احتمال وقوع کودتا علیه پادشاه عربستان در سال جدید میلادی

به گزارش ایلنا به نقل از العالم، روزنامه دیلی میل پیش‌بینی کرده که کودتایی علیه «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه سعودی به وقوع خواهد پیوست و عربستان بهای مداخله در سوریه و جنگ‌های داخلی در یمن را خواهد پرداخت. این روزنامه اضافه کرده که احتمالا جایگزین ملک سلمان، «محمد بن نایف» ولیعهد عربستان شود که رابطه‌ خوبی با واشنگتن دارد.

فارغ از این‌که استناد دیلی میل برای وقوع کودتا مبتنی بر چه اطلاعات و مشاهدات دقیقی است، اما می‌توان گفت که سابقه کودتا در امر جانشینی در عربستان مسبوق به سابقه بوده و با توجه به اصطکاک قدرت میان شاهزادگان به خصوص رقابت محمدین و همچنین میل قدرت به انحصاری شدن در خاندان نایف یا سلمان در مقطع کنونی، نباید احتمال آن را از نظر دور داشت، به خصوص که عربستان وارد یک برهه تاریخی، سرنوشت ساز و مبهم از حیث جانشینی شده است.

طرح این گزاره مبتنی بر چند استدلال اصلی است:

۱. کنار گذاشته شدن ۱۰ برادر ملک سلمان (بندر، مشعل، عبدالرحمن، متعب، طلال، ممدوح، عبدالاله، مشهور، احمد و مقرن) از پست ولیعهدی

۲. انحلال منشور عبدالعزیز با انتخاب ولیعهد و ولی ولیعهد از نوادگان یا شاهزادگان نسل سوم

۳. به حاشیه رفتن نقش هیئت بیعت در انتخاب ولیعهد

۴. جدی شدن رقابت میان بن سلمان و بن نایف

جدا از این عوامل اصلی باید به برخی عوامل دیگر توجه کرد:

۱. یکه تازی‌های محمد بن سلمان در شورای خاندان حاکم، دربار، وزارت دفاع و شورای اقتصادی که نوعی گسیختگی در تصمیمات را به وجود آورده است.

۲. کدورت شاهزادگانی چون فرزندان ملک عبدالله، فهد و سلطان از روندهای در حال وقوع در خاندان آل سعود که با آمدن سلمان در حاشیه قرار گرفتند.

۳. وضعیت اقتصادی نامطلوب همراه با کسری بودجه و افزایش حجم درگیری‌های منطقه‌ای.

۴. حمایت آمریکا از تغییرات در خط جانشینی در عربستان

کنار هم قرار دادن این متغیر‌ها نشان می‌دهد که وضعیت برای عربستان در تعیین جانشین ملک سلمان با توجه به وضعیت سلامت او، بحرانی است و احتمال اینکه یکی از ولیعهد یا ولی ولیعهد در سال ۲۰۱۷ جایگزین او شود بسیار محتمل و ممکن است، منتهی به شکل توافقی یا حذفی منوط به تحقق چندین شرط است که برخی از این شروط همچون حجم اختلافات، نادیده گرفتن برادران، محق دانسته شدن شاهزادگان برای رسیدن به قدرت از جمله مواردی است که بر این وضعیت بار شده است.

اگرچه مشکل صرفا این موارد نیست که خود منبع نارضایتی است، بلکه مشکل بزرگ‌تر که نگارنده بر آن تاکید می‌کند، فقدان یک سازوکار مشخص و مشروع همچون منشور عبدالعزیز برای انتقال قدرت در مقاطع بعدی است که هزینه‌های جنگ قدرت را تخفیف و شاهزادگان را به پیروی و تبعیت از آن هدایت کند. به خصوص زمانی که هیچ مکانیسم انتخاباتی و دموکراتیک برای چرخش نخبگان سیاسی وجود ندارد و این مسئله باعث می‌شود تا طیف وسیعی از شاهزادگان خود را شایسته قرار گرفتن در این پست ببینند.

از سوی دیگر و به فرض این‌که قدرت به محمد بن سلمان یا به محمد بن نایف برسد، باز هم انتخاب ولیعهد در میان طیف وسیعی از شاهزادگان مشکل دیگری است که همچنان وجود خواهد داشت. مگر اینکه قدرت در میان یکی از این خانواده موروثی شود که با توجه به بدیع بودن و بحران زا بودن، امکان آن به عنوان یک تجربه تست شده در عربستان که مبتنی بر سنت‌هایی چون اجماع و بیعت و شیخوخیت بوده است، دشوار است.

بنابراین؛ اگر بی‌تجربگی‌های بن سلمان و انتقادات از او را در کنار جایگاه معتبر بن نایف میان خاندان سعود، حمایت علمای وهابی و از همه مهم‌تر توصیه ویژه آمریکا از او را ملاک قرار دهیم، انتخاب او به عنوان پادشاه عربستان امر محتمل تری است، مگر این که ملک سلمان با استناد به اینکه محمد بن نایف فرزند ذکور ندارد، موفق شود او را از پست ولیعهدی کنار بگذارد و فرزند خود را جایگزین او کند. انتخاب سخت و دشواری که به فرض تحقق هم هزینه‌های کنار گذاشتن او را برای خانواده سلمان دوچندان خواهد کرد.