سرگرمی در سینما؛ عاملی کاربردی و مهم در انتقال پیام و جذب مخاطب

سینما به عنوان هفتمین هنر از واژه ای یونانی به معنای «حرکت» گرفته شده است و در اصطلاح مهارت و فنی معنی می دهد که به کمک تصویرهای متحرک، پیام یا پیام هایی را به مخاطب منتقل می کند. در نخستین دوره های شکل گیری سینما، «ولادیمیر لنین» از جمله پایه گذاران و سردمداران نظام شوروی برای تاکید به میزان تاثیر این هنر گفت: «سینما با ما، همه ارتش های دنیا علیه ما، سرانجام پیروز خواهیم شد». بیان این جمله از زبان یک سیاستمدار به خوبی از اهمیت و قدرت سینما حکایت دارد.
این هنر تاثیرگذار، بهترین ابزار برای تبلیغ و ارایه دیدگاه ها و اندیشه های سیاسی و اجتماعی و حتی اقتصادی محسوب می شود و به همین دلیل می تواند مخاطبانش را به بیراهه برده و مسیر درست زندگی کردن را به آنان نشان دهد.
**تاریخچه شکل گیری سینما
آنچه سینما را از دیگر حوزه های هنری مشابه برجسته کرده، تاثیر به کارگیری دوربین است. استفاده از دوربین سینمایی نخستین بار به وسیله برادران لومیر در دسامبر 1895 استفاده شد که «سینماتوگراف» نام داشت. آنان با چرخاندن دستک دستگاه، عکس های متحرک را روی پرده ای سفید به نمایش می گذاشتند.
پس از استقبال گسترده تماشاگران از سینماتوگراف در پاریس، برادران لومیر نمایندگانی به کشورهای گوناگون فرستادند تا مردم آن کشورها را با این دستگاه آشنا کنند. مظفرالدین شاه قاجار نیز در سفری که در 1318 خورشیدی به فرانسه داشت با این وسیله سرگرمی آشنا و به قدری جذب آن شد که دستور داد میرزا ابراهیم خان عکاس باشی یکی از آنها را تهیه کند و طرز کار آن را یاد بگیرد.
گام های نخست برای عمومی شدن سینما در ایران پس از انقلاب مشروطه و با ساختن سالن های سینمایی برداشته شد و در طول سالیان متمادی به رشد و پیشرفت فزاینده ای دست یافت و پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز فضای تازه ای برای سینمای ایران به وجود آمد و در عرصه های گوناگون موفقیت های بسیاری به دست آورد.
** روند تغییرات سینمایی در ایران
دوره پس از انقلاب تا 1362 هجری خورشیدی محتوای فیلم های سینمایی داستانی بود و مردم را به سینما جذب می کرد اما پس از آن محتوای آنها بیشتر جنبه عرفانی به خود گرفت و از آنجایی که جوانان با محتوای این ساخته ها ارتباط برقرار نمی کردند، بنابراین شمار مخاطبان سینما رو به کاهش گذاشت. ممکن است برخی عنوان کنند که تا آخر دهه 60 تعداد مخاطبان سینما به چندین میلیون تن رسیده بود اما باید به این نکته توجه داشت که در آن دهه منابع سرگرمی بسیار محدود بود، بنابراین تنها گزینه سرگرمی مردم سینما محسوب می شد. با آغاز دهه 70 فضای جامعه باز منابع سرگرمی متنوع تر شد، در نتیجه مردم مکان های دیگری را برای سرگرمی برگزیدند و مخاطبان سینما افت کرد. در بازه زمانی میان 1376 تا 1380 خورشیدی داستان های سینما تغییر کرد و مخاطبان سینما به تدریج رو به افزایش نهاد اما پس از آن با بازگشت محتوای فیلم ها به گذشته مخاطب های آن نیز کاهش یافت تا آنکه در دو سال گذشته نیز مسوولان دولت یازدهم برای بهبود اوضاع سینما تدابیری اندیشیده اند و این عرصه شاهد گشایش هایی بوده است.
