تفاوت داعش با القاعده از نگاه استاد دانشگاه تهران

به گزارش ایرنا ، حجت الاسلام فیرحی در این سخنرانی که دوشنبه عصر در دفتر مطالعات سیاسی وزارت خارجه انجام گرفت گفت: وقتی از داعش و تفاوت آن با القاعده وجنبش های سابق صحبت می شود، آشکارا چهار سوال مطرح می شود، اول: ما همیشه می گوییم که داعش یک جریان تکفیری معطوف به خصم نزدیک است. دوم: آیا در درون فهم خصم نزدیک دگردیسی صورت گرفته و داعش دچار تحول شده است یا نه؟ یعنی آیا داعش ضد شیعه است یا ضد شیعه شده است؟ سوم: اصلاً این دگردیسی در مفهوم خصم نزدیک چگونه صورت گرفته است؟ چهارم: الآن وضعیت از لحاظ فکری چگونه است؟ این چهار سوال را از این جهت می گویم که سیاست عملی ما نسبت به این مسأله بستگی به دو مورد دارد یکی تبیین سیاست داعش به آن چه تبدیل شده است و دوم استراتژی عمل معکوس. یعنی داعش از مسیری که به این حال افتاده است باید برگردد که این به هنر جهانی بستگی دارد.
حجت الاسلام فیرحی با طرح این سوال که منظور از خصم نزدیک چیست؟ افزود: خصم نزدیک در ادبیات داعش و القاعده با مکان گره خورده است نه مذهب؛ یعنی حل مسأله با به چالش کشیدن آن چه در خاورمیانه است. عده ای این خصم نزدیک را به اسراییل و بعضی به عربستان و عده ای هم به سمت تشیع می برند. پس خصم نزدیک اعم از مفهوم تشیع است. این بحث، در مقابل خصم دور یعنی بیرون از خاورمیانه قرار دارد چون اینها خود را مرکز خاورمیانه می بینند پس این قسمت را خصم نزدیک می دانند. به لحاظ تاریخی این خصم نزدیک شیعه نبوده، بلکه خصم نزدیک به لحاظ تاریخی خود دولت عربستان بود یعنی به دلیل دعوای حضور آمریکا در منطقه.
فیرحی با اشاره به اینکه داستان از این قرار است که عربستان کشور معمایی است و ما هستیم که آن را ساده می کنیم حتی نخبگان ما هم توجه جدی به عربستان ندارند. باید روی عربستان توجه جدی داشت چون با ما کار دارد و ما هم با آن کار داریم.
'وقتی به تحولات سال 1999 نگاه می کنیم احساس می کنیم که خصم نزدیکی که نیروهای جهادی به آن توجه می کردند دولت عربستان بود. از جمله حمله ای که به آل سعود داشتند و درگیری هایی که در مکه و جده صورت گرفت و بحران امنیتی که برای عربستان بوجود آمد؛ حتی در اولین دعواهای بهار عربی، مشکلات ما در سوریه بحث شیعه و سنی نبود بلکه سر همین نیروهایی بود که نزدیک به عربستان بودند. اما از سال 2012 یک اتفاقی رخ داد که جالب است. نامه ای را زرقاوی به شورای دوازده نفره مجاهدین نوشت که در آن موقع دولت اسلامی عراق را می خواستند تاسیس کنند، در این نامه تاکید می کند “از برادرتان به برادران مجاهد معزز و اختلافات داخلی آنها را می شمارد و می گوید شما در حال متلاشی شدن هستید” یعنی اختلاف زیاد بود و داعش نمی توانست شکل بگیرد و در آن جا یک استراتژی مهمی را مطرح می کند و می گوید ”جنبش ما بعد القاعده موفق نمی شود مگر این که تشیع را بُلد کند” و از آن جا به بعد متوجه می شوند که به یک ذخیره بزرگ تاریخی دسترسی پیدا کرده اند'.
حجت الاسلام فیرحی تصریح کرد دگردیسی از خصم نزدیک عربستان به خصم نزدیک شیعه سه سود به دنبال داشت؛ اولین سود این بود که اختلافات داخلی مجاهدین را تا حد زیادی جمع می کند و دوم انتظاری که داشتند که هنوز هم اتفاق نیفتاده این بود که آنها به دلیل اختلافاتی که داشتند بتوانند اهل سنت اکثریت ساکت را پشت سر این خصم سازی تشیع برجسته کنند و پیش ببرند که البته کم اتفاق افتاد. سومین سود هم این بود که به صورت موقت از پتانسیل مادی، معنوی و نظامی عربستان سعودی برای این بحث ها استفاده کنند. این ها نهایتا ضد عربستان است چون ماهیتاً ضدعربستان هستند.
