اغلب کتابهای حوزه روش شناسی ترجمه ای است/ استخراج اصول روش شناختی

به گزارش خبرنگار مهر، مراسم رونمایی از کتاب روش شناسی در علوم اسلامی و انسانی نوشته احمدحسین شریفی عصر امروز در سالن اجتماعات خبرگزاری مهر برگزار شد.

اغلب کتاب های حوزه روش شناسی ترجمه ای است

در ابتدای این برنامه حجت الاسلام شریفی، نویسنده کتاب گفت: اهمیت مسئله روش در علوم انسانی از ابعاد مختلفی قابل توجه است که متاسفانه در مطالعات فعلی کشورمان کمتر به آن پرداخته شده است. متاسفانه اغلب کتاب هایی که در حوزه روش شناسی نوشته می شوند ترجمه از آثار غربی است که این موضوع خسارت های علمی زیادی برای علوم انسانی ما به بار می آورد؛ چراکه روش قرار است به منزله راه برای ما باشد و وقتی راه و اندیشه ما را دیگران بر اساس ارزش ها و ایدئولوژی های خودشان ترسیم کنند، قطعا لطمه می خوریم.

وی افزود: روش شناسی که دیگران به خصوص غربی ها برای ما ترسیم می کنند، عمدتا اومانیستی و یا لیبرال دموکراسی و عموما بر اساس روش های کمی و تجربی است و این مسیر را ما ترسیم نکرده ایم بلکه دیگران برای ما ترسیم کرده اند. علاوه بر اینکه تنها به بخشی از واقعیت ها می توان با مبانی اومانیستی پرداخت و نمی توان همه واقعیت ها را با این مبنا درک کرد.

بدون داشتن روش در سطح ایده پردازی و مفاهیم باقی می مانیم

حجت الاسلام شریفی ادامه داد: ایده اسلامی سازی علوم انسانی مدعی است که ما نباید به علوم انسانی نگاه تک بعدی داشته باشیم بلکه باید با عینک عقل، شهود و وحی به علوم انسانی نگاه کنیم. لذا اندیشه اسلامی واقع بینانه تر از علوم انسانی سکولار است. خوشبختانه ما در حوزه ایده پردازی و مفاهیم گام های خوبی برداشته ایم، اما بدون داشتن روش در سطح ایده پردازی و مفاهیم باقی می مانیم. ضمن اینکه بدون روش نمی توانیم انتظار داشته باشیم که واقعیت کنش های علوم انسانی را بشناسیم. به همین دلیل لازم است روشی ارائه دهیم که همه کنش های انسانی را تحت سیطره قرار دهد.

۷ کاری که علوم انسانی باید انجام دهد

نویسنده کتاب روش شناسی در علوم انسانی اسلامی در ادامه اضافه کرد: کتابی که امروز قرار است رونمایی شود در ۱۴ فصل تدوین شده و بنده می توانم ادعا کنم که منطق فصل بندی آن کاملا ابتکاری و نو است. علوم انسانی ۷ کار درباره کنش های علوم انسانی انجام می دهد که عبارتند از: تعریف، توصیف، تبیین، تفسیر، پیش بینی، ارزشیابی و کنترل و جهت دهی است. هر کدام از این ها که نباشد، علم ناقص می ماند. کاری که من در این کتاب انجام دادم این است که روش هایی را برای این ۷ مورد ارائه دادم. سه فصل اول کتاب به کلیات اختصاص دارد و پس از آن به سایر موضوعات جدی پرداخته ام.

سادگی و رسایی کتاب روش شناسی علوم انسانی اسلامی

وی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به تعدادی از ویژگی های مهم کتاب گفت: سادگی و رسایی از جمله مهمترین ویژگی های این کتاب است. علاوه بر اینکه نگاه تطبیقی هم دارد و در تک تک مباحث حرف های غربی ها هم آمده که بنده آن را تایید یا رد کرده ام. متاسفانه اغلب متخصصین حوزه علوم انسانی از اصطلاحات تخصصی استفاده فراوان و انبوه کرده اند، اما بنده تلاش کردم که تا حد ممکن کتاب را ساده بنویسم که این کار برای خودم که متخصص حوزه فلسفه هستم بسیار سخت است. علاوه بر این در سراسر کتاب تلاش کردم تا به جدیدترین حرف های روز دنیا بپردازم.

این استاد حوزه و دانشگاه در بخش دیگری از سخنانش گفت: یکی از کارهای مفیدی که بنده در این اثر انجام دادم، این است که سه مؤلفه عمده علوم انسانی یعنی توصیف، تفسیر و تبیین را از یکدیگر تفکیک و تمایز مفهومی کردم چون به عقیده بنده آشفتگی در این سه حوزه بسیار زیاد است. کارکردی کردن مسائل پیچیده روش شناسی و آوردن مثال بومی و داخلی از دیگر ویژگی های این اثر است.

