تجلیل از بسترسازان کارآفرینی

دنیای اقتصاد:روز گذشته اولین خشت برای اعتباردهی از سمت بخش‌خصوصی به حامیان معنوی و مروجان این بخش گذاشته شد. اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران با برگزاری مراسمی به مناسبت 133 سالگی تاسیس این نهاد، به کارآفرینان و پیشکسوتان بخش‌خصوصی، لوح، نشان و تندیس امین‌الضرب اعطا کرد. با توجه به اینکه اقتصاد رقابتی، بستر اصلی ظهور کارآفرینی است، از روزنامه «دنیای اقتصاد» به‌عنوان برترین رسانه مروج فرهنگ کارآفرینی و دکتر موسی غنی‌نژاد به‌عنوان برجسته‌ترین اقتصاددان و حامی اقتصاد رقابتی نیز تقدیر شد.

همچنین از علی‌اصغر سعیدی به‌عنوان مستندساز زندگی کارآفرینان و رضانیازمند به‌عنوان اثرگذارترین سیاست‌گذار و حامی کارآفرینی در بخش غیردولتی تجلیل شد. حمایت از بخش‌خصوصی در اقتصاد ایران، با سوءبرداشت‌های زیادی روبه‌رو است؛ چه در حوزه مفهومی و چه در حوزه کارکردی. درحوزه مفهومی، برخی بخش‌خصوصی را به کسبه و تجار یا یک صنف فرومی‌کاهند و در حوزه کارکردی نیز معمولا کسانی را که در این راه گام بردارند، به جانبداری از جهت منفعت شخصی متهم می‌کنند. در حالی‌که حمایت از بخش‌خصوصی در دو محور روشن در اقتصاد ایران پیگیری می‌شود. اول دفاع از رقابتی شدن اقتصاد با دوری از تبعیض و حمایت‌های گزینشی و تاثیر قواعد بازی روشن و دوم خروج شرکت‌های دولتی و محدودسازی مداخله دولت در سازوکار فعالیت‌های اقتصادی. بدون وجود شرط اول و تحقق آن، اتفاق دوم نیز رخ نخواهد داد.

حال اتاق تهران با برگزاری مراسم اعطای نشان امین‌الضرب از پیشکسوتان بخش‌خصوصی تقدیر کرده و قرار است این مراسم به یک سنت در سال‌های آتی تبدیل شود و متولیان این مراسم قصد دارند این نشان را به یک نوبل اقتصادی تبدیل کنند. برخی از کارشناسان اعتقاد دارند حرکت در مسیر ماندگاری و ارتقای ارزش این تندیس نیازمند این است که اتاق بازرگانی دایره داوری‌ها و شاخص‌ها را روشن‌تر و شفاف‌تر کند. این جایزه باید از حالت تزئینی و نمادین خارج شود و به ابزاری تبدیل شود که بتواند بستر کارهای دیگر را فراهم کند. به‌عنوان مثال بهتر است فرصتی فراهم آورند تا مروجان بخش‌خصوصی که موفق به دریافت این تندیس یا نشان شده‌اند، بتوانند با شعاع بیشتری آن فکر و اندیشه را گسترش دهند. برای این امر نیاز است که نهادینه ساختن این تندیس را مورد توجه قرار داده و از سوی دیگر نشان امین‌الضرب امکانی برای نشر فرهنگ موردنظر از اجرای این مراسم را ایجاد کند. البته پیش از این نیز در تکریم امین‌الضرب جسته و گریخته، مراسم مختلفی برگزار شده بود. اما مراسم روز گذشته از حیث اینکه به غیر از یادبود امین‌الضرب، تجلیل از پیشکسوتان کارآفرینی نیز در دستور کار بخش‌خصوصی به‌عنوان متولی این مراسم قرار گرفته بود، با سایر برنامه‌های پیشین تفاوت داشت. احمد پورفلاح در این مراسم به‌عنوان دبیر و سخنگوی هیات داوران بیانیه‌ای را قرائت کرد که در بخشی از آن آمده است: بدیهی است آنچه امروز به‌عنوان نتایج بررسی به استحضار شما بزرگواران می‌رسد، به سبب وسعت بخش‌خصوصی، نشان‌دهنده و معیار همه وجوه داوری نبوده و طبعا این نتایج به معنای نادیده گرفتن تلاش و شايستگي دیگر فعالان عرصه اقتصادی و بخش‌خصوصی کشور نیست. با بررسی جوانب مختلف و تصویب آیین‌نامه جایزه امین‌الضرب مقرر شد دبیرخانه دائمی جایزه امین‌الضرب در اتاق تهران دایر شده و تندیس و نشان و جوایزی را اعطا کند.

