دست‌ِ خالی تالاب‌ها از آب؛ اینجا کویر می‌کارند و غبار درو می‌کنند

خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها: مرگ تالاب‌های ایران نگرانی‌های زیادی را در ابعاد مختلف به وجود آورده است، در حال حاضر باوجود هجوم هرساله ریزگردهای عربی بخشی از روزهای سال آلوده است، حال تصور کنید با ظهور کانون‌های جدید گردوغبار داخلی چه بر سر آب‌وهوای کشورمان خواهد آمد.

فعالان محیط‌زیست در این زمینه می‌گویند که خشک شدن هر تالاب به مرگ اقتصادی منطقه ختم خواهد شد به‌طوری‌که استمرار وضعیت کنونی تالاب‌های ایران و از میان رفتن این عرصه‌های طبیعی نتیجه‌ای جز تولد کانون‌های جدید ریزگردها ندارد.

مشکل تالاب‌ها محدود به یک استان کشور نیست، از تالاب‌های لرستان و همدان در مرکز و غرب ایران گرفته تا تالاب‌های تهران و مرکزی، تالاب‌های شمال کشور، تالاب هامون و هورالعظیم هرکدام مشکلات مشابهی دارند که استمرار بی‌توجهی به این معضل موجب خسارات زیادی شده است.

معصومه ابتکار رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشورمان با اشاره به وجود ۲۰۰ تالاب مهم در کشور یادآوری کرد: هر هکتار تالاب ۲۰۰ برابر یک زمین کشاورزی ارزش اقتصادی دارد.

وی با ابراز نگرانی از وضعیت برخی تالاب‌های کشورمان معتقد است که تصویب قانون حفاظت تالاب‌های ایران از مهم‌ترین اقدامات دولت در راستای حفظ محیط‌زیست بوده است.

خطر ریزگردها بیخ گوش پایتخت

تالاب بند علی‌خان در استان تهران واقع شده است و با اردک، غاز و چنگرهایش هنوز می‌تواند فرصتی برای تجربه تماشای پرندگان باشد. این تالاب در ۳۵ کیلومتری جنوب شهرستان ورامین واقع‌شده که آلودگی آب و شکار بی‌رویه پرندگان روی آبزی در این منطقه حفاظت شده نگرانی دوستداران محیط‌زیست را به همراه داشته است.

فرماندار ورامین به وضعیت تالاب بند علیخان اشاره کرد و گفت: از اولین روزهای حضورم در ورامین، با موضوع تالاب «بندعلیخان» مواجه شدم، این تالاب ساخته دست بشر نیست و اگر میلیاردها تومان هزینه کنیم، نمی‌توانیم نیمی از آن را بسازیم، تالاب یک اکوسیستم است و ۲۵ هزار هکتار مساحت دارد.

وی ادامه داد: در بدو ورود به ورامین، دست‌به‌کار شدیم و یک بیل مکانیکی را بردیم و آبی را که به قسمت دیگری می‌رفت، به تالاب هدایت کردیم، با تعداد زیادی از مسئولان صحبت کردم و حساسیت این تالاب را متذکر شدم،  خطر تخریب تالاب بسیاری جدی است و در حد شهرستان و استان تهران نیست که به این موضوع رسیدگی کنیم، بلکه باید در سطح ملی موضوع حل شود و باید به داد تالاب برسیم.

یوسفی اضافه کرد: این تالاب میلیاردها تومان می‌ارزد و باید چاره‌ای برای آن بیندیشیم، و اگر این تالاب خشک شود تهران با بحران مواجه می‌شود، از شهروندان تهرانی می‌خواهم روزی یک لیتر کمتر آب مصرف کنند و این یک لیتر را در تالاب سرریز کنیم و اگر به فکر بندعلیخان نباشیم باید منتظر ریزگردها باشیم.

خشکی تالاب گاوخونی و معضل امنیتی

تالاب گاوخونی در استان اصفهان هم وضع مشابهی دارد، به گفته فعالان محیط‌زیست بیش از یک دهه است  این تالاب قطره آبی از زاینده‌رود را بر تن خود حس نکرده است و اگر آبی در طول این مدت وارد تالاب گاوخونی شده است فقط شامل ذهاب و پساب بوده و حق‌آبه این تالاب به فراموشی سپرده‌شده است.

