بایدها و نبایدهای گزارشگری مالی با الگوی جهانی

مهدی محمودی/ بشیر قبدیان
کارشناسان بازار سرمایه

پروفایل، اطلاعاتی درباره کاربرد استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی در ایران فراهم می‌کند، استانداردهایی که از سوی هیات استانداردهای بین‌المللی حسابداری در جهت منافع عمومی توسعه داده شده و منتشر شده است.

«هیات» به‌عنوان بخشی از بنیاد IFRS یک بخش مستقل، خصوصی و غیرسودآور است. هدف بنیاد از تهیه این پروفایل، تنها نشان دادن میزان اجرای استانداردهای IFRS در ایران است و پروفایل مذکور منعکس‌کننده مجوز مالکیت معنوی IFRS در ایران نیست و استانداردهای مذکور حق تالیف (کپی رایت) دارند.

مراجع مرتبط با فراهم کردن زیرساخت‌های به‌کارگیری IFRS در ایران:

مطابق با پروفایل مذکور مراجع مرتبط عبارتند از:

1- سازمان حسابرسی به‌عنوان مرجع قانونی پذیرش استانداردهای حسابداری در ایران،

2- انجمن حسابداران خبره ایران و جامعه حسابداران رسمی ایران به‌عنوان دو نهاد حرفه‌ای.

سازمان حسابرسی به‌عنوان مرجع قانونی اعلام کرده که ایران در راستای دستیابی به یک مجموعه واحد از استانداردهای حسابداری جهانی با کیفیت بالا، متعهد به رعایت استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی است.

وضعیت اجرایی به‌کارگیری استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی در ایران:

وضعیت اجرایی به‌کارگیری استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی به این صورت خواهد بود که ابتدا سازمان حسابرسی شرکت‌های بزرگ پذیرفته شده در بورس را از ابتدای سال 1395 (6 مارس 2016) ملزم به به‌کارگیری این استانداردها خواهد کرد و سایر شرکت‌های پذیرفته شده نیز مجاز (و نه الزام) به پذیرش استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی از ابتدای سال 1395 هستند و از ابتدای سال 1396 ملزم به به‌کارگیری این استانداردها خواهند بود.

ضمنا مقرر شده سازمان بورس و اوراق بهادار (به‌عنوان نهاد ناظر) معیارهای شناسایی شرکت‌های بزرگ را مشخص کند. در این خصوص، سازمان بورس و اوراق بهادار کلیه بانک‌ها، موسسات اعتباری و شرکت‌های بیمه ثبت شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار و کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران که دوره مالی آنها از تاریخ 01/ 01/ 1395 و بعد از آن شروع می‌شود و سرمایه ثبت شده آنها 10 هزار میلیارد ریال و بیشتر از آن است را ملزم به تهیه و ارائه دو مجموعه صورت‌های مالی سالانه، بر اساس (1) استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (حسابرسی شده) و (2) استانداردهای حسابداری ایران (حسابرسی شده) کرده است.

شرکت‌های خارج از بورس درحال حاضر ملزم به رعایت استانداردهای حسابداری ایران هستند، لیکن سازمان حسابرسی طی یک برنامه بلندمدت این شرکت‌ها را نیز ملزم به به‌کارگیری IFRS خواهد کرد.

قابل توجه اینکه مطابق با این پروفایل در حال حاضر برای تهیه صورت‌های مالی شرکت اصلی الزامی به استفاده از الزامات استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی نیست و باید صورت‌های مالی شرکت اصلی برای مقاصد مالیاتی براساس استانداردهای حسابداری ایران تهیه شود، اما سازمان بورس و اوراق بهادار شرکت‌های منتخب را ملزم به تهیه و ارائه دو مجموعه صورت‌های مالی سالانه بر اساس استانداردهای حسابداری ایران و بین‌المللی کرده است.

