نخستین مناظره زنده جمعه برگزار می شود/ تاریخچه مناظره های تلویزیونی نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری

روز گذشته و چند ساعت بعد از اعلام اینکه مناظره‌های نامزدهای دوازدهمین دوره ریاست‌جمهوری به صورت زنده پخش خواهد شد، رئیس کمیسیون تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری خبر داد نخستین مناظره زنده انتخابات ریاست‌جمهوری عصر جمعه همین هفته، یعنی هشتم اردیبهشت برگزار خواهد شد. به گزارش ایرنا، احسان قاضی‌زاده هاشمی گفت این مناظره به مدت سه ‌ساعت با حضور شش نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار می‌شود و از شبکه یک و شبکه خبر تلویزیون و همچنین رادیو پخش خواهد شد. او گفت این مناظره به صورت دو به دو نخواهد بود.
بعد از اعلام رسمی اسامی نامزدهای این دوره، از انتخابات ریاست‌جمهوری از سوی شورای نگهبان، انتشار این خبر که مناظره‌های نامزدها به صورت زنده نبوده و ضبط شده پخش خواهد شد، مهم‌ترین اتفاق این چند روز بود. روز پنجشنبه، سید‌سلمان سامانی، سخنگوی وزارت کشور اعلام کرد در دومین جلسه کمیسیون بررسی تبلیغات دوازدهمین دوره ریاست‌جمهوری، اعضا تصمیم گرفتند این مناظره‌ها ابتدا در استودیوهای سازمان صداوسیما ضبط و سپس از شبکه‌های تلویزیونی پخش شود. کمیسیونی که در آن وزیر کشور، دادستان کل کشور، رئيس‌ سازمان صداوسیما، دبیر ستاد انتخابات کشور، نماینده شورای نظارت بر صداوسیما و نماینده شورای نگهبان حضور داشتند.
خبری که با واکنش نامزدها نیز روبه‌رو شد. محمدباقر قالیباف ضمن اعتراض به ظرفیت‌های منحصر‌به‌فرد مناظره‌های زنده و افزایش میزان مشارکت مردم اشاره کرد و ابراهیم رئیسی هم گفت که مناظره‌ها را نه به صورت ضبط‌شده، بلکه به صورت زنده لازم می‌دانیم. حسن روحانی نیز در پیامی در توییتر با درج هشتک مناظره_ زنده نوشت: «ارزش انتخابات به انتخاب آزادانه و آگاهانه است. من حامی آزادترین شیوه‌ها هستم». وزیر کشور هم روز شنبه اعلام کرد که پس از اعلام این مصوبه، رئیس‌جمهور نخستین‌ کسی بوده که به آن معترض شده و دو بار در تماس مستقیم با او اعتراض خود را به این تصمیم ابراز کرده است.
آیت‌الله موحدی‌کرمانی در نماز جمعه تهران نیز گفت: «به نظر من مناظرات انتخاباتی حتما باید به صورت زنده برگزار شود؛ چون یکی از راه‌های افزایش بصیرت مردم برگزاری مناظرات به صورت زنده است. عزت‌الله ضرغامی، رئيس اسبق صداوسیما هم که مناظره‌های جنجالی سال ٨٨ و ٩٢ در زمان او اتفاق افتاد، به تأثیرگذاری زنده‌بودن این مناظره‌ها اشاره کرد و در کانال تلگرامی خود نوشت: «مناظره‌های زنده در سال ٩٢، از دلایل اصلی بُرد جناب آقای روحانی بود. به نظر من هنوز مزیت نسبی ایشان در این حوزه برقرار است. ایشان قدرت بیان بالایی دارند و به آمار و ارقام هم مسلط‌‌اند».این اعتراض‌ها باعث شد، شنبه‌شب کمیسیون تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری دوباره تشکیل جلسه دهد و نظر خود را تغییر دهد. ساعت ٢٢ شنبه بود که سخنگوی وزارت کشور خبر داد مناظرات نامزدهای دوازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری با درنظرگرفتن شرایطی، به ‌صورت زنده پخش خواهد شد.