خشکی تالاب گاوخونی آرام‌آرام به یک معضل امنیتی در استان به‌خصوص شرق اصفهان تبدیل‌شده استمدیر طرح‌های ساماندهی، حفاظت و بهره‌برداری زاینده‌رود معتقد است که خشکی این رودخانه و تالاب گاوخونی آرام‌آرام به یک معضل امنیتی در استان به‌خصوص شرق اصفهان تبدیل‌شده است.

اسفندیار امینی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار داشت:‌ دامنه و پیامدهای خشکی زاینده‌رود و تالاب گاوخونی از منظر محیط‌زیست به بخش‌های دیگر جامعه مانند فضای شهری و سبز نیز سرایت کرده و این روند ادامه خواهد داشت.

نگرانی‌ها در مورد میانکاله ادامه دارد

در استان گلستان نیز میانکاله با مشکلات مشابهی دست در گریبان است. جزیره میانکاله از شمال از سوی دریای مازندران به طول ۶۵ کیلومتر (از غرب به شرق) از جنوب و شرق از سوی تالاب و خلیج میانکاله و از غرب از سوی بندر امیرآباد بهشهر احاطه‌شده است.

حکایت «گری بلمک» کمی آن‌طرف در بیشه دالان دوباره تکرار می‌شود، بیشه دالان هم جای کشت کشاورزی شده، جایی که میزبان پرندگان مهاجر و بومی بود و برای گذران روزگارشان پناهگاهی یافته بودند اما حالا سال‌هاست که بخشی از تالاب به تصرف اراضی کشاورزی درآمده است.

اینجا فرقی نمی‌کند، «گری بلمک» باشی با لقب بزرگ‌ترین تالاب لرستان، یا «بیشه دالان» با پسوند مأمن حیات‌وحش بروجرد، هرچه که باشی دست‌هایی به همت نابودی‌ات از آستین بیرون می‌آید، یکجا می‌شوی مزرعه و جایی دیگر محل پرورش ماهی و زمین کشاورزی، مهم آن است که دیگر خودت نیستی، خالی می‌شوی، از آب، از حیات، از پناهگاه بودن و دیگر تالاب نیستی.

تالاب‌های استان لرستان ازجمله تالاب‌های یازده‌گانه معروف پل‌دختر بر روی آهک‌های خردشده لنداسلاید سیمره قرار دارند که حدود ۱۰ تا ۱۱ هزار سال پیش ایجادشده‌اند، تالاب‌هایی ۱۱ هزارساله‌ای که این روزها در معرض انقراض قرارگرفته‌اند.

شناسایی عوامل تهدیدکننده تالاب‌های لرستان

الهام برنا معاون نظارت و پایش محیط‌زیست لرستان در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به وضعیت تالاب‌های لرستان اظهار داشت: اداره کل محیط‌زیست لرستان در دو بخش معاونت فنی و همچنین معاونت نظارت و پایش امور تالاب‌های لرستان را پیگیری می‌کند.

وی با اشاره به پیگیری‌های معاونت نظارت و پایش محیط‌زیست لرستان در رابطه با تالاب‌های لرستان عنوان کرد: در این حوزه محیط‌زیست آب تالاب‌های ۱۱ گانه پلدختر، «بیشه دالان» و «تنور در» را ازنظر کیفی و کمی از سال ۹۴ تا امسال موردبررسی قرار داده است.

معاون نظارت و پایش محیط‌زیست لرستان با تأکید بر اینکه این اقدام برای اولین بار در استان صورت گرفته است ادامه داد: برای اولین بار کیفیت و کمیت آب تالاب‌های استان از سوی معاونت نظارت و پایش مورد پایش و بررسی قرار گرفت.

برنا بابیان اینکه این اقدام باهدف شناسایی منابع آلاینده و تهدید تالاب‌ها از سوی محیط‌زیست صورت گرفت ادامه داد: هم‌اکنون به فکر رفع عوامل تهدیدکننده تالاب‌های استان هستیم.

نگاه «بهره بردارانه» به تالاب‌ها

وی بابیان اینکه تالاب‌ها سالانه پذیرای پرندگان آبزی، کنار آبزی و همچنین پرندگان مهاجر هستند ادامه داد: استان لرستان نیز در کریدور پروازی شمال به جنوب پرندگان مهاجر است و سالانه سرشماری این پرندگان از سوی محیط‌زیست صورت می‌گیرد.

