌ست که از تاریخ به ارث برده است. از خانه‌هایی که هرکدام راوی یک دوره تاریخی، معماری و زیبایی هستند تا مقبره‌الشعرایی که چهارصد و چند شاعر زیباسخن را در دل خود گنجانده است.

دیگر برخی ساختمان‌ها، بناها، بازارها و... در تبریز، ویژگی ذاتی این شهر به حساب می‌آیند. یعنی نمی‌توان آن‌ها را جدا از تبریز دانست و تبریز را جدا از آن‌ها. یعنی دیگر برای شهروندان تبریزی و مسافران، قابل تصور نیست که مرکز شهر بدون ساختمان ساعت جلوه کند.

همان ویژگی‌های ذاتی هستند که زیبایی‌های تبریز را به عنوان داشته‌های ابدی در مجامع بین‌المللی مطرح کرده و توانستند تبریز را به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی در سال ۲۰۱۸ به ثبت برسانند.

اما به غیر از زیبایی‌های ذاتی تبریز، این‌روزها به اصطلاح زیبایی‌هایی هم به چشم می‌خورد که کاملا «عرضی» هستند. یعنی بودنشان هیچ جنبه از تاریخ و مردمان تبریز را روایت نمی‌کند و همینطور نبودنشان باعث پشیمان شدن هیچ مسافری از سفر به تبریز نمی‌شود.

منظورمان از زیبایی‌های عرضی همان المان‌های شهری، نورپردازی، مجسمه‌ها، حجم‌ها و... هستند که می‌خواهند به زور تبریز را زیباتر کنند اما غافل از اینکه نه زیبایی به این‌چیزها مربوط است و نه تبریز به این زیبایی‌ها نیازمند.

زمان این‌چیزها گذشته است!

داربست‌ها، تابلوها، بنرهای فراوان و... نیز چیزهایی هستند که مانند ابری سیاه جلوی تابش زیبایی خورشید تبریز را گرفته‌اند. به عبارتی دیگر همه‌چیز مهیا شده است برای اینکه تاریخ و زیبایی و معماری یک شهر که عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی را گرفته، پوشیده بماند.

یک شهروند تبریزی که از اوضاع حاضر شاکی است می‌گوید: دیگر آن زمان گذشته است که چه شهروندان و چه مسافران به برخی چیزهای اضافی و برخی حجم‌های رنگارنگ، زیبایی شهری بگویند.

مهرداد نریمانی در گفتگو با خبرنگار مهر ادامه می‌دهد: گاها برای اینکه شهرداری بخواهد بگوید عملکرد خوبی داشته و به فکر زیبایی‌آفرینی در شهر است، برخی حجم‌های اضافه در شهر نصب می‌کند که واقعا اسف‌بار بوده و هیچ زیبایی ندارند.

وی خاطرنشان می‌کند: اکنون وقت آن است که به فکر کارهای عمیق و جدی باشیم. زیبایی‌های موقت بیش‌تر چهره شهر را مخدوش می‌کنند.

فکرهای زیبا کارهای زیبا انجام می‌دهند

این شهروند تبریزی عنوان می‌کند: مثلا میدان ساعت یا دانشسرا که جزو بافت‌های تاریخی شهر به شمار می‌آیند، دائم در جشن‌ها و مراسم‌ها پر می‌شوند از چلچراغ‌های قدیمی یا بنرها و تابلوهایی که در عصر حاضر واقعا جایی ندارند.

وی می‌افزاید: یا مثلا زمانی که از عملکرد شهرداری در نوروز در مقبره‌الشعرا انتقاد می‌شود، فورا هفت‌سینی فلزی در ورودی مقبره‌الشعرا نصب می‌کنند که واقعا نه سنخیتی با هویت آن مکان دارد و نه برای مسافران و شهروندان تازگی.

نریمانی ادامه می‌دهد: اما یک بحث دیگر نیز برمی‌گردد به بی‌توجهی‌ها. مثلا تلفن‌های عمومی که دیگر کاربردی آنچنانی ندارند همچنان در سطح شهر زیاد هستند یا تابلوها و... که هرکدام به نوبت خود بافت یک‌سان شهر را بر هم می‌زنند.