                                                                             عکس: مجتبی سرانجام‌پور، دنیای اقتصاد

ترکیب هیات داوران

جمع هیات داوران متشکل از یک اقتصاددان، دو محقق حوزه کارآفرینی، چهار چهره سرشناس تشکلی به نمایندگی از چهار رشته صنعت، معدن، کشاورزی و بازرگانی، یک روزنامه‌نگار و سردبیر سرشناس اقتصادی رسانه‌ها و یک پیشکسوت بودند. با توجه به ترکیب هیات داوران این تندیس می‌تواند در صورت صیانت از آن به یک نشان ملی تبدیل شود که جایگاه آن بالاتر از نشان‌های دولتی قرار گیرد. این جمع طی برگزاری جلسات متعدد اقدام به بررسی رزومه‌ها، نقدها و اظهارنظر در مورد موضوعات مختلف کردند. در نهایت محصول برگزاری نشست‌های متعدد، انتخاب اسامی 30کاندیدای نهایی برای رای‌گیری بود.

جایگاه امین‌الضرب در تجارت

حاج حسن امین‌الضرب موسس مجلس وکلای تجار یعنی سلف اصلی اتاق بازرگانی در ایران است. او و فرزندانش را باید اولین نسل از فعالان اقتصادی مدرن و علاقه‌مند به توسعه اقتصاد ایران دانست که هر کدام با اقدامی پایه‌های استواری را در نهاد اقتصاد ایران قرار دادند. بنابراین استفاده از نام ایشان به دو منظور صورت می‌گیرد. اول آنکه قدردانی از زحمات کسانی باشد که روزگاری در دل روابط سنتی و غیرشفاف،‌ برای اقتصاد ایران نهادهایی مدرن، تخصصی و راهگشا ساختند. دوم آنکه نسل جدید اقتصاد ایران می‌توانند از همین نام «امین‌الضرب» به دل تاریخ بروند و با مطالعه دقیق متوجه شوند چه تاریخی بر این سرزمین رفته و چه کسانی توسعه را در ایران پیش برده‌اند.

درباره تندیس امین‌الضرب

این تندیس از چهار بال تشکیل شده که از بال پرندگان الهام گرفته شده است و به‌صورت نمادین اشاره به چهار بخش اصلی اتاق یعنی بازرگانی، صنعت، معدن و کشاورزی دارد. روی هر بال این تندیس سنگ فیروزه به نشانه مهر دوستی و از قدیمی‌ترین سنگ‌های تجاری ایران به کار رفته است. این تندیس در اولین دوره مراسم اعطای نشان امین‌الضرب به سه کارآفرین برگزیده اهدا شد. مراسم اعطای نشان امین‌الضرب اگرچه توسط بخش‌خصوصی برگزار شد اما به جز چهره‌های این بخش، مراسم روز گذشته میزبان معاون اول رئیس‌جمهوری و محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز بود. اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری در این مراسم که به بهانه 133 سالگی اتاق نیز برگزار شده بود، گفت: اتاق بازرگاني به‌عنوان يكي از مهم‌ترين و قديمي‌ترین تشكل‌ها و نهادهاي مدني ايران است كه تاكنون نقش كم‌نظيري در اقتصاد كشور ايفا كرده است. اتاق بازرگاني نقش موثري در ساماندهي بخش‌خصوصي و فعالان اقتصادي داشته و به يك پارلمان بخش‌خصوصي تبديل شده به گونه‌اي كه این بخش احساس می‌كند محلي وجود دارد كه مطالب او شنيده می‌شود و دغدغه‌هاي این بخش را در مجامع مختلف اعلام می‌كند. براي دولت‌ها اين يك افتخار است كه مجموعه‌ای همانند اتاق بازرگاني بدون مزد و منت، سياست‌هاي دولت‌ها را نقد كند و اگر دولت‌ها بتوانند از نگاه مشورتي اعضاي اتاق بازرگاني و صاحب نظران اين اتاق‌ها استفاده كنند، تاثير مثبتي در بهبود عملكرد آنها خواهد داشت. معاون اول رئیس‌جمهوری با اشاره به 133 سال تاسيس اتاق تهران توسط حاج محمد حسن امین‌الضرب گفت: در آن سال‌ها كه هنوز ايجاد نهادهاي مدني چندان رايج نبود، امین‌الضرب در ايران بنيان‌گذار اين نهاد مدني بوده كه امروز اين نهاد به يك درخت تنومند تبديل شده است. جهانگيري ادامه داد: اگر بخش‌خصوصي ميدان دار اصلي اقتصاد باشد و بتواند به سرمايه‌گذاري، توليد و اشتغال اهتمام ورزد كارهاي بزرگي در كشور رخ خواهد داد. همچنین جهانگیری با بهره‌گیری از فرصت به دست آمده، مجددا از سیاست‌های اقتصادی دولت دفاع کرد و منتقدان را به چالش کشید. وی با اشاره به انتقادهاي غیراصولي برخي افراد براي كوچك شمردن برجام، گفت: اينكه عده‌ای تلاش می‌كنند كارهاي بزرگ را كوچك جلوه دهند، در حقيقت خودشان را كوچك می‌كنند. زيرا مردم خوب می‌دانند كه شرايط قبل از برجام چگونه بود و حالا چه تحولاتي رخ داده است.

