سایه خشونت در کانون خانواده/ ۴۰۰ پرونده همسرآزاری درپزشکی قانونی

خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها: می‌گوید به دلیل رفتارهای همسرش و آزار و خشونت‌هایی که حالا برایش مثل خواب و خوراک روزمره شده، روح خسته و جسم بیمار خود را برداشته و به خانه پدری رفته است، اما پدر نیز او را ترد کرده و از اینکه زندگی خود را رها کرده است از سوی پدرش نیز مورد سرزنش و به باد کتک گرفته‌شده است.

این زن میان‌سال که چندان رغبتی به باز کردن سفره دلش ندارد، باحالتی پریشان و مضطرب دست فرزند ۶ ساله خود را در دست می‌فشارد و درحالی‌که اشکش را با گوشه چادر پاک می‌کند، می‌گوید: زندگی‌ام نابودشده و خانواده‌ام ازهم‌پاشیده شده است و حالا هم‌جایی را ندارم که با فرزندم بتوانم شب را سر کنم.

این اظهارات، تنها بخشی از دردهای ناشی از همسرآزاری است که زن میان‌سال متحمل شده و آن را در راهروی دادسرای بجنورد با خبرنگار مهر بازگو می کند و حالا آمده است تا برای مشکل چندین ساله‌ای که دیگر جسم بیمار و روح آسیب‌دیده او قادر به تحمل آن نیست، چاره‌جویی کند.

یک سال از هر پنج سال زندگی سالم زن، فدای خشونت می‌شود

کارشناس ارشد روانشناسی بالینی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه خشونت علیه زن در کانون خانواده با خشونت‌های کلامی، روانی، اقتصادی و یا فیزیکی اعمال می‌شود،  می گوید: طبق تحقیقات انجام‌شده، یک زن از هر پنج سال زندگی سالم خود، یک سال را به خاطر خشونت‌هایی که در محیط خانواده تحمل می‌کند، از دست می‌دهد.

سمیرا شادمیر اظهار می دارد: خشونت علیه زنان و همسر آزاری، مختص فرهنگ و یا جامعه خاصی نیست و همه جوامع اعم از غربی، اسلامی، شرق آسیا و غیره را دربرمی گیرد.

وی همسر آزاری را این‌گونه تعریف می‌کند: همسر آزاری فرآیندی است که فرد به خاطر جنسیتی که دارد توسط همسر خود مورد اعمال زور و تضییع حقوق و آزارهای جسمی، جنسی و روانی قرار می‌گیرد.

عوامل مؤثر بر بروز پدیده همسر آزاری

این روانشناس بالینی بابیان اینکه هنگامی‌که به حقوق یک فرد تجاوز غیرقانونی صورت بگیرد به‌عنوان خشونت شناخته می‌شود، عنوان می‌کند: به سبب اهمیتی که جایگاه خانواده در فرهنگ ما دارد، بسیاری از زنانی که مورد خشونت قرار می‌گیرند، برای حفظ این جایگاه و کانون خانواده، سلامتی جسمی و روحی خود را نادیده گرفته و این خشونت‌ها را بیان نمی‌کنند.

در خانواده‌های با وضع اقتصادی و یا جایگاه اجتماعی بالاتر نیز خشونت‌هایی که رخ می‌دهد بیشتر به سمت خشونت‌های کلامی و روانی پیش می‌رود.شادمیر با برشمردن عوامل مؤثر بر بروز خشونت در خانواده، جایگاه اجتماعی را یکی از این عوامل می‌داند و می‌گوید: خانواده‌هایی که به لحاظ جایگاه اجتماعی وضع پایین‌تری دارند، خشونت‌های فیزیکی در آن‌ها نیز بیشتر است.

وی همچنین مصرف مواد مخدر و سطح سواد را نیز بر بروز خشونت خانگی تأثیرگذار دانست و افزود: بیکاری مرد یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار در بروز پدیده همسر آزاری است.

این روانشناس بالینی با اشاره به نظریه‌هایی که خشونت خانگی و همسر آزاری را تبیین می‌کنند، به برخی از آن‌ها که ریشه‌های روانکاوی و روانشناسی یادگیری دارد اشاره داشت و گفت: یکی از مهم‌ترین نظریه‌ها در این خصوص، نظریه فراگیری اجتماعی است که «باندورا» در این نظریه، ریشه رفتارهای خشن را در محیط تعلیمی افراد می‌داند.