وی در پایان تصریح می‌کند: بنظر می‌آید پشت کارهای اجرایی که در شهر صورت می‌گیرد هنوز فکرهای زیبایی پنهان نیستند که بتوانند کارهای زیبایی انجام بدهند. اگر واقعا سمت و سوی نگاه‌های ما به مباحث زیبایی شهری عمیق باشد، خواهیم دریافت که خیلی چیزهایی که برای آن‌ها هزینه‌های گزافی می‌پردازیم، اضافی هستند.

۲۹دستگاه، قیچی به‌دست شوند !

رئیس سازمان زیباسازی شهرداری تبریز نیز با این شهروند موافق بوده و معتقد است: بسیاری از طرح‌هایی که در شهر به عنوان المان زیبایی به کار برده می‌شوند، نه‌تنها هیچ زیبایی ندارند، بلکه باعث پوشاندن تاریخ و زیبایی‌های اصلی شهر می‌شوند.

رضا خلیلی در گفتگو با خبرنگار مهر می‌گوید: عناصری که امروزه به عنوان مبلمان‌های شهری از آن‌ها یاد می‌شود به نظر من اضافی هستند و شهر نیازمند یک پالایش جدی است.

در بیش‌تر شهرهای بزرگ دنیا تونلی وجود دارد به نام تونل تاسیاست که تمام کابل‌ها و لوله‌های شهر به شکلی مخفی از داخل آن عبور می‌کند و جای چنین چیزی در شهرهای ما واقعا خالی است.وی تاکید می‌کند: علاوه بر این‌ها کانال‌های کولری که در بیرون ساختمان‌ها به چشم می‌خورد، کابل‌های برق، لوله‌های آب پیش از همه‌چیز چشمان یک توریست را به خود جلب می‌کند و این واقعا امتیازی منفی برای شهر با سابقه‌ای چون تبریز است.

رئیس سازمان زیباسازی شهرداری تبریز اعلام می‌کند: زیبایی‌ها که می‌خواهند با اجبار به وسیله برخی تزئینات سطحی ایجاد شوند، به هیچ وجه خوب نیستند و مکتب و معماری اصلی ما را از بین می‌برند و قابل توجه است که در این امر تمامی دستگاه‌ها مسئول هستند.

وی ادامه می‌دهد: در بحث پیرایش نه‌تنها شهرداری، بلکه ۲۹دستگاه که در بحث مدیریت شهری نقش دارند می‌بایست ورود پیدا کرده و به نوبت خود شهر را از زواید بصری خالی کنند. در بیش‌تر شهرهای بزرگ دنیا تونلی وجود دارد به نام تونل تاسیاست که تمام کابل‌ها و لوله‌های شهر به شکلی مخفی از داخل آن عبور می‌کند و جای چنین چیزی در شهرهای ما واقعا خالی است.

و باز زیبایی در سادگی است

خلیلی در بخشی از سخنان خود با لحنی انتقادآمیز عنوان می‌کند: بخش دیگری از این بحث نیز برمی‌گردد به شرکت‌هایی که مبلمان شهری را تولید می‌کنند. برای مثال همان عناصری که در بافت تاریخی تبریز می‌سازند و به کار می‌برند، در بخش‌های دیگر تبریز و حتی در سایر شهرهای ایران هم می‌توان دید و این واقعا ضعف بزرگی است.

وی اضافه می‌کند: بر اساس مصوبه‌ای، ۷ شهر ایران به عنوان شهرهای تاریخی و هویت‌مند شناخته می‌شوند و تبریز نیز یکی از آن‌هاست که ضرورت دارد در بافت تاریخی چنین شهرهایی با عناصر مدرن یا چیزهایی مشابه مواجه نشویم.

وی همچنین اظهار می‌دارد: باید عناصر و مبلمان‌هایی که در نقاط مختلف تبریز به کار می‌روند، بیانگر هویت تبریز باشند و همینطور این مسئله باید در سایر شهرهای دارای هویت تاریخی  مد نظر قرار بگیرد.

رئیس سازمان زیباسازی شهرداری تبریز با تاکید بر اینکه زیبایی در سادگی است، می‌افزاید: سادگی یک زیبایی مطلق است که هرگز از مد نمی‌افتد و همیشه محبوبیت خود را در بین مردم دارد.

