پرونده موسسه ترجمان علوم انسانی برای روز جهانی ترجمه

به گزارش خبرگزاری مهر، سی‌ام سپتامبر، روز جهانی ترجمه است. فدراسیون بین‌المللی ترجمه در سال ۱۹۹۱ این روز را به‌عنوان مناسبتی بین‌المللی پیشنهاد کرد تا شاهدی باشد بر همبستگی جامعهٔ مترجمان جهان و تلاشی باشد برای پیشبرد حرفۀ ترجمه در کشورهای مختلف. موسسه ترجمان تاکنون مطالب مختلفی دربارۀ ترجمه منتشر کرده است که به‌بهانۀ «روز جهانی ترجمه» گزیده‌ای از آن‌ها را در قالب ویژه‌نامه ای گردآوری نموده است که عناوین این مطالب به شرح زیر است.

انگلیسی زبان ناجوری است
آیا انگلیسی به این دلیل بر جهان سلطه دارد که زبانی «منعطف» است؟

انگلیسی‌زبانان می‌دانند که زبانشان عجیب است. غیر انگلیسی‌زبانانی هم که با دشواری یادگیری آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند، این را می‌دانند. اصلاً این چه زبانی است و چه شده که بدین شکل درآمده؟
 
زبان چه تفاوتی با گویش دارد؟
حقایق تکلم بسیار پیچیده­‌تر از کلماتی هستند که برای توصیف آن استفاده می‌شود.

در «گویش» آرچی  یک فعل دارای ۱.۵۰۲.۸۳۹ حالت مختلف است. درعین‌حال، در «زبان» انگلیسی مثلاً برای فعل راه‌رفتن، فقط چهار حالت وجود دارد. اگر پیچیدگی را معیار تمایز زبان از گویش‌ بدانیم، پس آرچی نسبت‌به انگلیسی حق بیشتری دارد تا زبان نامیده شود.

دلایل برتری ترجمه بر متن اصلی
ترجمه هنر شکست خوردن نیست بلکه هنر امکان‌هاست

از نظر والتر بنیامین ترجمۀ خوب همان تأکیدی را بر زبان مقصد دارد که متن اصلی بر زبان مبدأ دارد، بنابراین ترجمۀ هر متن در میان خطوط همان متن نهفته است.
 
 مترجمانی که جای رهبران جهان حرف می‌زنند
همچون بازیگری، بهترین مترجمان خصوصیات کسی را می‌گیرند که به جایش حرف می‌زنند. کوشش مترجمان روی اصطلاحات است تا الفاظ؛ هنگام ترجمه «شما مترادفات و اصطلاحات محبوب خودتان را دارید، مثل پول‌خردی در جیب.»
 
 چرا این همه لغت بی‌نظیر در زبان آلمانی وجود دارد؟
بررسی ظرفیت‌های واژه‌سازی و مفهوم‌پردازی در زبان آلمانی

زبان آلمانی از معدود زبان‌هایی است که ظرفیتِ زیادی برای ساخت عبارات جدید و پیچیده دارد.  جالب اینکه این ترکیب‌های جدید حتی در بدو ابداعشان برای آلمانی‌ها غریبه و نامانوس نیست.  چه خصوصیتی در زبان آلمانی اجازۀ ساخت چنین ترکیب‌هایی را می‌دهد؟

رابطۀ زبان و تصمیم‌گیری‌های اخلاقی
زبان‌های بیگانه بر تصمیم‌گیری ما در دوراهی‌های اخلاقی تاثیر می‌گذارند

آیا می‌توان برای نجات جان پنج نفر، جان یکی را قربانی کرد؟ چنین گزینش اخلاقی‌ای احتمالاً بستگی دارد به اینکه از زبان مادری‌تان استفاده می‌کنید یا از زبانی بیگانه.
 