با توجه به اهمیت سینما و تاثیر آن بر همگان در 1387 هجری خورشیدی از طرف شورای عالی فرهنگ عمومی، 21 شهریور به نام روز ملی سینما نامگذاری شد.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی به مناسبت فرا رسیدن روز سینما با «محمدحسین فرح بخش» کارگردان، فیلمنامه نویس و تهیه کننده به گفت وگو پرداخته است.

- در ادامه متن این گفت وگو آمده است:
** ایرنا: سینما دارای چه تفاوت ها با دیگر هنرها است که سبب تاثیرگذاری آن شود؟
فرح بخش با اشاره به این مطلب که سینما جزو هنر هفتم است، گفت: با وجود این که هنرهای مختلفی در جهان وجود دارد اما هیچ کدام تاثیر سینما را نخواهد داشت زیرا این هنر از عدم به وجود می آید و زندگی ایجاد می کند. هیچ هنری مانند سینما مجموعه ای هماهنگ با توانایی خلق زندگی نیست. دیگر هنرها همگی تک بعدی هستند، به عنوان نمونه نقاشی تنها بُعد دیداری و موسیقی بُعد شنیداری را پوشش می دهد، در حالی که سینما مجموعه این عوامل را در بر می گیرد. چندبُعدی بودن، سینما را به هنری فرای دیگر هنرها تبدیل کرده است. از طرف دیگر، کشورهایی که از این صنعت بهره می برند، کمتر در معرض حمله دشمن قرار می گیرند. در مقایسه ایران با کشورهای همجوار به راحتی می توان دید که سینمای ایران بسیار قوی تر از کشورهای همسایه عمل کرده است. زمانی که «صدام حسین» رییس حزب بعث به ایران حمله کرد، کشور ما از سینما برخوردار بود. سینما باعث می شود که سرنوشت و فرهنگ کشورها در جامعه جهانی نمایش داده شود و ملت ها از سرنوشت و وقایعی که به سرزمینی گذشته است، آگاهی یابند، به این ترتیب متجاوزان نمی توانند به راحتی به آنها تعرض کنند زیرا به این امر آگاهی دارند که تعرض آنها بی پاسخ نخواهد ماند. با وجود چنین تریبونی که مسایل روز در آن به تصویر کشیده می شود، چطور می توان روزی را به این هنر اختصاص نداد. بی تردید اهمیت وجود سینما موجب شد که مسوولان امر و اهالی سینما با همکاری یکدیگر روزی به نام «سینما» را در تقویم ملی ایران به ثبت برسانند. به این ترتیب هر سال سینماگران روز ملی سینما را بهانه می کنند تا از برگزیدگان این حوزه تقدیر کنند و بزرگداشت پیشکسوت ها را جشن بگیرند و در عین حال از دغدغه هایشان بگویند.
** ایرنا: با توجه به این که سینما به عنوان یکی از پرکاربردترین نهادهای فرهنگی در جوامع به شمار می رود، تاثیر این بخش را در ارتقای سطح فرهنگ چگونه می بینید؟
فرح بخش با توجه به اینکه سینما از اختراع های جهان غرب به شمار می رود، یادآور شد: غربی ها از سینما به عنوان بهترین ابزار برای ترویج فرهنگ و دستیابی به مقاصد سیاسی و اقتصادی استفاده می کنند. مسوولان حوزه سینما در ایران به عنوان متولیان این امر باید به عنوان گام نخست سینما را به عنوان نوعی سرگرمی اعلام کنند. تنها با چنین دیدگاهی می توان با تولیدها و ساخته های این حوزه، پیام های مهم و حیاتی را به جامعه منتقل و فرهنگسازی را ایجاد کرد و در نهایت مقاصد سیاسی- اقتصادی مسوولان را به گوش مردم رساند. اگر به سینما تنها به عنوان یک فرهنگ نگریسته شود و این تصور در کشور رایج باشد که این عرصه تنها جایگاه حضور نخبگان است و باید در آن دانش و فرهنگ را ترویج داد، به طور قطع نمی توان آنطور که باید پیام های مربوط را در جامعه منتشر کرد و در استفاده از این صنعت موفقیتی حاصل نمی شود. تنها با ایجاد سرگرمی می توان سخن، فرهنگ و پیام را به بیننده منتقل کرد زیرا در غیر این صورت بیننده فیلم را تا آخر تماشا نمی کند و با اتمام آن چیزی در در ذهن وی باقی نمی ماند.
