اربعین؛ «جلوه‌گاه» ارادت شیعیان

 دين از طريق آيين‌هاي هفتگي، ماهانه يا سالانه پيروانش را به يكديگر متصل مي‌كند و جامعه‌اي متعلق به‌خود را پديد مي‌آورد و كساني كه در نقاط مختلف اين جامعه قرار مي‌گيرند سعي مي‌كنند در همين مناسبت‌ها ارتباط و اتصال خودشان را با جماعت اصلي مومنان برقرار كنند. شيعيان افغانستان «مزار» و مراسم سالانه آن را مي‌شناسند و علويان تركيه دهه محرم و گردهمايي‌هاي منسوب به آن را انجام مي‌دهند تا ارادت خود را به امام سوم(ع) و وقايع عاشورا نشان دهند. هرسال كه مراسم اربعين در عراق برگزار مي‌شود تعدادي از شيعيان جمهوري آذربايجان و گرجستان از مرز‌هاي شمالي ايران وارد مي‌شوند تا همراه با ايرانيان خودشان را به كربلا برسانند.

بسياري از ديگر باور‌هاي بشري كه همراه با اديان يا جداي از آنها جريان دارند هم ممكن است تاحدي اجتماعي باشند اما نمي‌توانند پيوستگي‌هاي بزرگ را پديد بياورند. اينكه طرفداران يك عقيده دائما سعي مي‌كنند راهپيمايي‌هايي در شهر‌هاي بزرگ برگزار كنند و هوادارانشان را به خيابان‌ها بياورند يا محلي را به‌عنوان نقطه گرد‌همايي تعيين مي‌كنند تا تعداد خود را به رخ ديگران بكشند هم به همين دليل است. آنها مي‌خواهند جمعيت خويش را نشان دهند تا از اين راه چيزي را كه پذيرفته‌اند به اثبات برسانند.

همزمان با روز‌هايي كه شيعيان براي برگزاري مراسم اربعين آماده مي‌شدند دولت اشغالگر قدس در حال ممنوع كردن پخش صداي اذان در شهر بيت‌المقدس بود. در اين شهر باستاني با سابقه طولاني از حضور 3 دين ابراهيمي، چنين كاري برابر با حذف يك دين شمرده مي‌شود زيرا اذان و پس از آن برگزاري نماز جماعت يكي از مهم‌ترين نماد‌هاي جمعيت مسلمانان در ميان ديگر اديان است. مسلماناني كه بخش كوچكي از جمعيت كشور‌هاي مهاجرپذير هستند با همين نماز‌هاي جماعت در مساجد، پيوستگي ميان خود را حفظ مي‌كنند و در شهري مانند بيت‌المقدس كه پيروان هر سه دين مدعي حضور تاريخي در آن هستند نمي‌توان حق عبادت كامل را از يكي از آنها گرفت. اينكه مسلمانان ساكن اين شهر بر برگزاري نماز جماعت در مناسبت‌هاي مختلف در مسجد‌الاقصي تأكيد دارند نشانه پافشاري آنان بر همين عبادات گروهي است تا نشان بدهند كه در اين منطقه ريشه دارند و از آن دست نمي‌كشند.

مراسم اربعين حسيني كه در سال‌هاي پس از جنگ در عراق مورد توجه قرار گرفته است يكي از مهم‌ترين نمونه‌هاي معاصر گرد‌همايي‌هاي مذهبي است كه بدون توان نظامي در منطقه‌اي درگير جنگ، انجام مي‌شود. تا امروز دخالت‌هاي مسلحانه گوناگون در منطقه عراق و سوريه كه محل زندگي مذاهب گوناگون شيعه و سني است، به جز بيشتر كردن آتش جنگ و به‌وجود آوردن تروريست‌هاي بي‌رحمي كه همواره در حال كشتار غيرنظاميان هستند، نتيجه‌اي نداشته است. سنت‌هاي محرم و آيين‌هاي مربوط به آن با نمايش جمعيت شيعيان و اشتياق آنها براي برگزاري يك مراسم گروهي كه در آن از درگيري پرهيز مي‌شود، يكي از كاركرد‌هاي اجتماعي بزرگ دين در جهان كنوني است.