وی با اشاره به نامگذاري سال 95 با عنوان اقتصاد مقاومتي، اقدام و عمل گفت: اين نامگذاري پيام مهمي داشت كه به معناي راه‌اندازي چرخ متوقف شده اقتصاد كشور بود. راه‌اندازي اقتصاد كشور كه به دليل تحريم‌ها و سوءمديريت و از بين رفتن انگيزه و اميد فعالان اقتصادي متوقف شده بود، كار پر زحمتي بود و دولت بايد فضاي مثبتي را براي اقتصاد كشور ايجاد می‌كرد.

جهانگيري ادامه داد: برخي كارها جزو وظايف قطعي دولت است و نمي توان از بخش‌خصوصي انتظار فعاليت در اين زمينه‌ها را داشت. دولت بايد تعامل با دنيا را برقرار كند و شرايطي به‌وجود آورد كه بخش‌خصوصي احساس كند می‌تواند با دنيا كار كند كه خوشبختانه پس از اجرايي شدن برجام تا حد زيادي اين شرايط فراهم شده است. بايد ثبات اقتصادي در كشور حاكم می‌شد و شاخص‌هاي اصلي اقتصاد براي بخش‌خصوصي و فعالان اقتصادي قابل پيش‌بيني می‌شد كه دولت تلاش كرد با سياست‌گذاري صحيح و ايجاد انسجام و وحدت در كشور، ثبات قابل قبولي در اقتصاد كشور ايجاد و شاخص‌هاي اقتصاد را قابل پيش بيني كند و امروز فضاي پيش برنده‌ای در اقتصاد كشور ايجاد شده است. وي در ادامه با اشاره به انتقادهاي غيراصولي و نادرست برخي افراد درخصوص عملكرد دولت، گفت: متاسفانه عده‌ای با نحوه انتقاد آشنا نيستند و نمي دانند كه بايد چه چيزي را مورد نقد قرار دهند. گاه برخي افراد آمارهاي اعلام شده از سوي مركز آمار ايران و گزارش‌هاي مرتبط با عملكرد دولت را نقد می‌كنند و جلساتي برگزار می‌كنند تا بررسي كنند كه آيا مثلا‌ ميزان افزايش صادرات اعلام شده یا ميزان رشد اقتصادي كه مركز آمار اعلام كرده است صحت دارد يا نه؟ اين‌گونه برخوردها به معناي نقد نيست. وی خاطرنشان كرد: اعلام شاخص‌هاي عملكرد،‌ يك مدل رياضي و مرتبط با علم آمار است و كساني كه اين آمارها و عملكردها را زير سوال می‌برند، تخصص لازم را ندارند. وي ادامه داد: كساني كه قصد نقد دارند بايد سياست‌ها و برنامه‌هاي دولت را نقد كنند زيرا سياست‌ها و برنامه‌ها قابل نقد است و عملكرد و شاخص‌ها قابل انتقاد نيست كه البته دولت نيز همواره اعلام كرده از پيشنهادها و انتقادهای سازنده استقبال می‌كند.

