مهر شیشه‌ای با کتیبه‌ای به خط کوفی در شهرستان نور کشف شد

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، عبدالرضا مهاجری‌نژاد سرپرست هیأت کاوش در محوطه باستانی ناتل با اعلام این خبر افزود: امسال سومین فصل از کاوش‌های باستان شناسی محوطه باستانی ناتل که در روستای ناتل کنار علیا در شهرستان نور واقع شده است انجام گرفت .

این باستان شناس، پلان باروی این قلعه را مدور توصیف کرد که دور تادور آن به منظور  افزایش ساختار دفاعی خندق حفر شده است و افزود: مصالح اصلی ساخت این بنا را قلوه سنگ‌های رودخانه‌ای با ابعاد متوسط و بزرگ و آجر تشکیل می دهد  که هم در کف سازی و هم در دیوار بکار رفته است.

وی این قلعه را مربوط به دوره صفویه شامل یک ساختمان مرکزی و حمام دانست و تصریح کرد: پلان ساختمان مرکزی آن مستطیل شکل بوده و دیواری به صورت رواق مانند در اطراف ساختمان مرکزی وجود دارد که دیواهای آن با بنای اصلی چفت و بست نشده که خود این امر می تواند دلیلی بر تعلق این دیوار به دوره بعدباشد .

سرپرست هیأت کاوش در محوطه باستانی ناتل  با اشاره به استفاده از آجر، ملات گچ و آهک در ساخت دیوارهای ساختمان مرکزی اظهار داشت: در قسمت داخلی بنا، روی اندود گچ دیوارها به رنگ قرمز رنگ آمیزی و در قسمتهای دیگر این بنا و به خصوص آنجا که از سنگ برای ساخت دیوارها استفاده شده از ملات گل استفاده شده است.

وی در ادامه از بخش‌های دیگر این قلعه به آب انبار و حوض آب به شکل شش ضلعی اشاره کرد که دیواره اندود و کف آن آجر فرش شده و آب انبار توسط قلوه سنگ‌های رودخانه ای ساخته شده است.

او خاطرنشان ساخت که به دلیل عبور رودخانه از بخش جنوبی محوطه و سنگ های فراوان در بستر این رود، سنگ از جمله مصالح قابل دسترس و فراوان در این منطقه است.

کشف کف آجر فرش و دیوارهای سنگی

مهاجری نژاد گفت: در فصل سوم کاوش و خاکبرداری از قسمت ورودی بنای قلعه و در قسمت شرقی آن با دو ترانشه به ابعاد ۱۰*۱۰ انجام گرفت که در پی آن کف آجرفرش، دیوارهای سنگی و چندین فضای محصور اتاق مانند به دست آمد که پیش از ورودی اصلی بنا ساخته شده و هر کدام کاربری خاص خود را داشته است .

وی با بیان اینکه  این فضاها برای محل نگهداری اسب، اتاق نگهبانان و اتاق انتظار و... ساخته شده تصریح کرد: اگرچه مشخص شدن وضعیت کامل معماری در این بخش ادامه کاوش‌ها را در سال‌های آینده می طلبد و نیاز به بررسی بیشتر دارد ولی بطور کلی می‌توان گفت معماری این بنا دو دوره متفاوت را نشان می دهد.

یک دوره که مربوط به استقرار در قلعه و زمان آن است و دوره دیگر در واقع به دوران بعد از تسخیر قلعه و زمانی باز می گردد که این بنا کاربرد خود را به عنوان یک بنای نظامی و دفاعی از دست داده است.

سرپرست هیأت کاوش باستان شناسی محوطه این تغییرات در بعضی از قسمتهای بنا را به خوبی قابل مشاهده دانست و افزود: ایجاد تغییر در آن قسمت از بنا که دارای قرینه هستند و اضافه کردن دیوارهای جدید و الحاق دیوارهای آجری به دیوارهای سنگی و کم کردن عرض درگاه های ورودی و ... تغییراتی هستند که در کاوشهای این فصل بطور مشهود به چشم می خورند.

به گفته این باستان شناس،   در قسمتی نیز آثار یک کوره به دست آمده که تغییرات مشهود معماری در فضای اطراف آن اینطور نشان می دهد که این ساختار کوره در دوران بعدی معماری این بنا ایجاد شده است.

او با اشاره به ساختار کوره که بسیار سالم و دست نخورده است تصریح کرد :با توجه به انباشت سیلیس در بخشی از ترانشه، چندین قطعه شیشه و قطعات تغییر شکل یافته آن می توان گفت این کوره تبدیل سیلیس به شیشه بوده که شاید با توجه به تغییر کاربری بنای قلعه به منطقه صنعتگری دور از ذهن نباشد.

مهاجر نژاد گفت: آثار کف در عمق پایین تر از کف یک اتاق که بصورت گمانه پیشرو مشخص شد خود نشان دهنده این است که معماری این محوطه به یک دوره تعلق دارد.

وی با بیان اینکه در منابع اسلامی مربوط به این منطقه عنوان شهر قدیم ناتل به عنوان شهر متعلق به قرون  اولیه و میانه هجری اشاره شده تصریح کرد : در جستجوی آثار و بقایای شهر قدیم کل منطقه مورد بررسی قرار گرفت و سرانجام در حاشیه رودخانه ای که از جنوب محوطه قلعه می گذشته است در برش دیواره رودخانه آثار و بقایای معماری مشاهده شد .گروه باستان شناسی براساس این مشاهدات  اقدام به کاوش گمانه لایه نگاری در این بخش کرد که با برداشت نزدیک به سه متر از نهشته های سیلابی، آثار معماری منسجم و منظم مربوط به قرن چهارم به دست آمد .

به گفته این باستان شناس در این سازه معماری پی آثار با استفاده از قلوه سنگ های رودخانه ای و دیوارها توسط آجر بر روی دیوار سنگی بنا شده اند. این دیوارها بر خلاف معماری بنای قلعه، در محل اتصال دو دیوار از چفت و بست استفاده شده است.

او با اشاره به کشف سفالهای شاخص مربوط به قرون سوم و چهارم از این محوطه اظهار داشت :سفالهایی  با تزیینات لعاب پاشیده و نقاشی زیر لعاب، سفالهای اسگرافیاتو و سفالهای به سبک سلادون که توسط خمیر کائولین ساخته شده اند، از سفالهای شاخص این محوطه بشمار می روند.

این باستان شناس، یک مهر شیشه‌ای کتیبه‌دار به خط کوفی و همچنین مهره‌های تزئینی که با رنگ‌های زرد و سیاه و بصورت نواری و مواج تزیین شده را بخشی از آثار به دست آمده از قرن چهارم هجری دانست. از آنجا که تمامی آثار گمانه لایه نگاری متعلق به قرون سوم و چهارم هجری است، این طور به نظر  می رسد که این منطقه با وقوع سیلابی عظیم که آثار آن لایه ای رسوبی در حدود ۳ متر را بر جای گذاشته، متروک شده است و از دوره صفوی با توجه به موقعیت مکانی و نواحی جنگلی منطقه اهالی برای ساخت و بنای قلعه به این منطقه رجوع کرده اند.