بیماران عصبی هفته‌ای ۲ساعت در بازار تبریز پیاده‌روی کنند

وی ادامه می‌دهد: الان چشم و روح انسان‌ها در قرن ۲۱ دنبال آرامش می‌گردد و از لحاظ روانشناسی المان‌ها و زواید بصری که در شهر وجود دارند، در ارتباط مستقیم با روح و روان شهروندان هستند. مثلا نورپردازی‌های اضافی که در شهر دیده می‌شود باعث آشفتگی روح ما می‌شود در حالی که به این موضوع زیاد توجه نمی‌کنیم.

وی ضمن اشاره به اینکه بافت تاریخی تبریز از جمله بازار سرپوشیده سرشار از آرامش است، می‌گوید: الان برخی از دکترها برای سالمندان یا بیمارانی که از درد اعصاب رنج می‌برند تجویز می‌کنند که هر هفته دوساعت در بازار تبریز پیاده‌روی کنند چرا که احساس آرامشی عمیق به انسان دست می‌دهد.

خلیلی در پایان تشریح می‌کند: ما زمانی بررسی کردیم و دیدیم که در میدان ساعت ۲۹ صندوق صدقات وجود دارد و این در کنار تابلوهای زیاد و علائم فراوان و نورپردازی‌های نابجا واقعا چیزهایی هستند که زیبایی اصلی و معماری و تاریخ ساختمان ساعت را می‌پوشانند و هرچه سریع‌تر و پیش از تبریز ۲۰۱۸ باید فکری اساسی به حال این اوضاع کرد.

حتما شنیده‌اید که می‌گویند طرف می‌خواست ابرو را درست کند و زد چشم را درآورد، داستان این‌روزهای تبریز همین است. وقتی پشت اقدامات اجرایی برنامه‌ریزی‌هایی عمیق و طولانی‌مدت نباشد، نتیجه زحمت و هزینه فراوان نه‌تنها نازیبایی و زواید بصری، بلکه پوشاندن تاریخ و زیبایی اصلی شهر می‌شود.

از تبریز انتظارات دیگری دارند

اما موضوع دیگر، مربوط است به عدم داشتن برنامه مناسب در مدیریت فضاهای شهری. اکنون در تبریز و طبیعتا در کلانشهرهای ایران مسابقه بنر و پوستر راه افتاده است. پوسترهایی در ابعاد بزرگ که با داربست‌هایی در اندازه‌هایی مشابه، بخشی چشم‌گیری از هسته‌های شهر را به خود اختصاص می‌دهند و کارکرد آن‌ها دقیقا مانند ابرهایی سیاهی است که خورشید را پشت خود پنهان نگه می‌دارند.

دیگر آن زمان باید گذشته باشد که به مناسبت یک عید یا اتفاق خوب، درست چهارراه وسط شهر را با لامپ‌ها و چراغ‌هایی که از دهه‌های گذشته به یادگار مانده تزئین کنیم و به زیبایی‌هایی که به اطراف خود می‌پراکنند دلمان را خوش.

گردشگرانی که با ذهنیت پایتخت گردشگری جهان اسلام به تبریز سفر می‌کنند، قطعا در شهر خود نیز می‌توانستند فلزاتی خوش‌رنگی که در نقاط مختلف شهر نصب شده‌اند را ببیند و احساس بدی داشته باشند. یا می‌توانستند بهتر از نورپردازی ما را به گردن درختان خود آویزان کنند.

از تبریز انتظارات عمیقی می‌رود. اما در موضوع پیرایش وضع نابسامان زواید بصری، خود شهروندان نیز تاثیر کمی ندارند. اینکه یک شهروند بدون در نظر گرفتن سبک و معماری یک مکان تاریخی مغازه‌اش را به مدرن‌ترین و نامنظم‌ترین شکل ممکن چراغانی کرده و انواع و اقسام برچسب‌ها و تابلوها را نصب می‌کند، بیش از پیش دستگاه‌هایی مثل شهرداری را از خلق زواید بصری راضی نگه می‌دارد.

[p]عکس‌ها از: بهنام عبداللهی