ابهام در سرنوشت حفاظت شیروان دره/نامزد ثبت ملی مطالعه جامع ندارد

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- ونوس بهنود: شیروان دره در نزدیکی شهر لاهرود و ۲۰ کیلومتری مشگین شهر واقع شده و دو هزار و ۲۰۰ متر ارتفاع و ۷۵ کیلومتر مربع مساحت دارد.

این منطقه بخشی از دامنه‌های کوه سبلان با دره‌های عمیق است که در طول قرن‌ها علاوه بر اینکه به لحاظ زیست‌محیطی حائز اهمیت بوده، افسانه‌های مختلفی پیرامون آن شکل گرفته است.

شیروان دره از قسمت جنوب به دامنه شمالی سبلان (هرم)، از شرق به جاده لاهرود - شابیل، از غرب به هوشنگ میدانی و از شمال به زمین‌های روستای قلچقلو منتهی می‌شود.

زندگی دائمی وحوش متعددی چون کل، بز، قوچ، میش ارمنی، خرگوش، کبک دری، فاخته، خوک، روباه، گرگ، خرس قهوه‌ای، کبک، قمری و تعدادی پرندگان مهاجر موجب شده این منطقه یکی از زیستگاه‌های ممتاز محسوب شود.

در سال‌های اخیر پیشنهادات متعددی از جمله تبدیل این منطقه به اثر طبیعی ملی و ژئوپارک مطرح شده که بررسی خبرگزاری مهر نشان می‌دهد تاکنون فرجامی برای این پیشنهادات نمی‌توان قائل شد و این در حالی است که دست‌خوردگی این منطقه رو به افزایش است.

درخواست دوساله ثبت اثر طبیعی ملی پادرهواست

تنوع زیستی  جانوری و گیاهی در این منطقه موجب شد در سال ۹۴ تبدیل شیروان دره به اثر طبیعی ملی یا پناهگاه حیات‌وحش از سوی مدیرکل وقت محیط‌زیست استان مطرح شود.

این پیشنهاد در نوع خود تازگی داشت و نشان می‌داد پیش از آن هیچ اقدام جامعی برای حفاظت از شیروان دره صورت نگرفته و صرفاً عکاسان، خبرنگاران و مستندسازان نسبت به معرفی زیبایی‌های این منطقه اقدام کرده‌اند.

بااین‌وجود این پیشنهاد با گذشت دو سال راه به جایی نبرده و به نظر می‌رسد اقدامات صورت گرفته در سال گذشته به دلیل عدم پاسخگویی به استعلامات بی‌نتیجه مانده است.

بطوریکه با پیگیری خبرگزاری مهر از سازمان حفاظت از محیط‌زیست کشور مشخص شد، دو دستگاه صنعت و معدن استان و منابع طبیعی استان تاکنون به استعلامات تبدیل این منطقه پاسخ نگفته‌اند.

مسئول واحد طبیعت‌گردی سازمان حفاظت از محیط‌زیست به خبرنگار مهر گفت: سال گذشته اقداماتی برای تبدیل منطقه به اثر طبیعی ملی مطرح شده اما به دلیل اینکه در روند تحقق این مهم ادارات دیگر نیز باید نظرات خود را مطرح کنند، تاکنون درخواست به نتیجه نرسیده است.

ایمان هادی تصریح کرد: تاکنون ادارات منابع طبیعی و صنعت و معدن اردبیل نظرات خود را در این خصوص عنوان نکرده‌اند و به همین دلیل موضوع ثبت به عنوان اثر طبیعی ملی نامشخص است.

در وضعیت فعلی تبدیل شیروان دره به اثر طبیعی ملی نامشخص است و لازم است پرونده درخواستی تکمیل شودوی تأکید کرد: به دلیل اینکه قله سبلان از ارتفاع سه هزار و ۶۰۰متری خود اثر طبیعی ملی است و شیروان دره در دامنه کوه واقع شده می‌توان از مطالعات سبلان برای بررسی منطقه استفاده کرد.

هادی اضافه کرد: بااین‌وجود در وضعیت فعلی تبدیل شیروان دره به اثر طبیعی ملی نامشخص است و لازم است پرونده درخواستی تکمیل شود.

تلاش خبرنگار مهر برای جویا شدن نظرات مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست استان بی‌نتیجه ماند و با وجود تماس‌های مکرر پاسخی دریافت نشد.