سامانی گفت: «با توجه به اینکه مطالبه ملت ایران و افکار عمومی این بود که کمیسیون در تصمیم خود بازنگری کند و این یک خواست عمومی و همچنین مطالبه نامزدهای انتخابات بود، با بررسی‌هایی که توسط دوستان در دادستانی، صداوسیما و اعضای کمیسیون تبلیغات انتخاباتی انجام شد، سعی کردیم روش‌هایی پیش‌بینی کنیم که از آن دغدغه‌ها در برنامه‌های زنده پیشگیری شود و کمیسیون به صورت اجماعی مصوب کرد که مناظره‌های نامزدها به صورت زنده برگزار شود». او همچنین خبر داد: «شرایط این مناظره‌ها نیز در دستورالعمل‌هایی که از سوی کمیسیون تبلیغات انتخابات تعیین می‌شود، مشخص خواهد شد».
تجربه مناظره‌های پیشین
تاریخچه مناظره بین نامزدها به انتخابات هفتمین دوره ریاست‌جمهوری در سال ٧٦ برمی‌گردد. در آن سال علی‌اکبر ناطق‌نوری، سیدمحمد خاتمی، محمد محمدی‌ری‌شهری و مرحوم رضا زواره‌ای کاندیدای پست ریاست‌جمهوری بودند که مناظره بین آنها به صورت ضبط‌شده و البته بدون جنجال خاصی صورت گرفت.
در انتخابات سال ٨٠ که ١٠ نفر کاندیدای نهایی برای دور هشتم ریاست‌جمهوری بودند و همچنین دور نهم در سال ٨٤، مناظره‌ای بین نامزدها انجام نشد و آنها به صورت جداگانه و پخش فیلم‌های تبلیغی به معرفی خود پرداختند.
اما در سال ٨٨ و برای انتخابات دهمین دوره، دوباره مناظره‌ها آن هم به صورت زنده و دو‌نفره به کنداکتور صداوسیما اضافه شد و البته، هم دیدنی شد و هم جنجالی. همان مناظره‌هایی که محمود احمدی‌نژاد رودرروی میرحسین موسوی نشست و «بگم بگم» کرد. او حتی تصویر همسر موسوی را نشان داد و با نام‌بردن از مرحوم هاشمی‌رفسنجانی و ناطق‌نوری ادعاهایی را نسبت به آنان مطرح کرد. رفتاری که به کلی فضای انتخاباتی را تحت‌الشعاع قرار داد.
چهار سال بعد و برای یازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری، دوباره مناظره‌ها به صورت زنده برگزار شد و این بار «حسن روحانی» که اعتدالیون و اصلاح‌طلبان را پشت سر خود داشت به همراه «محمدباقر قالیباف» شهردار تهران که یکی از نامزدهای اصولگرایان بود، دوئل بزرگ این مناظره را انجام دادند؛ دوئلی که در نهایت حسن روحانی را پیروز انتخابات کرد. او در این مناظره‌ها خطاب به قالیباف جمله معروف خود یعنی: «من سرهنگ نیستم. حقوق‌دان هستم» را گفت و داستان مواجهه «گازانبری» قالیباف با دانشجویان در سال ٨٢ را به او یادآور شد.