این روانشناس بالینی توضیح می‌دهد: فرد بر اساس الگوهای خود اعم از پدر، مادر، معلم و غیره، چگونگی رفتار خود را انتخاب می‌کند، بر این اساس فرزندی که از همان کودکی و در محیط خانواده شاهد خشونت والدین و به‌خصوص پدر خود شده است، در سنین بزرگ‌سالی نیز این خشونت را در خانواده خود اعمال می‌کند.

شادمیر تصریح می‌کند: انتقال بین نسل‌ها از دیگر نظریات مربوط به همسر آزاری است که بر پایه نظریه یادگیری اجتماعی استوار است که به‌این‌ترتیب، سوء رفتار از نسلی به نسل دیگر انتقال می‌یابد که اصلاح آن نیز مستلزم پیشگیری از تنبیه جسمی، روانی و پیشگیری از خشونت بین فردی است.

تأثیرات فردی و اجتماعی همسر آزاری

این روانشناس بالینی، به وجود آمدن درماندگی آموخته‌شده در زن را از نتایج همسر آزاری بیان می‌کند و تبدیل‌شدن به یک فرد منفعل که نسبت به آینده دیدگاهی نا امیدوارانه دارد و درواقع نسبت به خود دیدی منفی پیدا می‌کند را از آثار همسر آزاری معرفی می‌کند.

شادمیر می‌گوید: چنین فردی خشونت را تحمل می‌کند چراکه به بهبود شرایط اعتقادی ندارد و به همین خاطر در مقابل رویدادهایی که رخ می‌دهد چون فکر می‌کند در کنترل او نیستند، واکنشی نشان نمی‌دهد.

وی علاوه بر بیان تأثیرات جسمی و جنسی که براثر همسر آزاری واقع می‌شود، اضافه می‌کند: کاهش اعتمادبه‌نفس در زن و فرزندان و نیز سوق پیدا کردن زن به سمت افسردگی از دیگر اثرات است، چراکه از دیدگاه زن، خانواده جایگاه امن و مأمن آرامش است و هنگامی‌که این جایگاه با خشونت متزلزل می‌شود، سبب افسردگی در فرد می‌شود.

وی تصریح می‌کند: هنگامی‌که زن در خانواده از نزدیک‌ترین فرد زندگی خود صدمه می‌بیند، دیدگاهش نسبت به خود و نیز آینده تغییر می‌کند که منجر به ایجاد اضطراب‌های شدید در فردی که مورد آزارهای روحی، روانی و یا جسمی قرارگرفته است، می‌شود.

این روانشناس بالینی، وسواس، به وجود آمدن بیماری‌های مزمن و فشارخون و بیماری‌های قلبی را نتیجه اضطراب‌های ناشی از همسر آزاری معرفی می‌کند و می‌گوید: صدماتی که با همسر آزاری غیر فیزیکی در فرد ایجاد می‌شود بیماری‌های روانی به وجود می‌آورد که بیماری‌های جسمی را نیز به همراه خود دارد.

شادمیر تأکید می‌کند: به‌جز مشکلات فردی همسر آزاری و نیز مشکلاتی که خشونت خانگی بر روی فرزندان می‌گذارد که نظریه‌های آن نیز بیان شد، تأثیرات منفی زیستی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را نیز برای جامعه به همراه دارد.

وی می‌گوید: جبران صدمات روانی و جسمی که به زن وارد می‌شود و تأمین هزینه‌های این جبران، ضررهای اقتصادی را به جامعه تحمیل می‌کند که البته به وجود آمدن افراد ناسالم و یا معلول نیز از تبعات همسر آزاری است که سبب پیش رفتن جامعه به‌سوی ضعف می‌شود.

وی تأکید می‌کند: خشونت خانگی و همسر آزاری هم بُعد فردی فرد خشونت دیده و هم بُعد اجتماعی جامعه را مورد صدمه قرار می‌دهد.

