کتاب های حجیمی که کمر دانش آموزان را خم کرده است

بیشترین فراوانی آمار سرانه مطالعه بین 10 تا 15 دقیقه است؛ یعنی به طور میانگین هر ایرانی روزانه کمتر از 15 دقیقه مطالعه می کند.
باورپذیری این رقم با توجه به وضعیت فرهنگی جامعه شاید چندان سخت نباشد.
کارشناسان فرهنگی معتقدند، اثر کتابخوانی دست کم باید در حوزه رعایت حقوق شهروندی، قانونگرایی، فرهنگ رانندگی و آپارتمان نشینی و... ملموس باشد و منجر به رشد اجتماعی و ارتقای فرهنگی شود؛ اتفاق خوبی که البته نشانه های آن در جامعه چندان مشهود نیست.
اما گیر کار کجاست و کدام عامل، باعث دوری از کتاب و مطالعه شده است؟

**حجم طاقت فرسای کتاب های درسی
در باره چرایی پایین بودن سرانه مطالعه دلایل متعددی بیان شده که 'حجم بالای کتاب های درسی' یکی از مهمترین آنهاست.
هر پایه تحصیلی به طور میانگین 9 کتاب دارد که حدود 54 عنوان کتاب مربوط به مقطع ابتدایی و 30 عنوان متوسطه اول و اغلب پرحجم هستند.
در نظام جدید متوسطه دوم نیز، تنها در شاخه فنی و حرفه ای 41 رشته وجود دارد که هر رشته هفت هشت درس دارد؛ 151 رشته مهارتی شاخه کار و دانش هم هر کدام پنج تا 6 کتاب دارند.
زهره بالاگبری، معاون آموزش ابتدایی اداره کل آموزش و پرورش استان کرمانشاه در این باره در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: حجم کتاب های درسی به ویژه در مقطع متوسطه بالاست و همین واقعیت باعث زدگی دانش آموزان از مطالعه به ویژه در دوران پس از تحصیل می شود.
او افزود: در دوران تحصیل حجم زیادی از اطلاعات به دانش آموزان ارایه می شود که آنان را خسته می کند؛ در حالی که در بسیاری از کشورها حجم کتاب های تحصیلی کم است.
بالاگبری تاکید دارد، اگر تحقیقی در باره علت فرار از مطالعه در دوران پس از تحصیل انجام شود، مشخص می شود که دلیل این موضوع حجم بالای اطلاعاتی است که در دوران تحصیل به دانش آموزان تحمیل می شود.
از نظر معاون آموزش ابتدایی اداره کل آموزش و پرورش استان کرمانشاه، آمار مطالعه دانش آموزان ایرانی در مقایسه با بسیاری دیگر از کشورها بالاتر است و اگر سیستم آموزشی حجم کتاب ها را کاهش دهد، میزان مطالعه کنونی افزایش بیشتری هم خواهد یافت.