وی درباره چگونگی دگردیسی از عربستان به مثابه خصم به تشیع گفت: این مسأله به هنر دیپلماسی عربستان برمی گردد ما در تاریخ دیپلماسی دو نوع دیپلماسی داریم یکی دیپلماسی مدرن است که از سوی نهادهای رسمی به وجود می آید (دیپلماسی رسمی نهاد محور) و دوم دیپلماسی سنتی است که عربستان در آن مهارت دارد، یعنی ارتباط غیرمستقیم با رؤسای قبایل و تغییر اولویت های آن. این قسمت که عربستان چگونه وارد درونیات داعش شد و این اولویت را تغییر داد، بسیار مهم است.
فیرحی تاکید کرد به نظر می آید عربستان همیشه در رابطه با داعش که قضیه روزی علیه او از طریق تاثیر تشیع یا دیپلماسی مذهبی ایران برخواهد گشت، اضطراب دارد. وضع کنونی این طور است که تشیع ستیزی در اقدامات داعش مانند سال 2015 نیست. آنها هم متوجه هستند که باید گفتمان را کمی بازتر کنند. چون داخل داعش از سال 2012 تا 2016، 32 سازمان بزرگ جهانی جذب شدند که ضدتشیع نیستند پس داعش مجبور است که کمی فتیله این مسایل را پایین بیاورد تا بتواند یک توازنی در ایدئولوژی خود ایجاد کند و به مسأله جهانی بیشتر بپردازد.
وی با طرح پیشنهادی ادامه داد به دو چیز باید توجه کنید اول این که به هر تبیین از داعش کمی شک کنیم، چون داعش در حال 'شدن' است و دگرگونی دارد و یک تیم یا گروهی مدام آن را رصد کنند چون در تحلیل های سیاسی داریم که بهترین تبیین بهترین توانمندی را به آدم می دهد و دوم رصد کردن ردپای دایمی عربستان در این جریان است.
استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران با بیان اینکه داعش تفاوت هایی با القاعده دارد تاکید کرد: اکنون اهل سنت خطر داعش را متوجه شده و به مقابله اعتقادی با آنها روی آورده است وادیان ذاتا رادیکال نیستند ولی در دوره ای به سمت افراط گرایی می روند، گفت: در همه ادیان ابراهیمی و غیرابراهیمی ما شاهد ظهور افراطی گری در دوره ای بوده ایم.
او افزود: ما اکنون در جهان اسلام نیز شاهد غلبه افراط گرایی در خاورمیانه هستیم.
وی افزود: داعش وحدت را با خشونت دنبال می کند و با کافر خواندن مسلمانان با آنان درگیر می شود؛ بنابراین این تناقض در این آن وجود دارد که آنها بر وحدت تکیه می کنند، اما با مسلمانان دیگر درگیر می شوند.»
این استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به اینکه «جنبش سلفی در حوزه های فنی بسیار مدرن است»، تاکید کرد: «امکانات داعش حتی برای برخی از ارتش های منطقه ناشناخته است، اما آنها در حوزه علوم انسانی به شدت سنتی هستند و در بحث های مربوط به انتخابات، دولت مدرن و حقوق زنان سنتی و خشن عمل می کنند.»
فیرحی همچنین با بیان اینکه داعش از بازماندگان القاعده اردن و عراق در سال 2003 تاسیس شد»، گفت: «آنها از سال 2006 تا 2010 سازماندهی شدند و تا سال 2014 رشد کردند و اکنون با در اختیار داشتن سرزمین هایی نزدیک به 2.5 تا 3 میلیون نفر جمعیت را تحت پوشش دارند. داعش ابتدا با ایمن الظواهری بیعت کرد و با جبهه النصره متحد شد، اما در ماه مه 2014 از النصره جدا شده و در فوریه همین سال از القاعده هم فاصله گرفت و حدود یک ماه پیش اعلام خلافت کرد.
او همچنین گفت: داعش و القاعده با آمریکا و غرب، تشیع و مکاتب اربعه اهل سنت مخالفت می کنند، اما تفاوت آنها این است که برای القاعده محور مرکزی، غرب است و درگیری با شیعه در مرحله بعدی قرار دارد، اما هدف کانونی داعش، تشیع است. آنها به جای آزادسازی قدس به دنبال آزادسازی بغداد بوده و به دنبال احیای عصر هارون الرشید هستند.
این استاد دانشگاه در ادامه گفت: القاعده بین المللی عمل می کند و در اروپا یا آمریکا اقدامات تروریستی انجام می دهد، اما داعش خاورمیانه را به عنوان قلب جهان مورد هجوم قرار می دهد. آنها نیروهای اروپایی را به خاورمیانه می کشانند.
خاورم**1453**1566