چگونه می‌توان از بروز پدیده همسر آزاری پیشگیری کرد

این روانشناس بالینی با اشاره به اینکه برخی افراد شخصیت ضداجتماعی و یا شخصیت پرخاشگر دارند، گفت: با انجام مشاوره‌های پیش از ازدواج و انجام آزمون‌های شخصیت، افرادی که مستعد بروز چنین رفتارهایی هستند شناسایی می‌شوند.

شادمیر بابیان اینکه انجام مشاوره پیش از ازدواج، مهم‌ترین اقدام در جهت انتخاب آگاهانه است، گفت: به‌این‌ترتیب گام اول در پیشگیری از خشونت خانگی برداشته می‌شود.

وی البته به بروز رفتارهای خشونت‌آمیز در سال‌های ابتدای ازدواج نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: اگرچه در این مرحله، پیشگیری سطح دوم اتفاق می‌افتد اما درصورتی‌که به‌موقع چاره‌اندیشی شود، تأثیرگذار است.

وی تصریح کرد: بروز اختلاف‌ها و خشونت‌های کلامی باید با کمک افراد باتجربه در خانواده و یا افراد متخصص همچون روانشناسان موردبررسی قرار بگیرد تا اختلافات تشدید نشود.

این روانشناس بالینی اشاره‌ای نیز به نحوه تربیت فرزندان از سوی والدین آن‌ها داشت و گفت: باید به نحوی فرزندان خود را تربیت کنیم که یاد بگیرند مشکلات را از طریق گفتگو حل کنند و نه با ابزار خشونت و اعمال تنفر.

شادمیر بیان کرد: در مواقعی که خشونت رخ می‌دهد، زن باید آموزش‌های درست را دریافت کند تا به نحوی شرایط را مدیریت کند که به خشونت‌های شدیدتر و یا تکرار آن در دفعات بعدی از سوی همسر، منجر نشود.

وی تصریح کرد: این آموزش‌ها از طریق مدیریت بحران و مدیریت رفتار و در واحدهای مددکاری به فردی که مورد همسر آزاری قرارگرفته است داده می‌شود تا شاهد تشدید خشونت‌های خانگی و همسر آزاری در کانون خانواده‌ها نباشیم.

آماری از همسر آزاری در خراسان شمالی که در پزشکی قانونی محرز می‌شود

مدیرکل پزشکی قانونی خراسان شمالی در گفتگو با خبرنگار مهر از کاهش ۳۰ درصدی تعداد مراجعه‌کنندگان به این سازمان برای تشکیل پرونده‌های همسر آزاری در ۷ ماهه ابتدای امسال، نسبت به مدت مشابه در سال ۹۴ خبر داد.

بابک سلحشور اظهار می دارد: در ۷ ماهه اول امسال، ۴۰۰ مورد معاینه در خصوص همسر آزاری در پرونده‌های پزشکی قانونی استان ثبت‌شده است که این رقم در مدت مشابه سال گذشته، ۵۶۱ مورد بوده است.

سلحشور عنوان می دارد: بجنورد با ۱۶۰ مورد پرونده بیشترین آمار همسر آزاری در بین شهرستان‌های استان را داراست و فاروج و آشخانه نیز دو شهرستانی هستند که طی این مدت، موردی گواه بر همسر آزاری در پزشکی قانونی برای آن‌ها ثبت‌نشده است.

وی بابیان اینکه ۳۸۸ نفر از مراجعه‌کنندگانی که در سال جاری برای همسر آزاری در پزشکی قانونی تشکیل پرونده داده‌اند، زن هستند، تصریح می کند: از مجموع پرونده‌های مرتبط با همسر آزاری در مدت مشابه سال ۹۴ نیز ۴۹۷ نفر زن و ۶۴ نفر مرد بودند.

سلحشور درعین‌حالی که از کاهش ۳۰ درصدی میانگین پرونده‌های همسر آزاری در استان خبر داد، اظهار می دارد: در ۷ ماهه ابتدای سال جاری تعداد مراجعه‌کنندگان مرد که مورد همسر آزاری قرارگرفته‌اند، با کاهش ۸۰ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته روبرو بوده است.