استخراج اصول روش شناختی

حجت الاسلام شریفی ادامه داد: بنده در کتاب قبلی خود به این نتیجه رسیدم که پرسش های اصلی که علوم انسانی باید به آنها جواب بدهد، عبارت است از چیستی، چگونگی، چرایی، معنایابی و معناکاوی، پیش‌بینی، ارزشیابی و کنترل و جهت دهی، استخراج اصول روش شناختی برای این پرسش های هفت گانه از دیگر نکات نوآورانه کتاب حاضر است.

کتاب بعدی ام در حوزه روش نظریه پردازی علوم انسانی اسلامی است

وی در پایان اظهار کرد: نام این اثر، عنوان یکی از فصول کتاب قبلی من بوده که در حال حاضر خودش یک کتاب ۶۰۰ صفحه ای شده است و بنا است که این کتاب پیش زمینه کتاب بعدی که در حوزه روش نظریه پردازی علوم انسانی اسلامی است، باشد. این کتاب هم قرار است به امید خدا توسط موسسه صدرا و در قالب یک سه گانه چاپ و منتشر شود.

تفاوت روش در علوم انسانی سکولار و علوم انسانی اسلامی

پس از حجت الاسلام شریفی، حجت الاسلام رضا غلامی، رئیس مرکز پژوهش های علوم انسانی – اسلامی صدرا گفت: کتاب روش شناسی علوم انسانی-اسلامی یک تصویر روشن از روش و انواع و مراتب آن در علوم انسانی ارائه کرده است. این کتاب هم مثل سایر آثار دکتر شریفی علاوه بر اتقان و روانی مباحث از انسجام و هماهنگی فوق العاده ای برخوردار است. همچنین به وضوح جایگاه و کاربست روش در علوم انسانی اسلامی را مشخص کرده و به سوالات مهمی که درباره تفاوت روش در علوم انسانی سکولار و علوم انسانی اسلامی وجود دارد، پاسخ می دهد.

وی افزود: کتاب روش شناسی علوم انسانی-اسلامی می تواند به گسترش و کیفی سازی بخش قابل توجهی از پژوهش ها در علوم انسانی-اسلامی کمک نماید. البته راه برای کار بر روی روش شناسی علوم انسانی-اسلامی باز است اما این کتاب علاوه بر اینکه مسیر خوب و نوآورانه ای را طی کرده، مسائل و گره های حوزه روش شناسی را نیز معرفی کرده که می تواند از سوی محققان مورد عنایت قرار بگیرد. بنده معتقدم شکستن انحصار در منبع شناخت موجب شده تا دایره بکارگیری از روش های متنوع در علوم انسانی-اسلامی به مراتب از علوم انسانی غربی وسیع تر شود.

رئیس مرکز پژوهش های علوم انسانی – اسلامی صدرا ادامه داد: شاید بتوان گفت که مبناگرایی در علوم انسانی-اسلامی زمینه کم توجهی به روش را به مثابه قلب پژوهش فراهم نکرده است. در علوم انسانی-اسلامی استفاده از هر روشی مادام که علوم انسانی را وارد میدان موهومات و استنباطات نامعقول و سخیف نکند، جایز است. هرچند در علوم انسانی-اسلامی کاربرد هر روشی متناسب با منزلت آن روش معین می شود. یعنی هر روشی در تمامی لایه های یک علم کاربرد ندارد. بلکه استفاده از آن در هر لایه باید منطقی و بر حسب منزلت آن روش باشد. همین امر قدرت علوم انسانی-اسلامی را برای کشف و حل مسائل بدون ورود در اغتشاشات بی حاصل معرفتی ارتقاء داده است. از طرف دیگر با وجود بین رشته ای شدن بخشی از موضوعات و مسائل پژوهشی، روش های ترکیبی در علوم انسانی-اسلامی از اهمیت بالایی برخوردار است.

نقش تعیین کننده روش در معماری علوم انسانی

حجت الاسلام غلامی اضافه کرد: به نظر بنده روش در معماری علم انسانی و اجتماعی نقش تعیین کننده ای دارد. یعنی نگاه متفاوت به آن و جابجایی قلمرو آن بر اساس کاربردش می تواند در کنار امر مبناسازی ما را به معماری تازه ای از علم رهنمود کند و این امر هیچ منافاتی با نقش آزاد علم در میدان کاشفیت ندارد. در واقع این مبنا و روش است که شان آزاد کاشفیت را در علم می سازد و زمینه بروز و ظهور آزادی را فراهم می کند.

درک ذات علوم انسانی جدید ضروری است

حجت الاسلامی غلامی ادامه داد: واقعیت این است که خیلی ها علوم انسانی را با سایر علوم خلط می کنند و سخنانی می گویند که بیش از آنکه با علوم انسانی مطابقت داشته باشد، با علوم پایه یا فنی-مهندسی و پزشکی منطبق است. به نظر می رسد برای صحبت کردن درباره علوم انسانی، درک ذات این علوم در علم جدید ضروری است.

وی در پایان ضمن تشکر از زحمات حجت الاسلام شریفی برای تهیه این کتاب، به علاقه مندان حوزه علوم انسانی توصیه کرد تا هر چه زودتر این کتاب را مطالعه کنند.

در انتهای این مراسم، کتاب روش شناسی علوم انسانی-اسلامی با حضور نویسنده اثر رونمایی شد.