آمریکا عمده سیاست های استعمارگرایانه خود را در قالب سرگرمی در سینما مطرح می کند. پس از دیدن این فیلم ها مخاطبان با خود می اندیشند که پیام فیلم چه بود و مدت ها به آن فکر می کنند. آنها توانسته اند مخاطب را آنقدر سرگرم کنند که تا پایان فیلم صندلی خود را ترک نکند.
** ایرنا: آیا پیشرفت صنعت سینما در کشورمان تا کنون مطلوب بوده است؟
فرح بخش با بیان اینکه صنعت سینما پس از انقلاب پیشرفت چشمگیری داشته است توضیح داد: این صنعت پیشرفتی بیش از دیگر صنایع کشور داشته است. ایران از نظر قواعد و بهره مندی از تکنولوژی های به روز یکی از کشورهای پیشتاز به شمار می رود و قابل مقایسه با پیش از انقلاب نیست. سینمای ایران از نظر قواعد می تواند در سطح جهان مطرح شود و در این زمینه کشور ما حرف های بسیاری برای گفتن در سطح بین المللی دارد.
**ایرنا: با توجه به اعداد و ارقامی که در زمینه استقبال مردم به سینما در هفته دولت منتشر شد، مشاهده می شود که شمار مخاطبان سینما در دولت یازدهم افزایش یافته است، به نظر شما می توان این موضوع را دلیلی بر توجه ویژه دولت تدبیر و امید به ایجاد سرگرمی در تولیدهای سینما دانست؟
فرح بخش توجه دولت را در افزایش شمار مخاطبان لازم دانست و یادآور شد: به طور قطع توجه ویژه به عامل سرگرمی در این دولت، شمار مخاطبان سینما را افزایش داد. دولت کنونی از ابتدای 1394 خورشیدی به این فکر افتاد که سینما را به کانون سرگرمی تبدیل کند و در سال گذشته همه توان خود را برای ارتقای سطح سینما به کار گرفت. افزایش فروش گیشه های سینما به دلیل این است که بیشتر آنها سرگرم کننده هستند و از همه مهم تر این که حرفی برای گفتن دارند. این نوع از تولیدها باعث جذب مخاطب به این عرصه شده است. اگر چنین روندی ادامه یابد، سینما با پیشرفت مناسبی رو به رو خواهد بود و می توان امیدوار شد که آینده درخشانی در انتظار این حوزه هنری باشد.
** ایرنا: از نظر استفاده از تکنولوژی های مدرن در سینما، کشور ما در چه جایگاهی قرار دارد؟
فرح بخش در ادامه بیان داشت: ایران از نظر تکنیکی می تواند با دیگر کشورها به ویژه آمریکا به رقابت بپردازد. در واقع کارگردانان و فعالان حوزه سینما از مهارت مناسبی برخوردارند و با فنون بسیار پیشرفته ای آشنایی دارند. به عنوان نمونه استفاده از روش دیجیتال در سینما یکی از دستاوردها در دو سال گذشته به شمار می رود که فیلم سازان با موفقیت از آن استفاده کردند و به این ترتیب تحولی عمیق در این حوزه به وجود آمد. اینکه برخی از فیلمسازان جوان در این سال ها، نخستین فیلم های خود را که آثار درخشانی نیز بوده اند، با استفاده از روش دیجیتال ساخته اند، نشان از اهمیت و تاثیر گذاری روش دیجیتال در فیلمسازی دارد. از طرف دیگر فیلم های ساخت کشور از استانداردهای بالایی برخوردارند، بنابراین به جرات می توان گفت که از نظر علمی، فیلمسازان ایرانی توان رقابت با همکاران خود در دیگر کشورها را دارند اما از نظر امکانات و سرمایه کشورهای غربی از توان بیشتری بهره می برند که می توان در این زمینه نیز با کمی تلاش به آنها رسید.