مدیرکل پزشکی قانونی خراسان شمالی با اشاره به اینکه این نهاد فقط پرونده‌های خشونت‌های فیزیکی ناشی از همسر آزاری را موردبررسی قرار می‌دهد و به قاضی اعلام می‌کند، می گوید: البته در مواردی متخصصان ما در ادامه و یا عدم ادامه زندگی مشترک زوجین نیز اظهارنظر می‌کنند.

وی میانگین سنی زنانی که مورد همسر آزاری قرار می‌گیرند را عمدتاً در سنین جوانی بیان کرد و با اشاره به کاهش ۶ درصدی پرونده‌های مربوط به نزاع در پزشکی قانونی استان طی ۷ ماه ابتدای سال جاری، می افزاید: بخش زیادی از این موضوع به دست متولیان آموزش و فرهنگ و بافرهنگ سازی و آگاهی بخشی رسانه‌ها حل می‌شود.

برخود قضایی حلّال مسئله همسر آزاری نیست

معاون دادستان عمومی و انقلاب بجنورد نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با تأکید بر اینکه باید فرهنگ جامعه به سمتی سوق پیدا کند که درک همسران نسبت به یکدیگر را افزایش دهد، می گوید: در خصوص مسئله همسر آزاری، تنها برخورد قضایی حلّال مشکل نیست.

کلثوم گریوانی اظهار می دارد: ترد شدن زن از سوی خانواده، عدم پذیرش جامعه، نبود پشتوانه حمایتی، بروز مسائل خانوادگی متعدد، مشکلات جسمی و روحی و غیره ازجمله مشکلات ناشی از همسر آزاری است که افرادی که به دادسرا مراجعه می‌کنند با آن مواجه هستند.

گریوانی بابیان اینکه قوه قضائیه به‌عنوان یک مرجع قضایی فقط بخش حقوقی و آسیب‌های ناشی از این بخش را پیگیری می‌کند، می افزاید: افرادی که مورد همسر آزاری قرار می‌گیرند، به لحاظ اجتماعی به‌مراتب با مشکلات حادتری روبرو هستند.

معاون دادستان عمومی و انقلاب بجنورد تصریح می کند: بخش زیادی از مسائل مربوط به همسر آزاری و بروز خشونت‌های خانگی بافرهنگ سازی و نیز تربیت و اصلاح نسلی که ایرادهای رفتاری والدین خود را نداشته باشد، باید حل شود.

وی تأکید می کند: حمایت از زن در چارچوب خانواده مؤثرترین راه است، چراکه با برخورد قضایی نمی‌شود مشکلات را به‌صورت ریشه‌ای حل کرد.

دخالت خانواده‌ها عامل بروز ۹۰ درصد از همسر آزاری‌ها است

معاون دادستان عمومی و انقلاب بجنورد عنوان می کند: حدود ۱۷ درصد از پرونده‌هایی که به دادسرا وارد می‌شود مربوط به همسر آزاری است.

طی بررسی و آسیب‌شناسی‌هایی که بر روی پرونده‌های همسر آزاری انجام‌شده مشخص شد، عامل ۹۰ درصد خشونت‌های خانگی و بروز همسر آزاری، دخالت خانواده‌ها است.

گریوانی بابیان اینکه این دخالت که به دلیل منشأ مشکلات اقتصادی و غیره انجام می‌گیرد، سبب ایجاد خشونت در زندگی فرزندان و زوجین می‌شود که درنتیجه خشونت‌ها منجر به برخوردهای فیزیکی می‌شود.

معاون دادستان عمومی و انقلاب بجنورد بابیان اینکه از طریق واحد مددکاری تلاش می‌شود این پرونده‌ها به مصالحه و برگشتن به زندگی مشترک ختم شود، اظهار کرد: نباید به آمارها در یک برهه زمانی خاص توجه کرد چراکه باید به مسئله همسر آزاری به‌صورت بلندمدت توجه و برای حل ریشه‌ای آن، فرهنگ‌سازی مناسب انجام شود.

خانه امن در بجنورد برای زنان در معرض خشونت راه‌اندازی می‌شود

مدیرکل بهزیستی خراسان شمالی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر بابیان اینکه این نهاد در مواجهه با زنانی که خشونت را در خانه تجربه می‌کنند، دو کار اساسی انجام می‌دهد، می گوید: پیشگیری از خشونت خانگی و نیز مداخله در خشونت دو هدفی است که در این رابطه دنبال می‌کنیم.