همچنین به‌کارگیری الزامات گزارشگری مالی بین‌المللی برای برخی از شرکت‌هایی که سهام آنها به عموم ارائه نشده است از جمله تمامی بانک ها، شرکت‌های بیمه و موسسات مالی پذیرفته شده یا نشده در سازمان بورس و اوراق بهادار از ابتدای سال 1395 ( 6 مارس 2016) ضروری است.

موارد اختیاری در به‌کارگیری استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی در ایران:

مطابق با صلاحیت نامه درج شده در سایت رسمی بنیاد IFRS تمام استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی که از سوی هیات استانداردهای حسابداری بین‌المللی منتشر شده است با در نظر گرفتن دو تغییر اختیاری مطرح شده در ذیل، الزامی است.

1- کماکان مطابق با استاندارد حسابداری شماره 19 ایران (ترکیب‌های تجاری) سرقفلي بايد برمبنايي‌ سيستماتيك‌ طي‌ عمر مفيد آن‌ مستهلك‌ شود. دوره‌ استهلاك‌ بايد بيانگر بهترين‌ برآورد از دوره‌ زماني‌ كسب‌ منافع‌ اقتصادي‌ آتي‌ از سوی واحد تجاري‌ باشد. اين‌ فرض‌ قابل‌ رد وجود دارد كه‌ عمر مفيد سرقفلي‌ از تاريخ‌ شناسايي‌ اوليه‌ حداكثر 20 سال‌ است، روش‌ استهلاك‌ بايد نشان‌دهنده‌ الگوي‌ مصرف‌ منافع‌ اقتصادي‌ آتي‌ سرقفلي‌ باشد. براي‌ مستهلك‌ كردن‌ سرقفلي‌ بايد از روش‌ خط‌ مستقيم‌ استفاده‌ شود مگر اينكه‌ شواهد متقاعدكننده‌اي‌ دال‌ بر مناسب‌ بودن‌ روش‌ ديگر وجود داشته‌ باشد.

سازمان حسابرسی در مبانی نتیجه‌گیری استاندارد تصریح کرده است اگرچه سرقفلي براساس استانداردهاي بين‌المللي مستهلک نمي‌شود و بايد در هر دوره مالي از نظر کاهش ارزش بررسي شود، اما با توجه به اين که آزمون کاهش ارزش در مورد سرقفلي بسيار مشکل است و نيازمند بررسي مکرر ارزش منصفانه دارايي‌ها و بدهي‌هاي قابل تشخيص واحدهاي تجاري فرعي است، کميته تصميم گرفت سرقفلي همانند سابق و به‌صورت تشریح شده در بالا مستهلک شود.

این در حالی است که مطابق با IFRS شماره 3، واحد تجاری باید مبلغ بازیافتنی سرقفلی در پایان هر دوره مالی گزارشگری مالی را ارزیابی کند تا چنانچه مبلغ بازیافتنی سرقفلی پایین تر از مبلغ دفتری آن باشد، زیان کاهش ارزش شناسایی شود.

2- سرمایه‌گذاری در شرکت‌های خارج از بورس باید به بهای تمام شده شناسایی شود، در صورتی که مطابق با IFRS شماره 9 این قبیل از سرمایه‌گذاری‌ها نیز باید به ارزش منصفانه شناسایی شوند.

چنانچه یک شرکت صورت‌های مالی را بر اساس استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی و با به‌کار بستن دو تغییر اختیاری ذکر شده در فوق تهیه کند باید در گزارش حسابرس و (یا) در یادداشت‌های همراه صورت‌های مالی بیان شود که صورت‌های مالی تهیه شده در انطباق با استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی تایید شده در جمهوری اسلامی ایران تهیه شده است، اما اگر یک شرکت صورت‌های مالی را بر اساس استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی و بدون استفاده از تغییرات اختیاری ذکر شده در فوق تهیه کند، در گزارش حسابرس و (یا) در یادداشت‌های همراه صورت‌های مالی بیان خواهد شد که صورت‌های مالی در انطباق با استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی و بدون اشاره به عبارت تایید شده در جمهوری اسلامی ایران، تهیه شده است.