نقد بخش‌خصوصی به انتخاب رایزن‌های بازرگانی

دنیای اقتصاد:اعضای ستاد اقتصادی پساتحریم اتاق تهران، در پانزدهمین نشست خود، موضوع گزینش رایزنان بازرگانی و شرح وظایف آنان مورد بحث قرار دادند. رئیس سازمان توسعه تجارت با بیان اینکه مجموعه مقرراتی در کل کشور درباره ویژگی‌های رایزنان وجود دارد و سازمان توسعه تجارت ملزم به رعایت آنهاست، افزود: در این میان وزارت امورخارجه نیز مقرراتی برای اعزام رایزنان تدوین کرده و خواهان آن است که انتخاب و اعزام رایزنان بازرگانی در چارچوب همین مقررات صورت گیرد، در حالی که این محدودیت‌ها، با آزادی عملی که برای رایزنان در نظر داریم، متناقض است.

مجتبی خسروتاج در ادامه به تجربه سایر کشورها که رایزنان بازرگانی خود را از میان فعالان بخش‌خصوصی برمی‌گزینند، اشاره کرد و گفت: فعالان اقتصادی مستقر در کشورهای هدف، هم دارای تخصص هستند و هم در جهت منافع ذی‌نفعان فعالیت می‌کنند و به همین دلیل سازمان توسعه تجارت نیز مخالف این نیست که تشکل‌ها و اتاق‌ها در راستای تامین منافع ذی‌نفعان خود در این زمینه فعالیت کنند. در ادامه این جلسه برخی از اعضای هیات‌نمایندگان به طرح دیدگاه‌های خود در ارتباط با حوزه رایزنی بازرگانی پرداختند. اسدالله عسگراولادی به ضعف‌های رایزنان بازرگانی در کشورهای هدف اشاره کرد و گفت: هر رایزنی به‌طور قطع باید به زبان کشور هدف اشراف داشته باشد. در عین حال اگر محل استقرار رایزن‌ها سفارت باشد، یک ایراد و یک مزیت خواهد داشت. ایرادش این است که باید تابع دیپلماسی سفارت باشد و اگر خارج از سفارت استقرار یابد، نیازمند بودجه‌ای برای تامین هزینه فعالیت‌های خود خواهد بود.

این عضو هیات نمایندگان اتاق تهران، این نکته را نیز مورد تاکید قرار داد که هر فردی که به‌عنوان رایزن برگزیده می‌شود، باید به قدر کافی دارای تخصص‌های لازم برای پیگیری منافع تجاری کشور باشد. او با بیان اینکه سازمان توسعه تجارت، نهادی مناسب برای تولی‌گری رایزنی تجاری کشور به نظر می‌رسد، افزود: برای ارتقای کیفیت عملکرد این حوزه شایسته است پلی ارتباطی میان اتاق تهران و سازمان برقرار شود و رایزنان حدود شش ماه پیش از اعزام در اتاق بازرگانی آموزش ببینند. محمود نجفی‌عرب، رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق تهران با اشاره به تجربه سایر کشورها در مدیریت تجاری، این پرسش را مطرح کرد که چرا سازمان توسعه تجارت هنوز سازمانی دولتی است در حالی که می‌تواند توسط بخش‌خصوصی اداره شود.

در ادامه این نشست سیدحامد واحدی با اشاره به اینکه بحث رایزنی بازرگانی چند سال است به دغدغه بخش‌خصوصی تبدیل شده است، گفت: فعالان اقتصادی چنین تصور می‌کنند که رایزنان بازرگانی در جهت منافع آنها حرکت نمی‌کنند، در حالی که سازمان توسعه تجارت باید با اصلاح رویکرد فعلی، رایزنان را مکلف به ارائه خدمات به بخش‌خصوصی کند. عضو هیات،رئیسه اتاق تهران این پیشنهاد را مطرح کرد که اتاق‌ها و تشکل‌ها متولی این امر شوند و سازمان توسعه تجارت نقش حمایتی و نظارتی در امر رایزنی بازرگانی را بر عهده گیرد. محمد امیرزاده، دیگر عضو هیات نمایندگان اتاق تهران نیز وجود وجاهت دیپلماتیک برای رایزنان بازرگانی را ضروری دانست و گفت: شاید لازم باشد از نظر قانونی و مقررات نیز رایزنان نسبت به ارائه خدمت به بازرگانان موظف و مکلف شوند. اگر سازمان توسعه تجارت در انتخاب رایزنان دچار محدودیت است، راهکار این است که لایحه‌ای به مجلس ارائه شود و اتاق بازرگانی نیز کمک کند که در قالب این لایحه، محدودیت‌ها برطرف شود.