ابراهیم قربانی اظهار می دارد: به همین منظور دوره‌های آموزشی و آگاه‌سازی در رابطه با این موضوع در محلات و مناطقی که به لحاظ آمار خشونت، آسیب‌پذیر هستند، برگزار می‌شود.

وی با اشاره به اینکه در موارد حاد که فرد با همسر آزاری مواجه می‌شود، فرد خشونت دیده در مراکز موقت بهزیستی پذیرش می‌شود، می افزاید: مشاوره‌های روانشناسی، حقوقی، روان‌پزشکی و غیره را برحسب نیاز از سوی مددکاران و متخصصان امر در این مراکز ارائه می‌شود.

مدیرکل بهزیستی خراسان شمالی عنوان می دراد: در این زمینه، مراکز ۶ شهرستان استان به‌صورت روزانه فعال هستند و مراکز شبانه‌روزی نیز در سه شهرستان بجنورد، شیروان و اسفراین فعالیت دارند.

قربانی از راه‌اندازی خانه امن برای زنان در معرض خشونت‌های خانگی خبر داد و تصریح می کند: خانه امن در بیش از نیمی از مراکز استان‌ها راه‌اندازی شده که سرپناهی برای زنان بی‌سرپناه و خشونت دیده است.

وی بابیان اینکه  از لحظات اولیه که فرد در خشونت دیده در خانه امن پذیرش می‌شود، تیم تخصصی متشکل از روان‌شناسان و مددکاران به دنبال حل مشکلات فرد با خانواده و شوهر وی هستند، تأکید می کند: در حال حاضر، جدی‌ترین کار در بهزیستی استان در رابطه با همسر آزاری از طریق اورژانس اجتماعی پیگیری می‌شود.

به گزارش خبرنگار مهر، خانواده عنصر اصلی جامعه است که وقتی محبت، عاطفه و وابستگی که از پایه‌های بنیادین خانواده است، جای خود را به بروز رفتارهای نا به هنجار و خشونت نسبت به افراد خانواده می‌دهد، نه‌تنها منجر به مشکلات فردی می‌شود بلکه برای جامعه نیز تبعاتی را به همراه دارد.

[cite]خشونت علیه زنان ازنظر پنهان است، به لحاظ اینکه خشونت درون خانه اتفاق می‌افتد وزنان تا کارد به استخوانشان نرسد از زندگی خشونت‌آمیز خود حرفی نمی‌زنند، چراکه بازگویی آن ممکن است به تشدید خشونت منجر شود.بسیاری از آسیب‌های اجتماعی در ایران در ارتباط با خانواده است، مسائلی همچون فرار دختران، اعتیاد فرزندان، افزایش طلاق و خشونت‌های خانگی با این عنصر اصلی جامعه در ارتباط است که البته امروزه خشونت علیه زنان به موضوعی بین‌المللی تبدیل‌شده است که در این گزارش نیز به‌اختصار و اختصاصاً به این موضوع پرداخته شد.

اگرچه آمار یا گزارش رسمی در خصوص فراوانی و نوع خشونت و سوء رفتار علیه زنان در کشور موجود نیست، اما آنچه حائز اهمیت است، این است که ترس از تنهایی و از دست دادن فرزندان، ترس از عدم‌حمایت‌های قانونی و اجتماعی، ترس از عدم تأمین نیازهای اقتصادی، فشارهای خانواده و اطرافیان، ترس از سرزنش به خاطر گسستن کانون خانوادگی که همواره زنان موظف به حفظ آن به هر ترتیب هستند و بسیاری از دلایل دیگر، زنان را وادار به زندگی با شرایط پذیرش خشونت از سوی همسر خود در انواع و اشکال گوناگون می‌کند.

خشونتی که باید علل و عوامل آن بررسی و بیش‌ازپیش در جامعه تبیین شود تا با هشدار نسبت به پیامدهایی که برای فرد و جامعه به دنبال دارد، در جهت کاهش این آسیب اجتماعی گام نهاد.