مالیات خرید کالا و خروج آن

آنچه از نظرتان می‌گذرد حکم ناصرالدین شاه مبنی بر مطالبه قطعی مالیات از تبعه خارجه است که به امضای صدراعظم رسیده است. جواب نایب‌الحکومه قم نیز در پی می‌آید:

از تهران به قم، رمضان ۱۳۰۲ به حكام آن ولایات تلگراف شود كه: به حكم همایون از تبعه خارجه كه جزو اصناف هر ولایت مشغول كاری و دادوستد صنفی هستند، ‌باید مثل اصناف دولت علیه ایران مالیات صنفی مطالبه شود.  سفارت روس صورت خواسته است كه كارگزاران دولت معلوم کنند و صورت اصناف هر ولایت چه چیز است و هر صنفی چقدر مالیات دارد و چند باب درب دكان دارند كه مالیات هر صنف میان آنها تقسیم و مطالبه ‌شود. این صورت را خواسته‌اند كه در سفارت ضبط شود كه به رؤسای خودشان قدغن کنند، در هرجا از عهده مالیات صنفی برآیند و مباشر نتواند، زیاده از آن از آنها مطالبه کند. با تعجیل تمام این صورت واضح و روشن و زبان‌دار نوشته با اولین وسیله ارسال دارند كه این مساله بگذرد تا از روی حقیقت صورت را نوشته ارسال دارند.

صدراعظم‌

. . .

جواب‌ نایب‌الحکومه قم

حضور حضرت مستطاب اجل اعظم اكرم افخم صدراعظم مدظله‌العالی

در باب تبعه خارجه كه در ولایات كاسبی و دادوستد می‌کنند، مقرر شده بود كه حسب‌الامر اقدس رسیدگی كرده به عرض برساند. از تبعه خارجه كسی در قم متوقف و مشغول كاسبی نیست، مگر این اشخاصی كه به موقع می‌آیند، خرید خود را كرده می‌روند، قریب دو هزار تومان خرید پوست می‌كنند. مالیات پوست خزی كه از دیوان جزو مالیات كلاهدوز جمع شده، بیست و پنج تومان است، صنف كلاهدوز هر سال به حكومت عارض و متظلم بوده‌اند كه مالیات دیوان را ما می‌دهیم، خرید پوست را تبعه خارجه می‌كند. وصول این مالیات از صنف كلاهدوز برای حكومت زحمت دارد، نمی‌دهند، موقوف به حكم اولیای علّیه قاهره است. مشهدی مرتضی نام قراباغی رعیت دولت علّیه روس، یك ماه قبل از عید نوروز، الی بیست و پنجم شهر رمضان به قم اقامت دارد، خرید پوست بره می‌کند و می‌رود، مشهدی حاجی نام قراباغی، رعیت دولت علّیه روس از اول بهار، الی بیست و پنجم شهر رمضان خرید پوست بره كرده، می‌رود.  شخص ارمنی دو سال است كه می‌آید در دهات قم و غیره، درخت گردو می‌خرد و كره آن را بیرون آورده، حمل به دولت خارجه می‌كند، در شهر نیست كه معلوم شود رعیت كدام دولت است. دو نفر ارمنی رعیت دولت علیه روس هستند، همه ساله فصل پاییز می‌آیند پوست روباه و مغز بادام خریداری كرده حمل می‌کنند.

نایب‌الحكومه قم ۶ شهر شوال المكرم [۱۳۰۲ق]

منبع: فاطمه قاضی‌ها، سفرهای ناصرالدین شاه به قم، تهران، سازمان اسناد ملی ایران،۱۳۸۱،صص۳۱۰-۳۱۱.