همایشی برای ندیدن تاریخ سیاسی مردم!/ اکتفا به ذکر متفکران غرب زده

به گزارش خبرگزاری مهر، روز گذشته همایشی با عنوان «نقد آراء و نظریه صاحب نظران پیرامون مناسبات دولت و مردم در تاریخ ایران» در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد. پیرو این همایش، داود مهدوی زادگان طی یادداشتی در کانال شخصی خود این همایش را مورد نقادی قرار داده است که در ادامه می خوانید؛

فلسفه وجودی همایش های علمی برای دیدن و فهمیدن است ولی گاهی این فلسفه وجودی کاملاً تغییر ماهیت داده به همایشی برای ندیدن و نفهمیدن تبدیل می شود؛ یعنی شاهد همایشی فرمایشی، جانبدارانه و همسو با جریان گفتمانی و سیاسی خاص، تحکّم آمیز، متکی به روایت های خود بنیاد و بعضاً توأم با خشم و نفرت است و در یک کلام، همایشی به غایت ایدئولوژیک. هر یک از این اوصاف، حجابی برای دیدن و فهمیدن است.

یکشنبه سوم اردیبهشت به همت پژوهشکده تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، همایشی ملی با عنوان «نقد آراء و نظریه صاحب نظران پیرامون مناسبات دولت و مردم در تاریخ ایران» بر گزار شد. وقتی عنوان همایش را خواندم، خیلی مشتاق دیدن و فهمیدن تاریخ سیاسی ایران از طریق این همایش شدم ولی با خواندن فهرست سخنرانی های چهار نشست همایش، یک سویه و جهت دار بودن آن را احساس کردم.

وقتی فارابی و خواجه نظام الملک و خواجه نصیر متفکر سنتی خوانده شوند (نشست دوم) با دسته بندی منبعث ازگفتمان خود بنیاد سنت و تجدد روبرو می شوید و وقتی مشاهده می کنید که در بررسی متفکران عصر مشروطه تنها به ذکر متفکران مدرن بسنده شده است و هیچ اعتنایی به متفکران مشروعه خواه نمی شود (نشست سوم)، یکسو نگری و حتی اختصاص همایش به یاد کردی از استاد را برداشت می کنید و الا چرا نباید از مثلاً مرحوم دکتر عنایت یاد شود و وقتی نام شیخ ابراهیم زنجانی – همان شیخ فریب خورده ای که حکم اعدام شیخ شهید آیت الله فضل الله نوری را صادر کرد – را به عنوان متفکر مدرن در فهرست موضوعات دیدم، به یاد آوردم که چندی پیش در جلسه ای گفته شد باید به جای اندیشه سیاسی نایینی از اندیشه شیخ ابراهیم زنجانی یاد کنیم و این ذهنیت فرمایشی بودن کار را تولید می کند.

با این حال، سعی کردم این ذهنیت را از خود دور ساخته به قصد استفاده علمی در همایش شرکت کنم. بگذریم که نیمی از برنامه همایش خارج از موضوع (نقد آراء و نظریه صاحب نظران) بود و اساساً ارتباط چنین موضوعی با پژوهشکده تاریخ و دلایل عدم همکاری با پژوهشکده نظریه پردازی سیاسی را نفهمیدم. 

عنوان نشست اول (مباحث نظری) گویای آن بود که عهده دار بیان مبانی ایدئولوژیک همایش است، زیرا سخنرانان آن از میان افرادی انتخاب شده بود که به غایت ایدئولوژیک می اندیشند. البته یک نفرشان با درجه کمتر و یک نفر دیگرشان که تقریباً جزء سخنرانان ثابت نشست هایی از این دست در پژوهشگاه شده است. پرداختن به مطالب این سه سخنران را به مجال دیگر وا می نهم و همین جا آمادگی خود را برای مناظره علمی با هر یک از آنان اعلام می دارم. اما به طور کلی مخاطب از مجموع این سه سخنرانی می آموزد که چگونه می توان تاریخ مناسبات دولت و مردم و اندیشمندان سیاسی خود را نبینی و نفهمی و فقط به همان متفکران غرب زده و غرب گرایی که روزگاری نظریه پرداز مشروطه بودند و روزگار دیگر نظریه پرداز دولت مطلقه پهلوی، بسنده کنی و هم آنها را هم منجی آینده سیاسی ایران بدانی!

صورت پردازی ها و روایت های خود بنیاد و بعضا متکی به شخصیت های داستانی وپارادوکسیکال و جعل شناسنامه فرهنگی و ارزیابی های بی پایه و اساس نسبت به ادیان وحیانی و مذهب حقه امامیه و ساحت علمای دین، بخشی از بیانات بظاهر علمی سخنرانان نشست اول همایش بود.

به هر روی، می دانم که مطالب گفته شده در این نشست لزوماً سخن اولیاء محترم همایش نیست ولی امید است که اگر بناست چنین همایشی ادامه پیدا کند؛ برنامه آن در چار چوب وسعت نظر علمی ودغدغه های غیر ایدئولوژیک و کار مشترک تنظیم و برگزار شود.