** واکنش وزیر
نامتناسب بودن حجم و محتوای کتاب های درسی با میزان توانمندی دانش آموزان از موضوعات بحث برانگیز در سال های اخیر بوده و مسوولان ارشد آموزش را هم به واکنش واداشته است.
علی اصغر فانی، وزیر آموزش و پرورش مهر 94 گفت: هنوز در بعضی دیدار ها، معلمان به بی توجهی به این تناسب ابراز گلایه می کنند؛ علاوه بر این دانش آموزان در برخی درس ها مانند فیزیک سال سوم متوسطه با مشکل مواجه هستند که البته از عمومیت بالایی برخوردار است.
او افزود: یکی از مهم ترین موضوعات مطرح در سند تحول نظام آموزشی موضوع متناسب سازی حجم و محتوای کتاب های درسی با میزان توانمندی دانش آموزان، ساعات و روز های آموزشی است؛ مقوله ای که دنیایی حرف در دل خود دارد.
فانی ابراز امید واری کرد که موضوع تناسب حجم مطالب کتاب های درسی با توانمندی دانش آموزان که به عبارتی یک معادله چند مجهولی است با توجه بیش از پیش مؤلفان به سند تحول برطرف شود.
وزیر آموزش و پرورش 14 اردیبهشت 95 در دیدار معلمان منتخب سراسر کشور در باره سند تحول نظام آموزشی گفت: ساختار جدید نظام آموزشی و تولید محتوا بر مبنای برنامه درسی ملی از اولویت های اجرایی سند تحول است.
محتوای کتاب های پایه اول ابتدایی از سال تحصیلی 91-90 به صورت آزمایشی تغییر کرد اما اجرای رسمی سند تحول از سال 92-91 آغاز و هر سال یک پایه تحصیلی دچار تحول شده است اما به نظر می رسد حجم کتاب ها تغییر چندانی نکرده اند.
محمود امانی، مدیرکل دفتر تألیف کتاب های درسی البته معتقد است که اکنون حجم کتاب ها کم شده و ریشه مشکل در این است که 'مدرسه زمان آموزشی لازم را برای دانش آموزان نمی گذارد.'
او یک بسته اطلاعاتی جدید را هم در کنار کتاب های فعلی تجویز کرد و افزود: در کشور ما چندین دهه است که فقط در مدارس کتاب درسی تدریس می شود در حالی که اگر بخواهیم به لحاظ آموزشی به استانداردهای دنیا برسیم باید بسته های کمک آموزشی را هم به آن اضافه کنیم.

** بار سنگین تکلیف شب
حجم بالای کتاب های درسی، میزان تکالیف دانش آموزان را هم بالا برده و فشار را بر آنها مضاعف کرده است.
براساس یک پژوهش انجام شده در دانشگاه پنسیلوانیا آمریکا از 50 کشور جهان، معلمان سه کشور ایران، تایلند و یونان بیشترین تکلیف خانگی را به دانش آموزان می دهند.
آقای سلیمانی، از ساکنان منطقه 22 بهمن شهر کرمانشاه که از این وضعیت گلایه مند است، به ایرنا گفت: پسر 10 ساله من برای حفظ آمادگی درسی خود مجبور است روزانه فقط چند ساعت تکلیف بنویسد.
به گفته او 'دیگر وقت چندانی برای بازی یا تماشای تلویزیون برای دانش آموز نمی ماند چه رسد به مطالعه کتاب های غیر درسی.'

** راهی جز این نداریم
از نظر خانم ویسمریدی معلم ابتدایی، او و همکارانش راهی جز دادن تکلیف زیاد به دانش آموزن ندارند 'زیرا حجم کتاب ها بالاست و باید از تدریس آنها عقب نمانیم'.
فیروز صلابت، کارشناس آموزش و پرورش در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: تقویت و ترویج فرهنگ مطالعه به ویژه در کودکان نیازمند ایجاد فضایی نشاط آور و رغبت انگیز است که طبعا با کتب های درسی پرحجم و سنگین و تکالیف وقت گیر و گاه آزار دهنده همخوانی ندارد.
به باور او با این وضعیت، کتاب و مطالعه تنها یادآور فضا و احساسی نامطلوب برای دانش آموز است؛ طوری که او دیگر دوست ندارد آن را تجربه کند.
صلابت عنوان کرد: بی توجهی به کتاب های غیر درسی، دوری از کتابخوانی و مطالعه در فصل تعطیل یا پایان تحصیلات موید همین شرایط است؛ البته در کنار این موضوع، وجود یا نبود فرهنگ کتابخوانی در خانواده هم تاثیر زیادی بر کتابخوان شدن یا نشدن فرزندان دارد.
با این وضعیت سختگیرانه و شیوه آموزش غیرمنعطف و سنتی در اغلب شهرها، شاید طبیعی است که بسیاری از دانش آموزان از درس و مطالعه گریزان باشند و تعطیلی مدرسه 'یک خبر خوش' برای آنها باشد.
هم اکنون ۱۳ میلیون و ۵۰۰ هزار دانش آموز در ۱۰۷ هزار مدرسه کشور در حال تحصیل هستند؛ جمعیت بزرگی که کتابخوان شدن یا نشدن آنها می تواند آینده کشور را دچار تغییر اساسی کند.
7444/8066 خبرنگار:عبدالله الماسی ** انتشار دهنده:علی مولوی