مناطق حفاظت شده کردستان، ظرفیتی برای تنوع زیست محیطی

به گزارش خبرنگار ایرنا، مناطق حفاظت شده به عنوان زیستگاه گونه های مختلف جانوری و گیاهی همواره از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند، در برخی از این مناطق گونه های با ارزش و در حال انقراض جانوری زیست می کنند و این امر اهمیت این مناطق را دو چندان می کند.
کردستان به سبب ویژگی های اقلیمی، پوشش گیاهی و جنگلی مناسب، وجود تالاب های بین المللی، زیستگاه انواع حیوانات وحشی و قرار گرفتن در میسر کریدور کوچ پرندگان از مناطق شمالی به عرض های جنوبی، همواره از لحظ زیست محیطی مورد توجه قرار گرفته است.
از مساحت 29 هزار و 137 کیلومترمربعی استان کردستان 10 درصد این مساحت در قالب مناطق حفاظت شده و شکار ممنوع تحت مدیریت حفاظت محیط زیست قرار دارد.
وجود منابع آب سطحی مناسب در استان، وجود جاذبه های طبیعی مهم شامل کوه ها، جنگل، چشم اندازهای زیبا، دریاچه طبیعی و مصنوعی، رودخانه های دائمی در استان، تنوع زیستی غنی گیاهی و جانوری و وجود گونه های گیاهی و جانوری منحصر بفرد در استان شرایط زیست محیطی ویژه ای را برای کردستان ایجاد کرده است.
از مناطق حفاظت شده کردستان می توان به تالاب بین المللی دریاچه زریبار مریوان، منطقه حفاظت شده بیجار ،منطقه حفاظت شده بدر و پریشان قروه، منطقه حفاظت شده عبدالرزاق سقز، شاهو و کوسالان سروآباد و مناطق شکار ممنوع استان نام برد.

**تالاب بین المللی دریاچه زریبار مریوان
دریاچه زریبار یا زریوار مهمترین منطقه زیستی استان کردستان است که از لحاظ رده بندی اهمیت حفاظتی نیز بالاتر از مناطق زیر نظر محیط زیست است.
این پناهگاه حیات وحش و تالاب بین المللی آن که بیست وسومین عضو تالاب کنوانسیون رامسر است دارای حجم تقریبی آب بیش از 30 میلیون مترمکعب بوده و سرریز آب دریاچه از قسمت جنوبی با نام رودخانه مریوان خارج می شود.
طول دریاچه زریبار حدود پنج کیلومتر و عرض آن حدود 1.6 کیلومتر بوده و وسعت تالاب به دلیل تغییرات حجم آبی در فصول مختلف متغیر و حداقل و حداکثر عمق آن به ترتیب 2 و 6 متر است.
زریبار در یک دره طولی وسیع قراردارد و از 2طرف غرب و شرق با کوه های پوشیده از جنگل احاطه شده و پوشش غالب اراضی منطقه را جنگل و بیشه زارهای نیمه انبوه تشکیل می دهد که گونه غالب جنگلی آن بلوط ایرانی است.
تاکنون 97 نوع پرنده، 31 گونه پستاندار، 13 گونه خزنده، 11 نوع ماهی یک گونه مارماهی، پنج گونه فیتوپلانکتون و 17 گونه زئوپلانکتون در تالاب بین المللی زریبار شناسایی شده است.
گیاهان شناوری چون سراتوفیلیوم، سریوفیلیوم و گونه هایی از گیاهان خاردار و گونه های نی، هزارنی، بارهنگ آبی، نیلوفر آبی، علف هفت بند، پیچک ها، لویی، بزواش، جگن و نعناع، پوشش گیاهی این تالاب را تشکیل می دهد.
سیاه ماهی خالدار، سیاه ماهی معمولی، عروس ماهی و ماهی گامبوزیا از جمله گونه های بومی و ماهی آمور سفید، کپور آیینه ای، کپور معمولی، کپور سرگنده (بیگ هد) و فیتوفاک از جمله گونه های غیربومی این دریاچه است.

**منطقه حفاظت شده بیجار یکی دیگر از مناطق مهم زیستی و زیر نظر اداره محیط زیست کردستان است که در 15 کیلومتری شمال غرب شهر بیجار با مساحتی حدود 31 هزار هکتار قرار دارد.
این منطقه زیستگاه بسیاری از وحوش استان بوده و از پوشش گیاهی مناسب برخوردار است. از گونه های شاخص این منطقه می توان از قوچ و میش ارمنی، گربه وحشی، کفتار، گرگ، گراز، روباه و انواع خزندگان نام برد.
این زیستگاه در سنوات گذشته زیستگاه گونه ای آهو بوده است که نسل آن در این منطقه منقرض شده است.

**منطقه حفاظت شده بدر و پریشان قروه
این منطقه با وسعتی در حدود 37 هزار هکتار در جنوب شهرستان قروه قرار گرفته است.
زیستگاه مناسب کل و بز وحشی بوده و از پوشش گیاهی مناسبی برخوردار است و همچنین منطقه زیستگاه مناسبی برای انواع پستانداران و پرندگان منطقه است.