محمد لاهوتی نیز با انتقاد از اینکه رایزنان بازرگانی بعضا زبان نمی‌دانند، اظهار کرد: این ایراد به مدیریت رایزنان بازرگانی وارد است که به‌عنوان مثال در بازار بزرگی همچون پکن، صرفا یک نفر رایزنی بازرگانی را عهده‌دار است. وی افزود: انتظار این است که رایزنان بازرگانی گره‌های کور فعالیت‌های بازرگانی در کشورهای هدف را شناسایی کرده و اطلاعات پایه‌ای را در اختیار صادرکنندگان قرار دهند. همچنین باید پیشنهاد استفاده از فعالان اقتصادی مستقر در کشورهای هدف به‌عنوان رایزن بازرگانی جدی گرفته شود.

محمدرضا نجفی‌منش، رئیس کمیسیون تسهیل کسب‌وکار اتاق تهران نیز پیشنهاد استفاده از ظرفیت‌های ایرانیان مقیم در کشورهای هدف تجاری را مطرح کرد و گفت: مزیت این افراد این است که نسبت به محل استقرار خود شناخت کافی دارند و زبان محلی آن کشور را به خوبی می‌دانند. رضا عباسقلی، مدیرکل دفتر امور نمایندگی‌های سازمان توسعه تجارت، با اشاره به فرآیند و ضوابط انتخاب رایزنان گفت: از شروط انتخاب این افراد آن است که حد نصاب امتیاز شش در آزمون آیلتس را کسب کرده باشند و به محض استقرار در کشور هدف، آموزش زبان محلی آن کشور را آغاز کنند. ضمن اینکه رایزنان پیش از اعزام به 30 استان کشور سفر می‌کنند و از توانمندی‌های تولیدی کشور آگاه می‌شوند. سیدرضی حاجی‌آقامیری، دیگر عضو هیات‌نمایندگان اتاق تهران بر فراگیری زبان و مسائل فرهنگی در کشور هدف تجاری ازسوی رایزنان تاکید کرد. محسن بهرامی ‌ارض‌‌اقدس، ریاست کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران گفت: انتخاب یک کارمند با سابقه 10 ساله و مسلط به زبان انگلیسی با محدودیت‌هایی که دستگاه دولت با آن مواجه است، شدنی نیست و به نظر می‌رسد علت عدم پیشرفت فعالیت‌های بازرگانی همین موضوع باشد.

در ادامه مجتبی خسروتاج با بیان اینکه آیین‌نامه اعزام رایزنان را می‌توان مورد تجدیدنظر قرار داد، گفت: من بارها تاکید کرده‌ام که ارزیابی رایزنان باید مبتنی بر رضایت بخش‌خصوصی باشد. در عین حال براساس مطالعاتی که صورت گرفته است ۵۰ کشور هدف تعریف شده است که بخش‌خصوصی نیز می‌تواند در مورد فهرست این کشورها اظهارنظر کند. اکنون برای ۲۲ کشور هدف رایزن انتخاب شده و برای ۲۸ کشور نیز باید رایزن انتخاب شود.

محمدرضا آصفی دیگر کارشناس این ستاد برای رفع محدودیت‌های اعزام رایزنان پیشنهاد کرد کمیته‌ای سه‌جانبه با حضور نمایندگان اتاق بازرگانی، سازمان توسعه تجارت و وزارت امور خارجه تشکیل شود. مهدی جهانگیری، رئیس ستاد اقتصادی پساتحریم اتاق تهران نیز گفت: خواسته ما این است که رایزنان پیش از اعزام به اتاق‌های بازرگانی معرفی شوند تا اتاق‌ها به افزایش شناخت آنها از تشکل‌ها و ظرفیت‌های بخش‌خصوصی کمک کنند. بهتر است موضوع رایزنی بازرگانی در کمیته‌ای با حضور نمایندگان سازمان توسعه تجارت و اتاق مورد بررسی قرار گیرد و دستورالعمل آن احصا شود. پیشنهاد دیگر او این بود که تا پایان سال نشستی مشترک میان اتاق تهران و رایزنان برگزار شود تا خواسته‌های بخش‌خصوصی در این نشست تبیین شود.