حیات‌وحش منطقه نیازمند مطالعه

در روند ارتقا مناطق زیستی به مناطق تحت مدیریت عموماً پیشنهاد نخست تبدیل منطقه به منطقه شکارممنوع است.

پیش از این مطرح شد که شیروان دره از تنوع زیست جانوری قابل‌توجهی برخوردار است تا جایی که مدیرکل سابق محیط‌زیست استان سید رضا موسوی از مهم‌ترین برنامه‌های احیای محیط‌زیست استان را مطالعات جامع گونه‌های گیاهی و حیوانی شیروان دره عنوان کرده بود.

وی با تأکید به ضرورت مطالعه جامع این منطقه متذکر شد: هدف از مطالعات ایجاد زمینه احیا، حمایت از گونه‌های موجود و حفاظت زیست‌محیطی منطقه عنوان شده و قرار است زیست‌بوم شیروان دره برای حفاظت از گونه‌های جانوری به صورت ویژه پاسداری شود.

بااین‌وجود این مطالعات نیز به صورت جدی پیگری نشده و شیروان دره در معرفی زیبایی‌های محیط‌زیستی آن از زبان مستندسازان محصور مانده است بطوریکه مسئول واحد طبیعت‌گردی سازمان حفاظت از محیط‌زیست در این خصوص گفت: لازم است جمعیت حیوانی در حد خاص و تنوع خاصی باشد تا بتوان یک منطقه را شکارممنوع اعلام کرد.

هادی تأکید کرد: به نظر می‌رسد مطالعات اولیه شیروان دره در این خصوص به فرجامی مطلوب نرسیده اما در مقابل تبدیل منطقه به اثر طبیعی ملی در صورتی که ادارات به استعلام خود پاسخ دهند محرزتر است.

وی افزود: اما در مقابل دوستداران محیط‌زیست و سازمان‌های مردم‌نهاد می‌توانند اهمیت منطقه را مطالعه کرده و با دلایل و عدله تبدیل آن به شکارممنوع یا اثر طبیعی ملی را درخواست دهند.

تبدیل شیروان دره به ژئوپارک مطرح نشده است

در سال ۹۰ مستند شیروان دره به کارگردانی بهزاد مولود با هدف بررسی ویژگی‌های زمین‌شناسی، زیست محیط، حیات گیاهی و جانوری همچنین فرهنگ عشایر منطقه ساخته شد.

افسانه‌های متعددی پیرامون این منطقه وارد ادبیات بومی شده است. بطوریکه گفته می‌شود صخره‌های سنگی در واقع انسان‌هایی هستند که به فکر فرو رفته‌اند.

در سال‌های اخیر معرفی بدون حفاظت این منطقه موجب شده گردشگران به شیروان دره سرازیر شوند و از سویی وجود رگه‌های معدنی موجب شده بهره‌برداری‌های معدنی افزایش یابد. اما در مقابل حفاظتی اصولی در کار نیست.

علاوه بر این وجود آبگیر یا «گول» در این منطقه موجب شده تنوع گونه‌های دو زیست و زیست آبی نیز به وفور مشاهده شود. دو آبگیر شاخص در شیروان دره «آت گولی» و   «جیران گولی» است که پراکنش گونه‌های جانوری و گیاهی ساکن در آن نیازمند مطالعات دقیق است.

تمامی الزامات مطالعه و ارتقا این منطقه در وضعیتی است که زمانی موضوع تبدیل شیروان دره به ژئوپارک از سوی مدیران محیط‌زیست اردبیل مطرح شده و این در حالی است که به گفته مسئول واحد طبیعت‌گردی سازمان حفاظت از محیط‌زیست تاکنون این پیشنهاد مطرح نشده است.

وی افزود: برای تبدیل منطق به ژئوپارک می‌بایست معیارها در سطح بین‌المللی بررسی شده و دبیرخانه یونسکو و سازمان زمین‌شناسی نیز نظرات خود را مطرح کنند.

شیروان دره یکی از زیست‌بوم‌های کم‌نظیر دامنه کوه سبلان است که متأسفانه با ضعف‌های عمده مطالعه و عدم پیگیری مسئولان با دست‌خوردگی‌های انسانی مواجه شده است.