جهانگيري با بيان اينكه دولت سياست‌هاي خوبي براي اقتصاد كشور تدوين كرده است، گفت: خوشبختانه عملكردها نيز مثبت بوده و با وجود اينكه پيش‌بيني می‌شد تورم مقداري افزايش پيدا كند، تورم اعلام شده در پايان دي ماه 9/ 6 درصد بوده و اين يعني همچنان روند تورم كاهشي است. وی همچنين به رشد مثبت اقتصادي كشور به ميزان 4/ 6 درصد اشاره و خاطرنشان كرد: البته اين ميزان رشد با احتساب سهم نفت است و بدون در نظر گرفتن سهم نفت ميزان رشد اقتصادي براساس اعلام مركز آمار ايران 3/ 4 درصد بوده است. كساني كه توليد و صادرات نفت ايران را تحريم كرده بودند، تصور نمي‌كردند پس از برجام بتوانيم در مدت كوتاهي ميزان توليد و صادرات را به دو برابر سال گذشته برسانيم.

جهانگيري در ادامه به رشد بخش كشاورزي نيز اشاره و تصريح كرد: در سال 92 بيش از 6 ميليون تن واردات گندم انجام شد و در اسفند سال 92 ميزان ذخيره گندم در برخي استان‌هاي كشور به 3روز رسيده بود كه وضعيتي بسيار نگران كننده بود اما خوشبختانه امروز بيش از يك‌سال ذخيره گندم داريم و براي انبار كردن مازاد آن دچار مشكل شده ايم. وي همچنين با اشاره به تغييرات نرخ ارز و تلاش برخي افراد براي فشار به دولت گفت: عده‌ای به دولت فشار آوردند تا دولت را براي كنترل نرخ ارز به تصميمات غيراصولي وادار كنند؛ اما تيم اقتصادي دولت مصمم بود كه بدون ورود به اقدامات غيراصولي و غیرصحيح، نرخ ارز را كنترل كند. معاون اول رئیس‌جمهوری با بيان اينكه اقتصاد كشور پس از لغو تحريم‌ها از نظام بانكي منحرف شده و به سمت صرافي‌ها رفته است، اظهار کرد: در اين وضعيت ريسك در اقتصاد بسيار بالا رفته و بايد اقتصاد را به مسير اصلي يعني نظام بانكي بازگردانيم. وی با اشاره به برخي افراد كه با مراجعه به صرافي‌ها مقدار زيادي ارز خريداري می‌كنند، افزود: اين‌گونه اقدامات موجب افزايش تقاضاي ارز در بازار می‌شود و اين شبهه را به وجود می‌آورد كه اين افراد اين ميزان ارز را براي چه كاري می‌خواهند.

وي با تاكيد بر لزوم ساماندهي صرافي‌ها، از برنامه بانك مركزي براي نظارت بر صرافي‌ها در اسفند ماه خبر داد و گفت: براساس برنامه‌ريزي دولت، كساني كه می‌خواهند از صرافي‌ها ارز خريداري كنند اولا بايد منشأ ريالي كه پرداخت می‌كنند، مشخص باشد و سپس بايد معلوم باشد كه ارز را براي چه فعاليتي می‌خرند.

وی همچنين با اشاره به اينكه هنوز با وجود سپري شدن يك‌سال از برجام نتوانسته‌ايم استفاده مطلوبي از فاينانس داشته باشيم، گفت: البته اين به معناي عدم موفقيت برجام نيست؛ بلكه خودمان در اين زمينه سخت‌گيري داشته‌ایم و دولت حساسيت زيادي درباره نوع قراردادهاي فاينانس دارد و در اين زمينه در حال رايزني است و معتقد هستيم كه اگر اين كار 6 ماه با تاخير اما مطمئن انجام شود بهتر است تا اينكه بخش‌خصوصي و فعالان اقتصادي دچار آسيب شوند. جهانگیری با اشاره به اینکه از حدود ۲۰ رشته و فعالیت صنعتی ۱۰ تا ۱۲ فعالیت در نیمه‌نخست امسال رشد داشته است،‌ گفت: رشد اقتصادی به تدریج در تمام بخش‌های صنعت اتفاق خواهد افتاد. محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت،‌ معدن و تجارت نیز در مراسم اعطای نشان امین‌الضرب گفت: در کشورهای صنعتی افتخار بسیاری از بنگاه‌های صنعتی آن است که از قدمت و سال تاسیس خود بگویند، ولی ما متاسفانه در این زمینه کمتر توفیق داشته‌ایم، اما به همت اتاق بازرگانی تهران قدمت 133 ساله این اتاق امروز زنده شده است.