دل‌مشغولی حکیمان فارس و عرب به فلسفۀ زبان
مطالعۀ تطبیقی ادبیات عرب و غرب در دانشگاه استنفورد

الکساندر کی، استاد ادبیات تطبیقی دانشگاه استنفورد، معتقد است که جهان عرب و فارسی زبان در زمینۀ فهم برخی کارکردهای زبان نسبت به غرب جلوتر بوده است. اوبیان می‌کند استادانی همچون راغب اصفهانی و عبدالقاهر جرجانی با تحلیل اتفاقی که با خواندن استعاره در مغز رخ می‌دهد، خوانشی از درک انسان ارایه می‌کنند.

Great؛ واژه‌ای مهم و بی‌معنا
واژه‌ای که طی قرن‌ها به معیاری برای تکامل واژگان تبدیل شده است

«great» واژه‌ای است با تاریخی بلند و پیچیده که در طول سفرِ معناییِ خود همواره با مفهومِ بزرگ‌بودن در ارتباط بوده است. این واژه اکنون مثل طنابی است که از بس از آن در معانی مختلف کار کشیده‌اند، به باریکی نخی شده است. آیا کثرت استعمال چنین واژگانی دلیلی است بر قدرتشان یا عاملی است برای بی‌معنا شدنشان؟

مورد عجیبِ پوشکین و ناباکوف
آیا می‌توان از شعر ترجمه‌ای در نهایتِ دقت و وفاداری ارایه کرد؟ پاسخ ناباکوف مثبت بود

ناباکوف بیست سال برای ترجمۀ اثری از پوشکین به انگلیسی وقت صرف کرد. ترجمه‌ای که نامش را «هیولا» گذاشته بود و به پای آن، دوستیِ دیرپای خود با یکی از صمیمی‌ترین دوستانش را به هم زد. ترجمه‌ای چهارجلدی که در نهایت هم با استقبالِ چندانی مواجه نشد.

ضد خاطراتی از ابوالحسن نجفی
برخی از عمیق‌ترین لذت‌های ادبیِ عمرمان را مدیونِ ابوالحسن نجفی هستیم

ابوالحسن نجفی، ادیب، زبان‌شناس و مترجم برجسته در هشتادوشش سالگی درگذشت. نجفی علاوه بر آن‌که بر نسلی از مهم‌ترین نویسندگان و مترجمان ایرانِ معاصر تأثیرگذار بوده است، بسیاری از مخاطبانِ ادبیات در زبان فارسی را نیز مسحور قلمِ خود کرده است.

آیا ترجمه هنر است یا مساله ریاضی؟
آیا ماشین‌های ترجمه می‌توانند جایگزین مترجم‌های انسانی شوند؟

دانشگاه ایلینوی، امسال، میزبانِ ماراتنی در حوزۀ ماشین‌های ترجمه بود؛ اما تقریباً همۀ شرکت‌کنندگان این ماراتن، مهندسان کامپیوتری بودند که یک زبان بیشتر بلد نبودند. نخندید، چون وقتی قرار باشد با همۀ زبان‌ها سروکار داشته باشید، دانستن یکی دو زبانِ بیشتر، کمکی نمی‌کند.

چگونه مترجمی قابل شویم؟
ترجمه یک‌جور نوشتن است و مترجم خوب، باید نویسندۀ خوبی باشد. پس همیشه مغزتان را به کار بگیرید. این چیزی است که هر مترجم خوبی را به مترجمی واقعاً خوب تبدیل می‌کند.

 برندۀ پولیتزری که از نوشتن به زبان انگلیسی دست کشید
بررسی کتاب به بیانِ دیگر نوشتۀ جومپا لاهیری

جومپا لاهیری در سال ۲۰۰۰ به‌یک‌باره در مرکز توجه قرار گرفت. در آن سال برای اولین کتابش برندۀ جایزۀ پولیتزر شد. ازآن‌پس هر چیزی که می‌نوشت زیر ذره‌بین قرار می‌گرفت. لاهیری در پی علاقه‌ای قدیمی به ایتالیا رفت و از خواندن و نوشتن و حتی تکلم به زبان انگلیسی دست کشید. این کتاب شرح کوشش‌هایش در یادگیری زبان ایتالیایی است.

