زادروز صاحب‌نظر نظریه بازی‌های غیرمشارکتی

دنیای اقتصاد:چهارم اکتبر زادروز راینهارد سلتن، ریاضیدان و اقتصاددان آلمانی است. او در چنین روزی به سال 1930 در برسلاو متولد شد. سلتن در سال 1994 به‌خاطر «تجزیه و تحلیل‌های پیشگامانه تعادل در نظریه بازی‌های غیرمشارکتی»، جایزه نوبل اقتصاد را مشترکا با جان نش و جان هارسانی دریافت کرد. سلتن در طول سال‌های 57-1951 در رشته ریاضیات در دانشگاه فرانکفورت به تحصیل پرداخت. اواخر دهه 1940 زمانی که مقاله‌ای در «روزنامه فورچون» می‌خواند به نظریه بازی‌ها علاقه‌مند شد.

وی با حضور در سمیناری که در زمینه نظریه بازی‌ها برگزار شد، ضمن آشنایی با پروفسور اِوالد برگر فرصت یافت تا پایان‌نامه فوق‌لیسانس خود را در زمینه نظریه بازی‌های مشارکتی بنویسد. سلتن ضمن تحصیل ریاضیات به مطالعاتی در زمینه روانشناسی پرداخت. در سال 1961 دکترای خود را از دانشگاه فرانکفورت گرفت. وی ضمن برگزاری کنفرانسی درباره نظریه بازی‌ها در پرینستون با رابرت اومان آشنا شد. سلتن در دانشگاه آزاد برلین، دانشگاه بیلفلد و از سال 1984 در دانشگاه بن به تدریس پرداخت. سلتن به‌خاطر فعالیت در زمینه محدودیت عقلانیت شهرت خاصی دارد و به‌عنوان یکی از پدران موسس اقتصاد تجربی شناخته می‌شود. وی به همراه هنز سرمن در زمینه نظریه سازگاری دلخواه موسسات تجاری فعالیت داشت که نتیجه تحقیق آنان به‌صورت مقاله‌ای در سال 1962 به چاپ رسید. در اوایل دهه 1960 سلتن تجاربی در زمینه بازی‌های انحصار عرضه با شکل تقاضاگونه داشت. در این مدل تجزیه و تحلیل نظری، بسیار مشکل بود ولی وی به سادگی توانست آن را حل کند و مقاله‌ای در این رابطه و با همین عنوان در سال 1965 منتشر کرد. وی در سال 1965 در یک کارگاه آموزشی درباره نظریه بازی‌ها، شرکت کرد در این کارگاه آموزشی 17 پژوهشگر دیگر نیز در این زمینه تحقیقاتی فعالیت داشتند. در آنجا با جان ‌هارسانی آشنا شد که این آشنایی، شروع همکاری آنها را فراهم ساخت.

سلتن سپس شدیدا به نظریه بازی‌های بیولوژیکی علاقه‌مند شد و یکی از مشارکت‌هایی که در این زمینه انجام داد، بازی ثبات تکاملی در بازی‌های گسترده بود. علاوه بر این با همکاری یکی از دانشمندان علوم سیاسی به نام آموس پرلموتر به توسعه روشی پرداخت که به آن روش دسته‌ای گفته می‌شد و آن روشی سیستماتیک از ساخت مدل‌های بازی‌های ساده درباره تعارضات بین‌المللی بود. سلتن در زمینه مشکلات رفتاری طراحی مکانیزم نیز تحقیق کرد وی از تجربیات آزمایشگاهی استفاده می‌کرد تا به کشف و بررسی رفتار استراتژیک در مباحث مرتبط با تصمیمات در چارچوب مکانیزم معین بپردازد. این تجربیات در بررسی نحوه عمل مکانیزم‌ها (قبل از آنکه در عمل به کارگرفته شوند ) مفید است. همچنین این رویکرد تجربی امکان آن را فراهم می‌آورد که به بررسی کم و کیف مباحث مرتبط با حیطه استراتژیک مکانیزم‌ها پرداخته شود.

تحقیقات اخیر وی بر توسعه جنبه‌های کلی یک نظریه (در قالب چارچوبی واقع‌گرایانه و مدل‌های رفتار عقلانی محدود)، استدلال اقتصادی و تصمیم‌گیری فردی متمرکز است. براساس این نظریه (البته با تاکید بر این نکته که مبتنی بر یافته‌های اقتصاد تجربی است) قابلیت‌های افراد در انجام محاسبات و شناخت محدود و در نتیجه رویکرد آنها برای حل مسائل و تصمیم‌گیری، روشن است. این روش‌ها را می‌توان اغلب به‌صورت الگوریتم ترسیم کرد که هر یک از سطوح آن، نشان دهنده میزان ادراک افراد است. این روش‌ها به این دلیل عقلانی هستند که متناسب با قابلیت‌های واقعی معین هر فرد، می‌توانند وی را برای رسیدن به اهداف (حتی برون‌زا) هدایت کنند.

وی مثالی از یک بازی را توسعه داد که با عنوان اسب «سلتن» معروف است و وسعت آن به نحوه اداره آن مربوط می‌شود. سلتن به کاربرد نظریه‌هایش در حوزه‌هایی به جز اقتصاد علاقه داشت و در سال 1976 در کنفرانسی که بر مبنای «نظریه بازی» برای پیش‌بینی تحولات خاورمیانه تشکیل شده بود، شرکت کرد که این کنفرانس با موفقیت کامل قرین نشد. وی در طول سال‌های 1988-1987 به سازماندهی تحقیقات خود در زمینه نظریه بازی‌ها در علوم رفتاری پرداخت. از کارهای دیگر وی، تاسیس انستیتوی اقتصاد ریاضی بود. بیشترین تمرکز فعالیت این انستیتو بر روی نظریه بازی‌ها بود. در سال‌های بعد نیز کار اصلی سلتن، روی نظریه بازی‌ها و کاربرد آن در سازمان‌های صنعتی و حوزه‌های دیگر بود. سلتن همچنین چندین دکترای افتخاری از دانشگاه‌های معتبر دنیا دریافت کرد. او ضمن اینکه اقتصاددان و ریاضیدان بزرگی بود صاحب‌نظر برجسته زبان اسپرانتو و یکی از بنیانگذاران آکادمی بین‌المللی علوم سن ماریو بود.

سلتن در 23 اوت سال جاری میلادی (2016) درگذشت.