** ایرنا: با توجه به این که بیشترین مخاطبان سینما را نسل جوان تشکیل می دهند، به نظر شما برای جذب هرچه بیشتر این قشر به تولیدهای سینمایی به عنوان تفریحی سالم و تاثیرگذار چه اقدام هایی باید صورت داد؟
فرح بخش با اشاره به اینکه بخش عمده مخاطبان سینما را افراد 15 تا 25 سال تشکیل می دهند، تصریح کرد: افراد با سنین کمتر از 15 سال با خانواده به سینما مراجعه می کنند و افراد بالای 25 سال نیز که بیشتر در سن تشکیل خانواده قرار دارند با همسر و فرزندان خویش به سینما می روند. افراد میان این سنین را دانش آموزان، دانشجویان و سربازان تشکیل می دهند که بزرگ ترین تفریح این گروه سینما محسوب می شود. اگر آنها جنبه سرگرمی را در سینما نیابند به طرف تفریح های ناسالم گرایش پیدا می کنند.
** ایرنا: در این گروه سنی چه نوع فیلم هایی در جامعه می تواند بیشترین مخاطب را جذب کند و روند تغییرهای محتوای فیلمسازی در سینما چگونه است؟
فرح بخش در این باره گفت: اکنون مردم به دنبال فیلم های طنزی هستند که داستان داشته باشد یا فیلم های اجتماعی که مسایل روز مرتبط با مردم و مشکلات موجود در جامعه را به تصویر بکشد. به عبارتی مخاطبان به دنبال ساخته های اجتماعی منطبق با واقعیت و آینه تمام نمای جامعه هستند. در حال حاضر به دلیل احساس نیاز مردم به شادی فیلم هایی که داستان داشته و آمیخته با طنز باشد، بیشتر در کانون توجه آنها قرار می گیرد.
فرح بخش یادآور شد: تعداد فیلم های تولیدی در حال حاضر بسیار زیاد است. در این زمینه باید به جای افزایش تولید به کیفیت آن توجه شود. از آنجایی که بیشتر هزینه ساخت فیلم به عهده دولت است، بنابراین مسوولان بایستی بیشتر بودجه خود را به فیلم های با محتوا و کیفیت بالا اختصاص دهند. به این ترتیب افراد حرفه ای تر وارد این عرصه می شوند و به دنبال آن شمار مخاطبان نیز افزایش خواهد یافت. زمانی که بخش خصوصی وارد کارزار ساخت فیلم شود، فیلم های تولیدی این بخش به دلیل کیفیت محتوا و تصویر مخاطبان بیشتری را به خود جلب می کند.
** ایرنا: آینده صنعت سینما را چگونه می بینید؟
*** فرح بخش در پایان آینده سینما را نویدبخش ارزیابی کرد و بیان داشت: آینده درخشانی در انتظار سینمای ایران است. امسال برای سینمای ایران نویدبخش بود و امیدواریم فضای سینمایی رو به رشدی در سال های آینده اتفاق بیافتد. البته ضروری به نظر می رسد صدا وسیما نیز اقدام هایی همسو با سینما داشته باشد.
* گروه اطلاع رسانی
پژوهشم**9368**2002**9131