البته نخ داستان را خود قالیباف به دست روحانی داد، آنجا که از وقایع خوابگاه طرشت علامه گفت: «در سال ٨٢ که فرمانده نیروی انتظامی بودم و شما دبیر شورای‌عالی امنیت ملی بودید، در سالگرد حمله به کوی دانشگاه، هر سال برنامه می‌گرفتند، یک جلسه من گفتم اجازه بدهید دفتر تحکیم وحدت مراسم را بگیرد. شما اشاره به این می‌کردید که «بابا دنبال دردسر هستی ول کن چه مجوزی». این اصرار من بود که اجازه بدهیم دانشجو حرفش را بزند؛ ولی در چارچوب قانون.» شهردار آن زمان و اکنون تهران، ادامه داد: «در شورای امنیت کشور هم در سال ٨٢ جلسه‌ای برگزار شد، من معتقد بودم پشت حوادث سال ٨٢ حوادثی که در کوی دانشگاه یا خوابگاه طرشت علامه اتفاق افتاد، نیروی انتظامی تمام‌قد جلوی لباسي‌شخصی‌ها افتاد و اجازه ندادیم حوادث ٧٨ رخ بدهد. می‌گفتم پشت حوادث دانشجویان نیستند. در جلسه اصرار کردم اگر دانشگاه اشکال دارد، به نیروی انتظامی اجازه ورود بدهید. من با اصرار این مجوز را گرفتم. به خاطر اینکه معتقد بودم سیاسیون پشت این ماجرا هستند نه دانشجویان».
همین حرف‌های قالیباف بود که باعث شد حسن روحانی که در سال ٨٢ دبیری شورای‌عالی امنیت ملی را بر عهده داشت، خطاب به او بگوید: «آقای قالیباف دلم نمی‌خواست بگويم. آنجا بحث این بود؛ شما می‌گفتید دانشجویان بیایند، ما برنامه گازانبری داریم. ما می‌گفتیم راه این است که مجوز بدهیم و دستگیر کنیم. من راجع به چند کلانتری به شما گزارش دادم. شما چه گفتید؟ نمی‌خواهم بازگو کنم. گفتید کل آدم‌های سالم من این تعداد است. برنگردید به بحث‌های آن زمان، این سینه من پر است از مسائل فراوان. حرف برای گفتن زیاد داریم. بگذارید رقابتمان سالم و درست باشد...».
همین جدال‌ها باعث شد که این بار از سوی مقامات مسئول روی خوشی به مناظره‌های زنده نشان داده نشود تا شاید بتوان در مناظره ضبط‌شده زهر حرف‌های طرفین را گرفت. اما فشار افکارعمومی باعث شد کمیسیون تصمیم خود را عوض کند و به مناظره‌های زنده تن دهد. اما همچنان نگرانی مسئولان در این باره وجود دارد، شنبه‌شب بود که دادستان کل کشور در شبکه یک تلویزیون اعلام کرد: «با توجه به اینکه خاطرات خوبی از برخی مناظرات که به صورت زنده پخش می‌شد وجود نداشت و برخوردهایی که در آن‌جا صورت گرفت، التهاب در جامعه به وجود آورد و نگرانی بود که اتفاقی بیفتد که اخلاق انتخاباتی مخدوش شود و یا مطالبی عنوان شود که مغایر با برخی مسائل امنیتی باشد؛ لذا با اکثریت آرا مقرر شد که مناظره‌ها به صورت ضبط‌شده پخش شود؛ اما وقتی خبر آن منتشر شد، دیدیم با یک مطالبه عمومی مواجه شدیم و افکار عمومی به شدت به دنبال پخش زنده هستند». حجت‌الاسلام منتظری این را هم گفت که: «البته نگرانی همچنان بوده و هست و مقرر شد راهکاری پیش‌بینی شود که در اجراي مسائلی که لازم است برای کاندیداها مطرح شود و قطعا کاندیداها دغدغه‌هایی که اعضای کمیسیون دارند مرتفع خواهند کرد و در کمیسیون جواب مثبت به خواسته مردم داده شد».حالا باید منتظر نشست و دید سه مناظره زنده که قرار است در سه جمعه پیش‌رو برگزار شود چقدر جنجالی و داغ خواهد بود. مناظره‌هایی که با توجه به اینکه این بار نیز حسن روحانی و محمدباقر قالیباف همچنان در میان نامزدهای نهایی برای ریاست جمهوری دولت دوازدهم حضور دارند، می‌تواند جذاب باشد و رئيس‌جمهوری بعدی ایران را مشخص کند.