تالاب «بیشه دالان»، تالاب‌های پلدختر و «تنور در» در سال‌های گذشته به دلیل «دید بهره بردارانه» خسارت‌های فراوانی دیدندمعاون نظارت و پایش محیط‌زیست لرستان بابیان اینکه بر اساس سرشماری‌های صورت گرفته گونه‌های نادر پرندگان مهاجر را شناسایی و ثبت کردیم گفت: با توجه به مشکلاتی که درزمینهٔ شیوع بیماری آنفلوانزای پرندگان وجود داشت محیط‌زیست با همکاری سایر دستگاه‌ها به‌شدت اقدام به گشت و پایش تالاب‌ها برای جلوگیری از ابتلای پرندگان به این بیماری کرد.

برنا بابیان اینکه با تأکید بر اینکه تالاب‌ها ارزش اکولوژیکی بسیار بالایی دارند گفت: تالاب «بیشه دالان»، تالاب‌های پلدختر و «تنور در» در سال‌های گذشته به دلیل «دید بهره بردارانه» خسارت‌های فراوانی دیدند.

وی بابیان اینکه درگذشته بخش عمده‌ای از تالاب «تنور در» متأسفانه به شیلات واگذارشده است گفت: متأسفانه این راه غلط که البته در تمام دنیا وجود داشته طی شده و سپس به فکر احیای تالاب‌ها افتاده‌اند.

تالاب‌هایی که خشکانده شدند

معاون نظارت و پایش اداره کل محیط‌زیست لرستان با اشاره به تبدیل‌شدن تالاب «بیشه دالان» و همچنین «گری بلمک» به اراضی کشاورزی بیان داشت: متأسفانه بخش‌هایی از این تالاب‌ها برای تبدیل‌شدن به اراضی کشاورزی خشکانده شده‌اند.

برنا بابیان اینکه طی دو سال گذشته که بارش‌های خوبی داشتیم و تالاب‌ها به‌صورت طبیعی پر می‌شدند گفت: زمین تالاب به‌هیچ‌عنوان بهره‌وری لازم را برای تبدیل به اراضی کشاورزی ندارد و کسانی که این تالاب‌ها را تملک و به زمین کشاورزی تبدیل کرده‌اند اقرار می‌کنند که کشاورزی در زمین تالاب هیچ بازده ای ندارد.

وی در ادامه سخنان خود با اشاره به احیای تالاب‌های استان به‌خصوص تالاب‌های پلدختر بیان داشت: در این رابطه اقداماتی با کمک اهالی بومی منطقه در دستور کار قرارگرفته است.

معاون نظارت و پایش محیط‌زیست لرستان بابیان اینکه اهالی منطقه برای احیای این تالاب‌ها پیش‌قدم شده‌اند که امیدواریم به‌زودی شاهد احیای آن‌ها باشیم گفت: امیدواریم نتیجه کار و نفع این اقدامات به‌گونه‌ای باشد که منفعت بومیان منطقه بسیار بیشتر از این باشد که تالاب‌ها را به زمین کشاورزی تبدیل کند.

تالاب‌هایی که نتوانستند به رونق گردشگری کمک کنند

برنا با تأکید بر اینکه آثار تخریب‌ها در تالاب‌ها تمام منطقه و استان را تحت تأثیر قرار می‌دهند گفت: تالاب‌ها حالت تعدیل‌کننده در آب‌وهوا دارند و هرجایی که تالابی وجود دارد دمای منطقه چندین درجه با سایر نقاط هم‌عرض آن متفاوت است.

وی با تأکید بر اینکه تالاب‌ها در تعدیل آب‌وهوا بسیار مؤثر هستند گفت: همچنین زمانی که تالاب‌ها خشک‌شده و به زمین کشاورزی و کاربری مشابه تبدیل می‌شوند سطح آب‌های زیرزمینی یا پایین می‌آید و یا اینکه خشک می‌شوند.

معاون نظارت و پایش محیط‌زیست لرستان با اشاره به نقش تالاب‌ها در رونق گردشگری بیان داشت: تالاب‌ها می‌توانند شغل‌های پایدار و درآمدزایی در حوزه گردشگری ایجاد کنند و موجب جذب توریست‌های داخلی و خارجی به استان می‌شوند و آثار تفریحی تالاب‌ها و آرامشی که در جوار این اکوسیستم‌ها وجود دارد می‌تواند در رونق حوزه گردشگری استان بسیار تأثیرگذار باشند.

برنا با اشاره به ایجاد تنوع زیستی گیاهی و جانوری در اطراف تالاب‌ها گفت: وجود این تالاب‌ها موجب ایجاد تنوع زیستی در استان می‌شود.