تالاب های اقماری سدی برای مقابله با شوری آب دریاچه ارومیه هستند

چندی پیش برای اولین بار جشنواره تجربیات موفق سمن های محیط زیستی در سازمان حفاظت محیط زیست برگزار شد و در آن 35 تجربه موفق زیست محیطی معرفی و تقدیر شدند که احیاء تالاب سیرانگلی 2 ، تالاب حسنلو در آذربایجان غربی یکی از این تجربه های موفق معرفی شده بود.
این طرح با تلاش تشکل های محیط زیستی نقده با عنوان دوستداران طبیعت سولدوز که شامل هفت تشکل می شود با موفقیت انجام شد و سیروس انتخابی مدیرعامل این تشکل روز پنج شنبه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا گفت: یکی از مهمترین عملکردهای تالاب اقماری تغذیه سفره آبهای زیر زمینی است و مانند سدی حائل بین آب شور دریاچه ارومیه به اطراف عمل می کند و مانع نفوذ شوری به منطقه می شود.
وی با اشاره به احیای دریاچه ارومیه اظهار کرد: اگر تالاب های اقماری اطراف آن احیاء نشوند خطر شور شدن بیش از حد آب دریاچه ارومیه را تهدید می کند، حتی می تواند مانع شور شدن آبهای منطقه شود.
وی که یکی از مجریان طرح احیای تالاب سیرانگلی 2 در آذربایجان غربی است ، گفت: در نقده 17 تالاب اقماری وجود دارد که از این تعداد سه تالاب بین المللی هستند که تالاب سیرانگلی یکی از آنها است تمام این تالاب ها در سال 1380 یعنی زمان ترسالی خشک شده بودند.
این فعال محیط زیست در زمینه تالاب ها افزود: خشک شدن این تالاب ها در زمان ترسالی نشان از مدیریت نادرست منابع آبی دارد، سال 1380 تعدادی از کارشناسان داخلی و خارجی اولین کارگاه رهیافت اکوسیستم دریاچه ارومیه را تشکیل دادند و در آن اعلام کردند که تالاب های نقده غیر قابل احیاء هستند.
وی تاکید کرد: به دنبال غیر قابل احیا بودن این تالاب ها سمن های فعال ضمن آسیب شناسی علل خشک شدن آنها، به مطالعه موقعیت و وضعیت طبیعی منطقه و شناسایی تالاب ها پرداخته و با تشکیل کارگروه های مختلف اقدام به احیاء تعدادی از آنها کردند که در حال حاضر فعال و پایدار هستند.
انتخابی ادامه داد: اولین پروژه این سمن ها شامل هفت سمن فعال در این عرصه احیاء تالاب سیرانگلی بود که بعد از تلاش های فراوان از 15 سال گذشته تاکنون پرآب بوده و پذیرای هزاران پرنده بومی و مهاجر است.
وی درباره روند احیاء این تالاب توضیح داد: بعد از برگزاری کارگاه رهیافت اکوسیستم دریاچه ارومیه در سال 80 به فکر احیا تالاب های اقماری دریاچه ارومیه افتادیم، زیرا اگر این تالاب ها احیاء نمی شد برای منطقه فاجعه به بار می آمد.
مدیر عامل تشکل دوستداران طبیعت سولدوز افزود: بر این اساس با همکاری حدود 30 نفر از افراد سالخورده و با تجریه و بازنشستگان منطقه اقدام به جمع آوری اطلاعات از کل تالاب های نقده کردیم که حدود دو ماه زمان برد و یک بانک اطلاعاتی از کل تالاب های نقده تشکیل دادیم که تالاب سیرانگلی به عنوان اولین تالاب برای احیاء انتخاب شد.
وی ادامه داد: بعد از آن اقدامات اساسی را آغاز کردیم اما در میانه راه متوجه شدیم که هزینه بسیار زیاد است و ما به تنهایی از عهده آن برنمی آییم بنابراین در تماسی با نماینده برنامه کمک های کوچک (SGP) که زیر مجموعه صندوق محیط زیست جهانی ( جف ) در سازمان ملل است، موفق به جلب همکاری آنها شدیم.
انتخابی گفت: بعد از بررسی به این نتیجه رسیدیم که می توانیم این طرح را در قالب پروژه های سازمان ملل قرار دهیم که انجام آن مستلزم جمع آوری و ارائه اطلاعات کامل از آن به سازمان ملل بود که انجام آن حدود 3 سال زمان برد.