واژگان چگونه جهان ما را شکل می‌دهند؟
بررسیِ کتاب حیوانِ زبانمند نوشتۀ چارلز تیلور

چارلز تیلور، فیلسوف کانادایی، در آخرین اثر خویش، حیوان زبانمند، کماکان در پیِ نقدِ طبیعت‌گراییِ تقلیل‌گراست؛ منتها این‌بار از این جنبه به طبیعت‌گرایی می‌تازد که: چنین منظری به فهمِ حوزۀ زبان، معنا و ارزش‌های بشری هیچ کمکی نمی‌کند.
 
گرایش وسواس‌گونه به زبان
مروری بر کتاب حیوان زبانمند نوشتۀ چارلز تیلور

چارلز تیلور می‌گوید طی صد سالِ گذشته گرایشِ فلسفی به زبان تقریباً وسواس‌گونه شده است. و این وسواس برمی‌گردد به عبارتی که ویتگنشتاین گفت: «محدودیت‌های زبان من به‌معنای محدودیت‌های جهان من است.»
 
رابطۀ زبان و تفسیرمان از جهان
بررسی کتاب فریب زبان: چرا جهان در همهٔ زبان‌ها یک شکل به نظر می‌رسد نوشتۀ جان مک‌ورتر

به‌نظر وینستون چرچیل یکی از دلایل شکست ژاپن در نبرد میدوِی ماهیت دست و پاگیر زبان ژاپنی بود. ایدۀ نهفته در این ادعا ‌که زبان سخن گفتن شیوۀ نگاه‌ به جهان را شکل می‌دهد، همواره اغواکننده بوده است.

ترجمۀ واژگان ترجمه‌ناپذیر
بررسی کتاب فرهنگ واژگان ترجمه ناپذیر: لغت‌نامه‌ای فلسفی ویراستۀ باربارا کاسین

همانند بسیاری از موضوعات فلسفی، نظریه‌پردازی دربارۀ ترجمه و مفهوم معنا نیز بین دوگانه‌ای در نوسان است. برخی، ترجمه را همانیِ لفظی معنا می‌دانند و دیگران، آن را ناممکن می‌شمارند. دریدا می‌گوید به یک معنا، هیچ‌چیز ترجمه‌ناپذیر نیست، اما به معنایی، همه‌چیز ترجمه‌ناپذیر است.

مترجمان در پسِ اندرونی ترجمه
مصاحبۀ آرتور دیکسون با استر آلن و سوزان برنوفسکی دربارۀ کتاب اندرونی ترجمه

در سال ۲۰۱۳ دانشگاه کلمبیا کتابی با عنوان اندرونی ترجمه‌: نگاه مترجمان به کار ترجمه و معنای آن را منتشر کرد. سوزان برنوفسکی و استر آلن نویسندگان کتاب در مصاحبه با آرتور دیکسون از حرفۀ ترجمه و اقتضائات آن سخن می‌گویند.

به موسیقی متن گوش دهید
مصاحبۀ سایت رامپوس با گرگوری رباسا

گرگوری رباسا، مترجم برجستۀ اسپانیایی و از پیشگامان ترجمۀ متون ادبی معتقد است ترجمه از راه گوش رخ می‌دهد درست مثل موسیقی. رباسا عمدۀ آثار نویسندگان مشهوری همچون گابریل گارسیا مارکز، خولیو کورتاسار، ماریو وارگاس یوسا و ... را از زبان اسپانیولی ترجمه کرده است.

ترجمه در سـینما
گفت‌وگوی آرتور دیکسون با آنتونیو اسکارمتا

بسیاری از آثار و نوشته‌های آنتونیو اسکارمتا منبع الهامی برای دیگر آثار هنری مثل فیلم، اپرا و... بوده است. آنچه در پی می‌آید گفت‌وگوی آرتور دیکسون با اسکارمتا است دربارۀ آخرین رمان او، «پدر دور».
 
 تأملی در شرایط امکان ترجمه
«ترجمه» فرایند انتقال معنا از متنی به متنی دیگر است. این یادداشت می خواهد به این پرسش بپردازد که در فرایند ترجمه، معنا چگونه و تا چه اندازه منتقل می‌شود؟

برای دسترسی به مطالب این پرونده به این آدرس می توانید مراجعه کنید.