تکدی‌گری و اعتیاد دو روی یک سکه/ زنگ خطر به گوش می رسد

خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها: قامتش ریزنقش است. سینی اسپند در دست دارد و مدام صلوات می‌فرستد و گاه و بیگاه دودش را به‌طرفم هدایت می‌کند، مقابلم می‌ایستد. شروع می‌کند به داستان‌سرایی و دعا و مناجات...«بلا ازت به دور باشد، چشم بد حریفت نشود... دشمنت خوار و ذلیل شود» دستش را به‌طرفم دراز کرده؛ نه راهی برای ماندن دارم و توانی برای رفتن.... انگار دعاهایش پای بندم کرده است. بی‌اختیار مبلغ ناچیزی را بر روی سینی نهاده و راهم را پیش می‌گیرم.

متکدی و تکدی‌گری نام واژه‌ای است که در این چند سال اخیر بسیار به گوشمان خورده و به‌اصطلاح عامیانه گدا و گدایی است.

همه ما روزانه شاهد افرادی به اسم گدا در کنار خیابان های شهر هستیم. این افراد برای کسب پول از شیوه‌های مختلفی استفاده می‌کنند. همه گداها در شهر، افراد بی‌بضاعت یا فقیر نیستند. کسانی را دیده‌ام که خانه و همه‌چیز دارند اما گدایی می‌کنند.

چند سالی می‌شود جولان متکدیان در شهرستان بیرجند روزبه‌روز در حال افزایش است و اگر چه در بازه‌های زمانی شاهد برخورد مسئولان متولی و نیروی انتظامی با این معضل بوده‌ایم اما باز هم بعد از گذشت زمانی دوباره شاهد حضور مجدد آنان در سطح شهر هستیم.

پرده اول: درخواست‌هایی که رنگ اجبار دارند

ظهر طاقت‌فرسایی است. دستانش به خاک آغشته و قسمتی از چادرش را بر روی لباس های رنگی‌اش انداخته است. کیسه‌ای لباس بر پشت دارد و در سکوت خیابان انقلاب به جلو می‌رود.

با دیدنم اندکی مکث می‌کند. احوال‌پرسی مفصلی دارد. سراغ پدر و مادر و دیگر اعضای خانواده‌ام را می‌گیرد. انگار سال‌ها است که مرا می‌شناسد. نگاهم سرد و مبهم می‌شود. لبخندی می‌زند و می‌گوید: «من از شهرستان آمده‌ام و گدا نیستم! پول‌هایم تمام‌شده ... اگر می‌شود هر چقدر در توان دارید بدهید تا بهشهر خود بازگردم».

نگاهش سراسر از التماس است. پانصدتومانی ژولیده‌ای در دست دارد و مدام می‌گوید برای کرایه‌ام دو تومان دیگر کم دارم.

احساس عجیبی وجدانم را زیر و رو می‌کند ... راست و دروغ حرف‌هایش را نمی‌دانم. اسکناس هزارتومانی را کف دستش می‌گذارم و راهم را ادامه می‌دهم. تا فاصله زیادی صدای دعاهایش به گوش می‌رسد.

پرده دوم: پدرم مریض است، پول درمانش را نداریم

حاشیه خیابان مدرس را به سمت میدان ابوذر قدم می‌زنم. کودکی سیاه چهره در جلوی پاهایم توقف می‌کند. بدون اندکی مکث جملاتش را پشت سر هم بیان می‌کند: «پدرم مریض است، پول درمان را ندارد... به خدا برادرم هم کوچک است.. مادرم برای مردم سبزی پاک می‌کند... هزار تومان نداری بدی قرص بابا مو بخرم؟»

نگاهم به‌دستان کوچک نقش بسته... نسخه‌ای در یک دست دارد و نمونه قرصی نیز در دست دیگرش خودنمایی می‌کند.

به نسخه و قرصش نگاهی می‌اندازم. نگاهش هراسان می‌شود. نسخه را از دستم بیرون می‌کشد و می‌گوید: اگر پول‌داری بده، نداری هم وقت من را نگیر!!

از وی در مورد شغل و بیماری پدرش می‌پرسم. صورتش قرمزرنگ می‌شود و درحالی‌که سعی دارد از نسخه سر در بیاورد، می‌گوید: بیماری‌اش در این نسخه نوشته و قرص قلب مصرف می‌کند.

از نگاه مضطربش پیداست که از چیزی می‌هراسد. لبخندی می‌زنم و می‌گویم: تازه‌واردی؟؟ قدم‌هایش را استوار کرده و به‌سرعت از مقابل چشمانم به آن طرف خیابان می‌گریزد.