**منطقه حفاظت شده عبدالرزاق سقز
این منطقه با مساحتی در حدود 44 هزار هکتار در شرق شهرستان سقز قرار دارد و یکی از مناطق گذرگاهی حیات وحش بویژه قوچ و میش ارمنی مناطق حفاظت شده بیجار و بیان در آذربایجان غربی است.

**منطقه حفاظت شده شاهو و کوسالان سروآباد
این زیستگاه با مساحتی در حدود 57 هزار هکتار به لحاظ تنوع گونه های گیاهی با 240 گونه شناسایی شده و جانوری زیستگاه با ارزشی است که در حد فاصل شهرهای سروآباد، مریوان و کامیاران قرار دارد.
گونه هایی مانند خرس قهوه ای، پلنگ، سیاه گوش، کل و بز در آن زیست می کنند.

**زیستگاه با ارزش چل چمه (چهل چشمه)
این منطقه یکی دیگر از مناطق مهم زیستی در کردستان است که برای اینکه به عنوان منطقه حفاظت شده شناخته شود مورد پیشنهاد قرار گرفته است.
این زیستگاه که در غرب شهرستان دیواندره قرار گرفته، به دلیل داشتن مراتع بکر و با تنوع گونه­ای فراوان و چشمه سارها و آبراهه های پرآب و همیشه جاری، زیستگاه خرس قهوه­ای بوده و مکان مناسبی برای تورهای علمی و تحقیقاتی است.
این منطقه برای تایید نهایی و مورد حفاظت قرار گرفتن نیاز به تصویب شورای عالی حفاظت محیط زیست برسد و در مراحل پایانی قرار دارد.

** زیستگاه سارال (سالال)
یکی دیگر از مناطق زیستی مهم استان کردستان است که به عنوان منطقه حفاظت شده از سوی اداره محیط زیست کردستان پیشنهاد شده است.
بخش عمده این زیستگاه در جنوب غربی دیواندره واقع و قسمتی از شمال غربی شهرستان سنندج و شمال شرق شرستان مریوان را نیز در بر می گیرد.
این زیستگاه از 2 لحاظ حائز اهمیت است یکی اینکه دارای تنوع گونه ای فراوان بویژه گیاهان با ارزش بالا بوده و دوم اینکه این گونه ها از تراکم و تعداد بالا برخوردارند که از معیارها و شاخص های عمده IUCN (اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی) است.

** مناطق شکار ممنوع کردستان
منطقه شکار ممنوع زرینه اوباتو یکی از این مناطق است این زیستگاه با مساحتی در حدود 24 هزار هکتار زیستگاه پرنده حمایت شده و روبه انقراض میش مرغ با نام محلی میش سی و نام علمی otis tarda است.
مناطق شهدای محیط بان و چنگ الماس در بیجار و زرینه اوباتو در دیواندره از دیگر مناطق شکار ممنوع در استان است.
منطقه شکار ممنوع دشت بیلو در نزدیکی تالاب زریبار در مریوان یکی دیگر از مناطقی است که اخیرا به عنوان منطقه شکار ممنوع مصوب شده است و مراحل پایانی اجرایی شدن را می گذراند.
علاوه بر اینها جنگل هایی در غرب استان وجود دارد که از نظر زیست محیطی از ارزش بالایی برخوردار است و این رویشگاه با نام جنگل های زاگرس شمالی تقسیم بندی شده اند.
جنگل های این استان که بخشی از جنگل‏های غرب کشور را تشکیل می‏دهد بیشتر اطراف شهرهای بانه و مریوان واقع شده است و بعد از جنگل‏های شمال کشور در رتبه دوم اهمیت قرار دارند.
در حال حاضر جنگل‏های استان کردستان به صورت درختچه و بوته‏های پراکنده در آمده است.
مهمترین درختان جنگلی در استان کردستان از بلوط، مازو، گلابی، زبان ‏گنجشک(ون)، گردو، سیب وحشی، پسته وحشی (بنه)، زالزالک، آلبالو، ازگیل، بادام تلخ، داغداغان، نارون، افرا و بید وحشی تشکیل شده است.
از مساحت 2 میلیون و 937 هزار هکتار استان کردستان، بیش از 374 هزار هکتار آن را جنگل تشکیل می دهد و جنگل های این استان که جز جنگل های زاگرس شمالی هستند در طول بیش از 5 هزار سال گذشته تشکیل شده و به لحاظ حفاظت از منابع آب و خاک، تولید محصولات فرعی، ذخایر ژنتیکی، مصارف درمانی، قابلیت های اکوتوریستی و ارزش های زیست محیطی دارای اهمیت منحصر به فردی هستند.
6108/1904
** گزارش از امید بهمنی/** انتشار دهنده: مسعود احمدی