وی تصریح کرد: اگر 200 نقطه اقتصادی را انتخاب کرده و پیشگام قرار دهیم، بقیه می‌توانند با پیروی از آنها توسعه و پیشرفت را رقم بزنند، در این راستا طرحی را در دست کار داریم، تا با کمک تشکل‌ها و انجمن‌ها بتوانیم یک جهش بزرگ در کشور ایجاد کنیم، چرا که باید جبران مافات کرد و عقب‌ماندگی 8 سال دوران جنگ و سال‌های تحریم را جبران کنیم. با 10 تا 15 درصد پیشرفت به جایی نخواهیم رسید و باید سریع‌تر حرکت کنیم. غلامحسین شافعی رئیس اتاق بازرگانی ایران نیز در این مراسم با یادی از بنیان‌گذار اتاق بازرگانی تهران با نام امین‌الضرب گفت: در بین ما اکنون تجاری هستند که توانایی و استعداد خاصی از نظر علمی ندارند، فقط به ضمیر هوشیار خود اعتماد دارند که همین‌ها ماندگار می‌شوند. امروز در جامعه نیاز به اخلاق حرفه‌ای در کسب و کار داریم که همه ما باید در تعالی این مساله کمک کنیم. محسن هاشمی‌رفسنجانی، فرزند مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی نیز که در این مراسم حضور داشت به بیان اندیشه‌های پدر خود در زمینه توسعه بخش‌خصوصی پرداخت و گفت: علت خوابیدن پروژه‌های کلان در کشور در سال‌های ابتدایی پس از انقلاب تفکر سه‌گانه مدیران در مورد توسعه بود. بعد از انقلاب 3 دیدگاه در مورد توسعه وجود داشت که در دیدگاه اول، این پروژه‌ها، پروژه‌های استعماری به نفع غرب قلمداد می‌شد. نگاه دوم نگاه کسانی بود که توسعه را با الگوی کاملا غربی می‌دیدند. ولی نگاه توسعه‌ای آیت‌الله رفسنجانی این بود که اسلام و فرهنگ ایران و توسعه یک ارزش است و شاید همین ایده باعث شد که بعضی از دوستان از کنار ایشان بروند و نسبت به ایشان بی‌مهری داشته باشند.

حاشیه‌نگاری

هر چند قرار بود این مراسم با حضور مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی برگزار شود، اما به دلیل فوت ناگهانی ایشان، متولیان مراسم با دعوت از پسر وی، محسن هاشمی‌رفسنجانی، به آن مرحوم ادای دین کردند.

مسعود خوانساری، رئیس اتاق بازرگانی تهران و متولی برگزاری این مراسم، در حین سخنرانی به دلیل افت شدید فشارخون نتوانست به سخنرانی خود ادامه دهد و بیهوش شد. البته وی پس‌از حدود 20 دقیقه، مجددا به مراسم بازگشت.

وزیر صنعت، معدن و تجارت که در این نشست حاضر بود، پس از آنکه وضعیت خوانساری را نامساعد دید، به‌رغم اینکه قرار نبود سخنرانی کند، پشت تریبون قرار گرفت.

از دیگر حاشیه‌های این مراسم این بود که وزیر صنعت، معدن و تجارت در این مراسم گفت که از شخصیت امین‌الضرب اطلاع چندانی ندارد و یک نفر به او توضیح دهد که امین‌الضرب کیست!

اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور که به‌عنوان آخرین سخنران پشت تریبون قرار گرفت، به شوخی گفت که آقای خوانساری نزدیک بود در راه برگزاری این مراسم شهید شوند.