نجواهای عاشورایی مردم گیلان در«چهل منبر»لاهیجان طنین انداز می شود

خبرگزاری مهر- گروه استان ها، مائده اسفندمز: غروب تاسوعای حسینی دلتنگی غریبی دارد اما، هرساله تاریکی کوچه های تنگ و پیچ در پیچ محلات قدیمی لاهیجان با روشنی شمع عزادارانی که در آئین «چهل منبر» شرکت می کنند، حال و هوای دیگری می گیرد.

هرساله با فرارسیدن عصر تاسوعا در لاهیجان، شور و حالی در کوچه های محله های قدیمی این شهر برپا می شود و خانه های شهروندان، میزبان عزادارانی است که برای برگزاری مراسم «چهل منبر»، از نقاط مختلف گیلان به لاهیجان می آیند.

آئینی به جا مانده از دوره صفوی

مراسم «چهل منبر» لاهیجان از جمله مراسم و آئین هایی است که با شماره  ۴۱۵ در تاریخ ششم دی ماه سال ۱۳۹۰ در فهرست آثار معنوی کشور به ثبت رسیده است. در این مراسم که از نخستین دقایق غروب خورشید در تاسوعای حسینی آغاز می شود، کوچه ها مملو از جمعیت شده و عزاداران تاسوعا و عاشورای حسینی که از جوانان شهر و گردشگرانی که برای شرکت در این مراسم معنوی به لاهیجان سفر می کنند تشکیل شده، محلات مختلف شهر را یکی پس از دیگری طی می کنند.

آئین چهل منبر که از دوران صفویه در این شهر اجرا می شود بدین ترتیب است که هر جوان آرزومندی با در دست داشتن چهل شمع به جلوی درب چهل خانه می رود که میزبان عزاداران است. در جلوی درب هر یک از این خانه ها، یک منبر قرار دارد. منبری که نماد روضه خوانی یک سال گذشته در خانه صاحبخانه بوده است. اگرچه با گذشت زمان منبرها کمتر دیده می شوند اما هنوز هم در محله های قدیمی شهر لاهیجان منبرهای چوبی که عمری بیش از ۷۰ سال دارند، در جلوی درب بعضی از خانه ها به چشم می خورد.

در روی منبر یا صندلی که بدین منظور در جلوی درب خانه ها گذاشته شده است، ظرفی پر از برنج گذاشته می شود. هر فرد با رسیدن به درب خانه، با گذاشتن شمع در آتشی که در کنار منبر روشن است، مشتی از برنج برداشته و خرمایی را در ظرف می گذارد.

بدین ترتیب عزاداران شرکت کننده در این مراسم، چهل مشت از برنج را همراه خود به خانه می برند و در مقابل، چهل عدد خرما و چهل شمع را در جلوی درب ۴۰ خانه روشن می کنند. پس از اینکه زائران از جلوی درب چهل خانه یا چهل منبر برنج ها را برداشته و خرما گذاشته و شمع ها را روشن کردند، برنج ها به خانه برده می شود و با برنج مصرفی سالانه اهل خانه و به نیت برکت و برآورده شدن حاجات مخلوط می شود.

اما علاوه بر روشنایی کوچه های قدیمی شهر لاهیجان با آتش شمع ها که از حضور بقعه های امامزادگان نیز برخوردار است، در چند سال اخیر در اکثر محله های این شهر رسم چهل منبر برگزار می شود. حتی محله های تازه تاسیسی که از خانه های لوکس نیز برخوردار هستند میزبان برگزاری این مراسم هستند. در کنار منبر و شمع و برنج نیز، غذاها و خوراکی های مختلفی برای زائران و عزاداران سرو می شود. از آش رشته و شله زرد گرفته تا آبگوشت و آب نخود و کلوچه و چای گرم.

یکی از تغییراتی که طی سال ها برگزاری این مراسم در آئین چهل منبر به وجود آمده است بسته کردن برنج ها در نایلون های کوچکی است که برداشتن برنج را هم برای عزاداران و هم صاحبخانه راحت تر کرده است. علاوه بر این شمع های رشته ای و فروش آن ها در دسته های چهل تایی در مغازه ها سبب شده که شرکت در این مراسم مذهبی برای هر فردی که می خواهد در ثواب آن سهیم شود به راحتی صورت گیرد.

چهل منبر؛ مهمترین آئین مذهبی محرم در گیلان

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان درباره مراسم «چهل منبر» به خبرنگار مهر می گوید: مراسم آیینی چهل منبر یکی از مهم ترین مراسم مذهبی کهن ماه محرم در گیلان است.

رضا علیزاده می افزاید: علامه مجلسی در کتاب خود از این آیین مقدس یاد کرده است و با توجه به اینکه مردم گیلان از جمله نخستین گرویدگان به مذهب شیعه بوده اند میزبان مراسم های متعددی در ماه محرم و صفر از جمله چهل منبر هستند.

به گفته وی مردم در این مراسم معنوی از مساجد قدیمی شهر لاهیجان همچون مسجد یمنی، مسجد چهار پادشاهان و مسجد اکبریه به سوی منبرهایی که در محلات مختلف قرار گرفته اند، حرکت می کنند.

مدیرکل میراث فرهنگی گیلان ادامه می دهد: این باور در بین مردم و شرکت کنندگان در این مراسم مذهبی وجود دارد که اگر غذایی با برنج های جمع آوری شده پخته شده و به بیماران یا افراد دارای حاجت داده شود، حاجت روا می شوند.

 عصر تاسوعا رسیده، محلات قدیمی لاهیجان مملو از عطر اسپند است و شهروندان این شهر کم کم آماده می شوند تا میزبان غربت عزادارانی باشند که خود را در غم از دست دادن بزرگ مرد کربلا و یارانش سهیم می دانند و با روشن کردن شمع ها تلاش دارند نور کربلا را برای همیشه تاریخ روشن نگاه دارند.