وی افزود: در این مدت تشکل محیط زیستی نقده به عنوان دوستداران طبیعت سولدوز به کارهای احیاء تالاب ادامه داد و آب خوبی جمع آوری کردیم.
این فعال محیط زیست ادامه داد: تالاب سیرانگلی دارای سه ورودی آب بود که به علت انباشت گل و لای مسیر منتهی به تالاب مسدود شده بود، از سوی دیگر چون کشاورزان برای تامین آب مورد نیاز به چاه ها روی آورده بودند، مسیر آب و دیواره نهرها از بین رفته بود که نیاز به لایروبی داشت.
وی گفت: بر این اساس سه مسیر را لایروبی کردیم و باعث شد تا آب وارد تالاب شود ، همچنین در زمستان 1380 هم آب خوبی وارد تالاب شد اما در تابستان آب تالاب دوباره خشک شد با این حال امیدوار شدیم که می توان تالاب را احیا کرد از این رو سال بعد کار احیا را از پاییز آغاز کردیم و اکنون این تالاب مامن و زیستگاه پرندگان زیاد بومی و مهاجر است.
مدیر عامل تشکل دوستداران طبیعت سولدوز افزود: در سال 83 که تحقیقات سازمان ملل بر روی تالاب به پایان رسید قراردادی منعقد شد و بر اساس آن حدود 25 هزار دلار اعتبار برای این کار در نظر گرفته شد که چهار هزار دلار برای کارهای تحقیقاتی و سایر امور جانبی در نظر گرفته شد و در نهایت قرار شد 21 هزار دلار در قالب سه قسط پرداخت شود.
وی تاکید کرد: پیش از اینکه این اعتبار تخصیص داده شود حدود 40 کیلومتر مسیرهای منتهی به تالاب را لایروبی و دیواره نهرها را ترمیم کرده بودیم، برای این کار هیچ پولی دریافت نکردیم بلکه گفتیم اگر فردی یا نهادی می خواهد کمک کند فقط ماشین آلات در اختیار این طرح قرار دهد.
وی گفت: اکنون 15 سال از زمان احیا تالاب می گذرد و همچنان زنده است، وسعت تالاب حدود 700 هکتار است و می تواند سایت گردشگری و پرنده نگری خوبی باشد.
وی با تاکید بر اهمیت تالاب های اقماری در احیاء و حفظ دریاچه ارومیه اظهار کرد: با اعضای ستاد احیای دریاچه ارومیه نشست های متعددی داشتیم و در آن بر شناسایی تالاب های اقماری تاکید شد، در استان آذربایجان غربی و جنوب دریاچه ارومیه 36 تالاب اقماری وجود دارد که فقط 15 تالاب در کتاب های تالاب استان آمده و بقیه فراموش شده اند و 13 تا 14 تا از این تالاب های اقماری در جوار ساحل جنوبی دریاچه قرار دارند، در حالی که حفاظت از آنها برای محیط زیست و منابع آبی بسیار حائز اهمیت است.
این فعال محیط زیست گفت: زمانی که ستاد احیاء دریاچه ارومیه آبراه هایی را با لایروبی برای دریاچه باز می کرد، از داخل این تالاب ها کانال هایی زدند که آسیب های جبران ناپذیری به منطقه وارد کرده است که اگر ادامه یابد احیاء دریاچه نفعی برای منطقه نخواهد داشت.
وی گفت: اکنون نیز برنامه ای مشترک با سازمان ملل داریم که بر اساس آن تالاب های فراموش شده را شناسایی می کنیم.
این سمن جایزه جهانی استوای (اکوایتر) 2015 را در فرانسه از سازمان ملل دریافت کرد، این جایزه در 7 دسامبر 2015 در نشست COP21 که در فرانسه برگزار شد، به این گروه اهدا شد.
این نخستین باری است که یک سازمان ایرانی این جایزه ارزشمند را دریافت می کند. حدود 1400 گروه برای دریافت این جایزه ثبت نام کرده بودند و گروه سمن های نقده جزء 21 گروهی بودند که موفق به دریافت این جایزه شدند.
گروه چتر سمن های نقده در راستای بهبود وضعیت تالاب های اقماری دریاچه ارومیه در شمال غربی ایران فعالیت کردند و تلاش های این گروه منجر به احیای تعدادی از این تالاب ها شده است.
این پروژه تحت حمایت برنامه کمک های کوچک (SGP) تسهیلات جهانی محیط زیست (GEF) فعالیت می کند که توسط برنامه توسعه ملل متحد اجرا می شود.
علمی 9014**1601**خبرنگار: کیمیا عبدالله پور** انتشاردهنده : شهناز حسنی