پرده سوم: فوت شوهرم مرا به خیابان‌ها کشاند

لباس‌هایی کهنه بر تن دارد. کودکی دو ساله بر دامانش خوابیده و پسربچه‌ای نیز در کنارش خوشه‌ای انگور را دانه به دانه در دهان می‌گذارد.

هر عابر و رهگذری که از مقابلش عبور می‌کند، دستش را به نشانه درخواست کمک دراز می‌کند. کیک و آبمیوه ای را به پسربچه‌اش تعارف می‌کنم و با اندکی فاصله از وی می‌نشینم.

از علت حضورش در کنار خیابان شهدای بیرجند می‌پرسم. نگاهش را به آسمان می‌دوزد و می‌گوید: خداوند هیچ انسانی را محتاج و نیازمند نکند.

زهرا با بیان اینکه یک دختر یک و نیم ساله و یک پسر پنج‌ساله دارم، می‌افزاید: شوهرم یک سال پیش بر اثر بیماری از بین رفت.

وی می‌افزاید: از ابتدای زندگی وضعیت مالی مناسبی نداشتیم و هم اکنون فوت شوهرم مرا برای گدایی به خیابان‌ها کشانده است.

 از گودی چشم‌ها، لرزش دست‌ها و رنگ زرد دندانش هایش پیداست که معتاد است و بنا به گفته خودش هزینه‌های بالای زندگی و گرانی اجناس وی را به گدایی مجبور کرده است.

متکدیان چهره شهر را مخدوش می‌کنند

یک شهروند بیرجندی در گفت و گو با خبرنگار مهر با بیان اینکه تکدی‌گری برخاسته از فقر و اعتیاد است، می‌گوید: متکدیان چهره‌ شهر را مخدوش می‌کنند.

محمدعلی‌آبادی می‌افزاید: یتیمان بی‌سرپرست، پیر سالان و زنانی که هیچ‌گونه منبع درآمدی ندارند، به دلیل نبود امکانات حمایتی دست به تکدی‌گری می‌زنند.

وی ادامه می‌دهد: تکدی‌گری زنان در داخل شهر و مواجه‌شدن آنان با افراد گوناگون در برخی از موارد منجر به انحراف اخلاقی می‌شود.

علی‌آبادی خواستار جمع‌آوری متکدیان از سطح شهر شد و گفت: افزایش تعداد گداها در سطح شهر و تجمع بیش‌ازحد آن‌ها در اکثر نقاط، سبب آزار و اذیت مردم شده و باید موردتوجه قرار گیرند.

دولت توجه ویژه‌ای به مبارزه با تکدی‌گری داشته باشد

یکی دیگر از شهروندان بیرجندی در گفت و گو با خبرنگار مهر، اظهار کرد: تکدی‌گری پدیده‌ای دردسرساز برای کشور بوده و حرفه‌ای شدن این پدیده نیز می‌تواند برای آینده بسیار خطرناک باشد.

مجید شریفی ادامه داد: کودکانی که امروز اقدام به تکدی‌گری می‌کنند، ممکن است چند سال آینده برای اجتماع و امنیت جامعه مشکل‌آفرین باشند.

وی با تاکید بر اینکه دولت باید توجه ویژه‌ای برای مبارزه با این معضل داشته باشد، افزود: اگر زمینه اشتغال فراهم شود، بسیاری از مشکلات و آسیب های اجتماعی نیز رفع می‌شود.

شریفی با بیان اینکه نباید به برخی از متکدیان کمک شود، افزود: امروزه روش های زیادی برای تکدی گری در جامعه رواج یافته است.

وی ادامه داد: کمک به این‌گونه افراد نه تنها مشکلی را برطرف نمی‌کند، بلکه زمینه‌ساز بسیاری از آسیب های اجتماعی می‌شود.

استفاده از ظرفیت دستگاه‌ها برای مقابله با تکدی‌گری

یک کارشناس مددکاری اورژانس اجتماعی در گفت و گو با خبرنگار مهر، اظهار کرد: کودکان متکدی خدمات آموزشی مناسب در دسترس نداشته و مسائل اجتماعی و فرهنگی آن‌ها برای والدین نیز اهمیتی ندارد.

فاطمه فرزانه با بیان اینکه مسائل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی از جمله گرایش به تکدی‌گری است، گفت: تکدی‌گری کودکان از مخرب‌ترین اشکال سوءاستفاده از آن‌ها است.

وی با بیان اینکه تکدی‌گری، دست دراز کردن برای کسب درآمد است، افزود: معاف از مسئولیت اجتماعی، سرزنش نشدن به خاطر نیازمندی، استفاده از دسترنج دیگران و عدم مشارکت در تولید اجتماعی از جمله خصوصیات تکدی‌گری است.

فرزانه اظهار کرد: باید از ظرفیت همه دستگاه‌ها و مؤسسات برای مقابله با پدیده تکدی‌گری در سطح جامعه استفاده کنیم.

وضعیت متکدیان در بیرجند آمار مطلوبی ندارد

[cite]اعتیاد از مهم‌ترین دلایل گرایش افراد به تکدی‌گری در شهرستان بیرجند استمعاون خدمات شهری شهرداری بیرجند در گفت و گو با خبرنگار مهر با بیان اینکه وضعیت متکدیان در بیرجند آمار مطلوبی ندارد، گفت: شهروندان نباید به این‌گونه افراد کمک کنند.

حسن خانزاد ادامه داد: افراد نیکوکار می‌توانند کمک های خود را به صندوق صدقات انداخته و یا به موسسه‌های خیریه بدهند.

وی با اشاره به برنامه‌های پیش رو برای مبارزه با تکدی‌گری، بیان کرد: تبلیغات محیطی زیادی در این رابطه انجام شده است.

خانزاد با بیان اینکه با همکاری پلیس با متکدیان برخورد جدی می‌شود، گفت: همچنین شناسایی و مبارزه با مجموعه‌های متکدیان همواره در دستور کار قرار دارد.

وی با اشاره به برنامه‌های ارشادی برای متکدیان دستگیرشده، بیان کرد: افرادی که در سنین پایین قرار دارند به مراکز ترک اعتیاد و افراد سن بالا  را به مراکز بازپروری می‌فرستیم.

اعتیاد عامل اصلی تکدی‌گری است

معاون خدمات شهری شهرداری بیرجند اعتیاد را از مهم‌ترین گرایش افراد به تکدی‌گری در شهرستان دانست و گفت: مشکلات اقتصادی و فرهنگی، بیکاری و نبود منبع درآمد از دیگر عوامل پیدایش این آسیب است.

وی ادامه داد: شخص معتاد در جامعه جایگاه مناسبی نداشته و از طرفی هزینه‌های اعتیاد بسیار بالاست، بنابراین به‌ناچار به تکدی‌گری روی می‌آورند.

خانزاد با بیان اینکه مردم و همه مسئولان باید برای رفع این پدیده تلاش کنند، افزود: نقش روحانیت در آگاهی بخشی مردم از این آسیب بسیار مؤثر در رفع آن خواهد بود.

مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان جنوبی نیز پیش از این در ستاد ساماندهی متکدیان استان به عنوان  یکی  از دستگاه های اصلی متولی ایجاد اشتغال با اشاره به اصل ۴۴ قانون اساسی گفته بود: دستگاه‌های اجرایی خراسان جنوبی مکلفند که متکدیان را ساماندهی کنند.

محمد سنجری با بیان اینکه ابعاد گوناگون این مشکل را باید تحلیل و براساس آن وظایف قانونی دستگاه‌ها را مشخص کرد، گفت:باید  دستگاه‌ها مکلف شوند برای ساماندهی متکدیان طبق وظیفه عمل کنند.

[cite]ابعاد گوناگون این مشکل را باید تحلیل و براساس آن وظایف قانونی دستگاه‌ها را مشخص کرد و دستگاه‌ها نیز مکلف شوند برای ساماندهی متکدیان طبق وظیفه عمل کنند.وی افزایش تعداد متکدیان به ویژه رشد آمار زنان را زنگ خطری جدی  اعلام کرده بود و گفته بود:  هر چند عامل اصلی تکدی‌گری، بیکاری عنوان می‌شود، ولی با توجه به آمار و آثار مطالعه شده، باید گفت اعتیاد از عوامل اصلی تکدی‌گری افراد در این استان است که اراده ای جمعی برای ریشه کنی ان لازم است.

اگر چه مسئولان بنا به دستور معاون استانداری خراسان جنوبی آمار دقیقی از تعداد متکدیان در اختیار رسانه ها قرار نداده اما شواهد پیداست که حضور این افراد به خصوص زنان روزبه‌روز در بیرجند رو به افزایش است.

فقر، تنگ‌دستی، اعتیاد و بیکاری از جمله عوامل تأثیر گذار در پیدایش بسیاری از آسیب های اجتماعی اعم از تکدی‌گری است. بی‌شک برای رفع این‌گونه معضلات باید بستر مناسبی برای اشتغال جوانان و زنان بی‌سرپرست فراهم شود.

عدم استمرار مقابله با متکدیان و نداشتن یک برنامه جامع و بنیادین باعث می‌شود که طرح‌های بکار گرفته‌شده و جمع‌آوری متکدیان خروجی مطلوبی نداشته باشد و همچنان این پدیده به‌عنوان یک موضوع لاینحل باقی بماند.